Оқулық Алматы, 013 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»



Pdf көрінісі
бет19/113
Дата11.04.2024
өлшемі3.34 Mb.
#498392
түріОқулық
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   113
burunbetova-genetika

39
Кестенің жалғасы

Ағза
2n
31
Күріш – Oryza sativa
24
32
Жүгері – Zea mays
20+(2-12)B
33
Нағыз темекі – Nicitiana tabacum
48
34
Львиный зев – Antirrhinum malus
16,32
35
Пияз - Allium cepa
16
36
Ақ қараған – Robinia pseudoacacia
20
37
Тошала – Ribes grossularia
16
38
Қызылқат – R.rubrum
16
39
Кəдімгі таңқурай – Rubus idaeus
14, 21, 28, 35, 42
40
Бақ шиесі – Cerasus vulgaris
32
41
Шие – Cerasus avium
16
42
Үй қара өрігі – Prunus domestica
48
43
Өрік – P armeniaca
16
44
Шабдалы – P.persica
16
45
Кəдімгі алмұрт –Pyrus communis
34, 51
46
Жабайы алма – Malus silvestris
34, 51
47
Ақ тұт ағашы – Morus alba
28
48
Мəдени жүзім – Vitis vinifera
76
49
Көкнəр – Papaver somniferum
22
50
Брюква – Brassica napus
38
51
Бақша қырыққабаты – B. oleracea
18
52
Дала қырыққабаты – B.campestris
20
53
Сарепт қышасы – B.juncea
36
54
Бақша шомыры – Raphanus sativus
18
55
Бақша саумалдағы – Spinacia olrracea
12
56
Кəдімгі қызылша – Beta vulgaris
18
57
Кəдімгі зығыр – Linum usitatissimum
30
58
Қияр – Cucumis sativus
14
59
Шабындық жоңышқасы – Trifolium pretense
14
60
Люцерна – Medicago tiva
32
61
Бұршақ – Pisum sativum
14
62
Кəдімгі бадана – Phaseolus vulgaris
22
63
Жұпар ұсақ бұршақ – Lathyrus odoratus
14
64
Мақта – Gossypium hirsutum
52


40
Кейбір қосқанаттылар (Diptera) мүшелерінің жасушаларынан 
алып (политенді) хромосомалар табылған. Мұндай хромосомаларды 
бірінші рет 1881 жылы Италия ғалымы Е.Бальбиани хирономустың 
(масаққұрттың) сілекей бездері жасушаларынан тапты. Одан кейін 
осындай алып хромосомалар қосқанаттылардың дернəсілдерінен 
(мысалы, дрозофиланың), ішек жасушаларының, мальпиги түтікше-
лерінің жасушалары ядроларынан табылды. 
Алып хромосомалар, сол сияқты кейбір өсімдіктер синергидте-
рінің ядроларына, қарапайым жануарлардан да табылды, соны-
мен қатар кейбір өсімдіктерде синергид жасушаларында, мысалы, 
бұршақта. Интерфазалық сомалық жəне жыныс жасушаларындағы 
хромосомаларға қарағанда, алып хромосомалар олардан 100-200 
есе ұзын жəне 1000 есе жуан. Алып хромосомаларды қарағанда
олардан көлденең жолақтар көрінеді. Ондай жолақтар ашығырақ 
жəне күңгірттеу дискілердің кезектесуінен түзіледі. Ол жолақтар –
дискілер бір-біріне тығыз жанасқан, күшті ширатылған хромоне-
малар учаскелері немесе хромомерлер болып табылады. Бұл хромо-
мерлер политенді хромосомалар деп аталады. Дискілердің көлемі 
мен морфологиясы өте өзгергіш келеді, бірақ əр хромосома үшін 
ол тұрақты жəне оны ұқсастыру (идентификациялау) үшін маркер 
қызметін атқара алады. 
Алып хромосомаларға тəн аса үлкен көлемділік пен пішіндер, 
олардың барынша көп тарқатылуы жəне хромосомалардың ажырап 
кетпей ұдайы өзін-өзі өндіруі нəтижесінде пайда болады.
Ядро мен жасушаның бөлінуінсіз-ақ, өзін-өзі өндіру есебінен 
хромосомалар санының көбеюін эндомитоз деп атайды. Осының 
арқасында өндірілген хромотидтер ажырап кетпейді жəне бір-біріне 
тығыз жанасып қала береді.
Сонымен, митоз барлық, ядросы бар эукариотты, ағзалардың өсуі 
мен вегетативті жолмен көбеюін қамтамасыз етеді. Митоздың басты 
маңызы бірдей жасушаларды қалыптастыру, тұрақты хромосома-
лар санын сақтау жəне генетикалық ақпаратты тасымалдау. Осыған 
орай ағзалар бірдей даралар немесе клондар арқылы көбейе алады. 
Клондану төменгі сатыдағы эукариоттарға: саңырауқұлақтар, бал-
дырлар, қарапайымдылар жəне көптеген өсімдіктерге тəн. Клонда-
ну төменгі сатыдағы жануарлардың арасында – омыртқасыздардан 
ішекқуыстылар мен құрттарда да бар, олар денесінің біраз бөліген 
бүкіл ағзаны қалпына келтіре алады. Омыртқалы жануарларды клон-
дау тек эмбриональды дамуының алғашқы сатыларында ғана мүмкін. 


41
Мысалы, біржұмыртқалы егіздер ұрықтанған бір жұмыртқаның 
митоздық бөлінуі нəтижесінде пайда болған бір-бірінен аумай-
тын ұрпақтар. Кейбір жануарлар, мысалы, сауытты аңдардың 
Dasipus hibridus аналығы, бір жолы 12 дейін бір жынысты ұрпақ 
əкеле алады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   113




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет