Сене ала ма? Сенім және ғылым жайлы сұхбат

ИСА ШЫНЫМЕН КІМ ЕДІ?

Мұрат, мынаны ұмытпағаның жақсы: бұндағы «Құдайдың Ұлы» яки «рухани Ұлы» деген атақ табиғи туу арқылы пайда болған тәндік туыстықты емес, Иса мен Құдай арасындағы ерекше рухани байланысты бейнелейді. Ендеше Исаны адамгершіліктің ұлы уағыздаушысы деп қарайық. Ал мұндай ізгі жандар өтірікке үйретпейді ғой, солай емес пе? Олар қолынан келмей- тін нәрсені істей аламын деп те адамдарды алдамайды, бұнымен келісесің бе? Сонымен қатар, олар бір ұлы нәрсеге, мысалы, өзін Құдай сияқтымын деуге таласып, негізсіз мәлімдемелерді де жасамайды, рас емес пе?

Әрине, Ол бұлардың бәрін айтқан. Исаның кезінде яһудилер Құдай туралы айтқанда басқа сөздермен қатар «Әке» деген есімді де қолданған. Бүгін де яһуди дінін ұстанушылар мен Исаның жолымен жүргендер Оны солай деп атайды. Бір күні Філіп деген бір шәкірті Исадан: «Мырзам, бізге Әкені көрсетіңіз», — деп өтінді. Иса оған былай деп жауап берді: «Мен көптен бері қас- тарыңдамын, сонда да Мені шынымен білген жоқсың ба, Філіп? Кім Мені көрсе, соның Әкені де көргені. Бізге Әкені көрсетіңіз деп неге айтасың? Менің Әкеммен, Әкемнің Менімен тығыз байланыста екенімізге сенбейсің бе? Сендерге айтып жүрген сөздерім Өзімдікі емес, Әкемдікі. Сол сияқты Менімен тығыз байланыстағы Әкем Өзінің істерін де Мен арқылы істеп жатыр. Менің Әкеммен, Әкемнің Менімен тығыз байланыста екенімізге сеніңдер! Әйтпесе істеген кереметтеріме сүйеніп Маған сеніңдер» (Жохан 14:8-11).

Басқа бір жолы Иса шәкірттеріне көктегі Әкесінің оларға деген рақымдылығын түсіндіріп, сөзін былай деп бітірді: «Әкем Екеуіміз біртұтаспыз». Яһуди басшылары Исаның нені айтып тұрғанын толық түсінді. Себебі Ол осы сөздерімен «Менің болмысым — құдайлық болмыс» дегенді білдірді. Яһудилер үшін бұл сөздер Құдайды қорлаумен бірдей еді. Сондықтан Оны сол үшін жазаламақ болып, тас лақтырып өлтіру үшін жерден тас алды. Иса оларға: «Көз алдарыңда Әкем тапсырған көп игі істер істедім. Солардың қайсысына бола Мені тас лақтырып өлтірмексіңдер?» — деп сұрақ қойды. Діндар яһудилер: «Сені игі ісің үшін емес, Құдайды қорла- ғаның үшін тас лақтырып өлтірмекпіз. Сен адам бола тұра, Өзіңнен Құдай жасағың келеді!» — деп кінәлады (Жохан 10:30-33).

Таурат, Забур және Пайғамбарлар жазбаларының түп-нұсқасында Құдайдың ең жиі қолданылатын аты «Яһуә» еді. Көне еврей тілінен сөзбе-сөз аударғанда бұл «(Мәңгі) Бар Болушы» яки «Жаратқан» дегенді білдіреді. Осы есім Құдайдың мәңгілік бар болып келгенін және Оның барлық нәрселердің де «алғашқы себебі» екенін білдіреді. Құдайдың «(Мәңгі) Бар Болушы» яки «Жаратқан Ие» деген бұл есімі Өзінің бар екендігімен бірге Оның ешкімге міндетті еместігін білдіреді, Ол ешбір нәрсенің салдары емес, керісінше, Өзі — барлық нәрселердің де алғашқы себебі (Мысырдан шығұ 3:13-15).

Замандас яһудилермен қатар Исаның Өзі де Құдайдың осы есімімен жақсы таныс болатын. Ол яһуди басшыларына былай деді: «Түп аталарың Ыбырайым Менің дүниеге келетін күнімді көретініне шаттанды; ол сол күнді көріп, қуанды да». Бұған яһудилер былай деді: «Сен әлі елуге де келген жоқсың, Ыбырайымды көрдім дейсің бе?» Иса оларға: «Сендерге өте маңызды шындықты айтамын: Ыбырайым тумастан бұрын да (Мәңгі) Бар Болушы Менмін», — деді (Жохан 8:56-58). Өзі мен Ыбырайымның арасындағы айырмашылықты анықтап көрсеткенін байқадың ба? Иса Ыбырайым «туды» деп тұр, яғни оның жер бетінде болғаны оның тууымен және өлімімен шектелген. Ал Иса Өзі туралы: «(Мәңгі) Бар Болушымын» деді, ягни Ол жай ғана болған емес, немесе болады емес, әрқашан да бар болған және бола береді. Бұған яһудилер не деп жауап берген? «Сонда олар ашуланып, Оны тас лақтырып өлтіру үшін жерден тас алды» (Жохан 8:59).

Өзінің Құдайдың рухани Ұлы екендігін Исаның Өзі ғана айтып қойған емес, Оның шәкірттері де соған сенген. Елші Жохан — Исаның ең жақын шәкірттерінің бірі. Жохан өзінің «Ізгі хабарының» бірінші аятында-ақ Исаны Құдай деп атайды. Әріректе Жохан Исаның және бір шәкірті Томаның сөзін келтіреді, ол да Исаны Құдай деп атайды (Жохан 20:28). Оның тағы бір жақын шәкірті Петір Оны өзінің екінші хатының алғашқы аятында Құдай деп атайды (Петір. 2-хаты 1:1). Елші Пауыл да Тит есімді қызметтес серігіне жазған хатында Исаны Құдай деп атайды (Тит. хат 2:13).

Дұрыс айтасың, Мұрат. Ал сен не ұсына аласың? Исаның «Құдаймын» деп айтқанын білеміз. Егер Ол Құдай болмаса, Оның бұл талабын қалай түсіндіре аламыз?

Исаны өтірікші болды дейсің бе? Ол әрдайым өтірікті айыптайтын. Тіпті психологиялық тұрғыдан қарағанда да, өтірікті ымырасыз және табандылықпен айыптап жүрген Оңың Өзі өтірікші болды деу қисынсыз. Бұған қоса, Ол жұртты әдейі алдап жүрген деген ойдың өзі Оның мінезімен мүлде үйлеспейді. Иса балаларды жақсы көрді. Оларға көмектесу үшін, Өзінің маңызды шаруасын тастай салатын. Иса адамдарды ауруларынан сауықтырушы еді. Олардың басқа қиын жағдайларында да көмектесіп, ашыққандарды тамақтандырды. Иса адамдарды бір-бірін сүюге шақырып, бұны қалай істеу керек екенін оларға айтатын. Осындай Адамды, оның үстіне құдайлық қасиетке үміткер болып жүрсе, өтірікші болды деп ойлаудың өзі қисынсыз.

Мұрат, сонда Оны есі ауысқан деп ойлайсың ба? Бұл болжам да Ол туралы білетінімізбен мүлде үйлеспейді. Оның адам психологиясы жайлы, барға қанағат ету, ризашылық білдіру, басқаларға қызмет ету және бақытқа жету жолы туралы ілімдері психологтардың көпшілігіне түгелдей түсінікті, дұрыс әрі ақылға қонымды. Егер адамдар Оның «Таудағы уағызында» берген өсиеттерін (Матай 5-7) ұстанса, онда олардың өмірлері әлдеқайда бақыттырақ, рухани сау болады.

Белгілі жазушы және ғалым Клайв С. Льюис көп жылдар бойы алдымен атеист, содан кейін агностик болып жүріп, соңында Мәсіхтің жолына түсті. Сол кезде ол Англиядағы Кембридж және Оксфорд университеттерінде Орта ғасыр әдебиеті мен пәлсапасының профессоры болатын. Өзінің «Нағыз мәсіхшілік» деген кітабында ол екеуіміз әңгіме етіп отырған мәселені былай деп баса айтқан:

«Иса жайында «Оны адамгершіліктің ұлы ұстазы деп қабылдауға дайынмын, бірақ Оның Құдаймын дегенін қабылдамаймын» деп айтылғанды жиі естуге тура келіп жүр. Осы сияқты түкке тұрмайтын ақымақтықты айтушылардың жолын кесуге тырысудамын. Себебі бұл — айтуға болмайтын бірден-бір нәрсе. Қарапайым көптің бірі бола тұра, Исаның айтқандарын айтып жүрген әркімді адамгершіліктің ұлы ұстазы деп тіпті де атауға болмайды. Ол — не өзін «қуырылған жұмыртқамын» деп жүрген есі ауысқан біреу, не тозақтың әзәзілі. Бұл Кісі немесе Құдайдың (рухани) Ұлы болған және қазір де солай, немесе есі ауысқан яки одан әрмен бейшара біреу».

Әлбетте, айналып келгенде сен өзің шешім қабылдауға тиіссің. Исаның шын мәнінде кім болғанын — өтірікші ме, есі ауысқан біреу ме, немесе Өзін адам болып дүниеге келген Құдаймын деп жүрген кісі ме — осыны анықтайтын бір-ақ мүмкіндігің бар. Мұны Інжіл шарифтегі төрт Ізгі хабарды оқи отырып, Оның Өзімен танысқанда біле аласың. Солардың, тым болмаса, біреуін оқып шық, сөйтіп Иса жөнінде анық хабардар боласың. Содан кейін Ол өтірікші ме, ақымақ па, немесе Құдай ма, соны өзің тұжырымда.

Мүмкін, Иса Құдай орнына үміткер болмаған да шығар, бұл Інжіл шарифті жазғандардың ойдан шығарғаны болар? Исаның өмірі мен ілімі туралы олардың әңгімелері дәл шындыққа сай келмесе, қайтеміз?

Негізінде мұндай мүмкіндікті жоққа шығаруға болмайды, алайда барлық мәліметтер бүған қарсы болып тұр.

Біріншіден, Исаның заманындағы Таяу Шығысты арнайы зерттеп жүрген археологтар мен тарихшылар (араларында Құдайға сенушілер де, сенбейтіндер де болған) барған сайын Інжіл шариф тарихи материалдардың өте сенімді жинағы екеніне көз жеткізуде. Інжіл шарифте бір оқиға туралы мәлімет берілсе, сол ғалымдар оның шынында да болғанын тауып отыр.

Исаның Өзі туралы айтқандарын шәкірттерінің ойдан шығармағандықтарының тағы бір дәлелі бар: Оның (елшілер деп аталған) ең жақын он екі шәкіртінің он бірін қудалаушылар аса қорқынышты азаппен өлтірді. Себебі олар Исаға деген сенімдерінен, Оның қайта тірілгенін, Құдай екендігін уағыздаудан бас тартпады. Он екінші елші Жоханды мәсіхшілерге қарсы шыққан билеушілер қартайған шағында өз елінен жер аудартты. Ол да Мәсіхке деген сенімінен бас тартқан жоқ. Осы кісілердің бәрі қатты қуғынға ұшыраса да, сенімдерінен тайған емес.

Адамдар өздері жалған деп есептеген нәрсе үшін өлімге бармайды ғой. Мейлінше күмәнсыз шындық деп сенгендері үшін ғана жандарын қияды. Елшілер өздерін Исаиың қайта тірілуіне куәмыз деген. Олар Оның берген тәлімін өз құлағымен естіп, адамдарды жамандықтың құлдығынан азат ету үшін Құдайдың жібергендігіне көздері жетті. Елшілердің Иса туралы өтірік айтуы ықтимал деп жорамалдаудың өзі қисынсыз.

Ақыр соңында, Иса Өзін кіммін десе, шынында да Сол болғандығының тағы бір дәлелін айта кетейік: Өзінің өліп, қайта тірілетінін Ол алдын ала айтқан және бұл керемет -— Оның Өзі туралы айтқандарының бәрінің шын екендігінің ең басты дәлелі. Исаның қайта тірілуі — Оның құдайлық қасиетінің және барлық мәсіхшілік ілімнің шынайы екендігінің ең салиқалы дәлелі.