Тақырып. «Арнайы педагогика» Кіріспе. Арнайы педагогика теориясының жалпы сұрақтары
Жалпы педагогика және арнайы принциптер
жүктеу/скачать 262.77 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Арнайы білім беруде жалпы педагогикалық қағидаларды іске асыру ерекшеліктері.
| Жалпы педагогика және арнайы принциптер
Педагогика термині грек тілінен аударғанда пиес - бала, логос - жетектеу деген мағынаны береді. Педагогика ғылымы философия жүйесінде дамыды. Педагогика эуел бастан - ақ балалар тэрбиесі жайындағы ғылым болып қалыптасты. Педагогиканың ғылыми таным саласы - тэрбие. Педагогика жалпы адам тэрбиесі жайындағы ғылым. Педагогика ғылымының міндеттері: 1.Үздіксіз білім берудің бірыңғай жүйесін жасау; 2.Қоғамөміріндегітэрбиеніңрөліменжекетүлғаныңқалыптасу мэселелерін анықтау; 3.Білім беру жүйесін, оқу - тэрбие жүмыстары процессін демокрандияландыру; 4.Білім беру мазмүнының ғылыми негіздерін жасау. Педагогика ғылымының негізгі үғымдары: оқу, тәрбие, білім беру, оқыту, дамыту. Оқыту процессінің заңдылықтары оның принциптерінде бейнеленеді. Принцип- латын сөзі негізгі бастапқы деген үғымды білдіреді. Оқытуға қойылатын талаптардың бастапқы белгілі жүйесін оқыту процесінің бірнеше принциптерін атауға болады. 1. Оқыту процесінің мақсаттылық принципі. 2. Тэрбиенің өмірмен еңбекпен қоғам қүрылысының практикасымен байланыс принципі. 3. Үжымда намасе үжым арқылы тәрбиелеу принципі. 4. Тэрбиелік ықпалдарының тізбектестігі, жүйелілігі беріктігі және үздіксіздігі 5. Тэрбиенің жас жэне дербес ерекшеліктерінің сәйкестігі. Арнайы білім беруде жалпы педагогикалық қағидаларды іске асыру ерекшеліктері. Корректілі-педагогиикалық процесте арнаулы білім принциптері әдістер мен тэсілдерге сай, сондай-ақ білім беру технологиясында да іске асады. Арнаулы педагогика ерекше білім қажеттілігі бар адамды оқыту процесінде білім техологияларын, оқыту мен оқу әдістерін жэне тәрбиелеу әдістерін айырады. Оқыту және оқу эдістері, біріншісі білім беруге жэне танымдық қабілеттің дамуына бағытталған оқушы мен мүғалімнің өзара әрекеттесудің реттелген эдістері болып табылатындығымен, ал екіншісі - оқушылардың өздерінің оқу-танымдақ қызметінің эдістерімен ерекшеленді. Өмір сүруде мүмкіндігі шектеулі адамның жеке түлғалығы күрылуда жэне дамуда көмектің психологиялық-педагогикалық әдістері арнаулы білім әдістері жүйесін қүрайды. Қазіргі жағдайда педагогикалық сапа да оның білімнің процесі ретінде, интеграциялайтын оқыту ме тэрбиелеу бөлінбейтін, өсуші адамның қалыптсуы, дамуы және элеуметтенуі туралы түрақты ой қалыптасқан. Оқыту эдісі мен тәрбиелеу эдісін бөлу мүндай жағдайда жасады болады, арнаулы білім процесінің түрлі жақтарын аналитикалық зерттеу мақсатында қабылданатынымен расталған. Сондықтан педагог пен оқушының білімдік өзара қатынастың түрлі эдістерінің итеграциялайтын мәндері ретінде «білімдік /педагогикалық/ технология» үғымын қолдану орынды: «Білімдік технология дегенді педагогиканың міндеттерді шенгуге бағытталған, немесе тэжірибеде алдын ала жобалағанпедагогикалық процесс тэжірибесінде жоспарлы және кезектілі жүзеге асыру ретінде педагогтың эрекетіің өзара байланысқан кезектілі жүйесін түсіну қажет ». Педагогикалық технология - бүл педагогикалық эрекеттің кепілдемелі сэттілігін қатаң ғылыми жоспарлау мен нақты жаңғырту. Мүндай контексте ерекше білімге мүқтаж түлғаларды оқыту мен арнайы білім беру технологиясыың дамуы туралы айтуға болады. Дидактикада қабылданған жэне дамуында кемістігі бар балаларды оқыту процесінде толық қызметтік эдістеме негізінде оқыту эдісіің анағүрлым кең тараған классификацияға сэйкес оқу-танымдық қызметтің үйымдастыру жэне іске асыру эдістері бөлінеді: оның мотивациясы; бақылау мен өзіндік бақылау эдісі. Арнаулы оқыту дидактикасы оқыту эдістері мен тэсілдерінің жалпыпедагогикалық арсенал ретінде де, ерекше білімге мүқтаж оқушылардың эрбір категориясы үшін өзінің шынайы білім технологиясын білдіретін коррекциялы-педагогикалық жүмыстың ерекше қажеттіліктерімен, эдістерімен жэне тэсілдерімен қолданылады. Оқытудың жалпы педагогикалық эдістері мен тэсілдері оқушының ерекше білім қажеттілігіне көбірек жауап беретін жэне онымен коррекциялы-педагогикалық жүмыс ерекшелігіне жауап беретін эдістер мен тэсілдердің арнайы іріктемені қарастыратын ерекше жағдаймен арнаулы педагогикамен қолданылады; бүл эдістердің үйлесімділігінің ерекше іске асуы да қарастырылады. Жалпыпедагогикалық эдістер оқшауланған болып қолданылмайтыды, бірақ бір-біріме үнемі қажетті үйлесімділікте; болашақта жүргізілетін қандай дабір әдіс бір-екі қосымшалармен толықтырылады жэне нықталады; бүл жерге жалпыпедагогикалық та, содай-ақ, арайы эдістер де қосылады. Сонымен, жаңа материалды түсідіру кезінде оқытудың бастапқы кезеңдерінде сөзбен түсіндіру немесе сүхбат элементтеріме көрнекі-тәжірибелік эдістері жетекші болуы мүмкін. Оқытудың соңғы жылдарында жетекші орынды көрнекі жэне тэжірибелік әдістермен толыққан сөзді эдістері алуы мүмкін. Дамуында кемістігі бар балаларды оқыту эдістерінің іріктемесінде, композициясында жэне қолданылуында елеулі өзіндік мэні оқу-танымдық қызметті үйымдастыру жэне іске асыру эдістерінің тобында бар. Белгілі болғадай, бүл топқа эдістердің келесі топшалары кіреді. /оқу материалын үйымдастыру жэне оны меңгеру эдістері бойыша оқу материалдарын жэне ақпаратты сөзбен жеткізудің, естіп жэне /немесе/ көрнекі, тэжірибелі эдістер;/ Логикалық /индуктивті жэне дедуктивті/; Жостикалық /репроодуктивті, проблемалы-іздеуші, зерттеушілік/; Бүл барлық әдістер мүғалімнің жетекшілігімен де, оқушының өзімен де жалпы арнаудағы білім тэжірибесінде іске асуы мүмкін. Арайы білім жағдайында оқушылардың мүмкіндіктері өз бетінше жүмыс істеудің эдістерін үнемі жүзеге асыруға мүмкіндік бере бермейді. Дамуыда кемістігі бар түлғалар мен коррекциялы-педагогикалық жүмыс үшін аталған топтардан эдістерді іріктеу бірқатар факторлармен анықталады. Біріншіден, оқушыларды перцептивті ортаың /есту, көру, демеу қозғалу жүйесі жэне т.б./ дамудағы кемістіктерге орай оқу ретінде шығатын есту, көрі, тактильді - дірілді жэне басқа да ақпаратты толық қабылдау мүмкіндігі елеулі түрде шектелген. Ақыл-есінің дамуындағы кемістіктер де сондай-ақ оқу ақпаратын толық қабылдауға мүмкіндік бермейді. Сондықтан, сақталған анализаторларға, функцияға, ағза жүйесіне, яғни осы адамның табиғатынан ерекше білімге мүқтаждығына сай, сүйене отырып, оқушы үшін қол жетімді түрде оқу ақпаратын анағүрлым толық беруге, қабылдауға, үстап түруға жэне қайта өңдеуге көмек беретін эдістерге ерекше көңіл бөлінеді. Дамуында кемістігі бар балаларды оқытудың бастапқы кезеңдерінде перцептивті эдістер тобында бірінші орында танитын шындық туралы үжымдардың сенсомоторлық негізін қалыптастыратын тэжірибелі жэне көрнекі эдістері түрады. Бүлэдістерге қосымша оқу ақпаратты сөзбен жеткізу эдісі болып табылады. Кем сөзді эдістер қолдаылатын эдістер жүйесіндегі мэнді орындардың бірін алады. Екіншіден, дамуында кез келген кемістігі кезінде, белгілі болғандай, сөйлеу қабілетінің дамуының бүзылуы. Бүл оқытудың әсіресе бастапқы кезеңдерінде мүғалімнің сөзі, оның сөзбен түсіндірмені, жалпы сөзді эдістері жетекші ретінде қолданыла алмайды. Үшіншіден, дамудың түрлі кемістік типтері ойлаудың көрнекі түрлерін иеленуге экеледі, сөзді-логикалық ойлаудың қалыптасуын қиындатады, ал ол өз кезегінде, логикалық жэне жостикалық эдістердің білім беру процесінде қолдану мүмкіндіктерін елеулі шектейді, осыған орай, индуктивті әдіске көп көңіл бөлінеді; сондай-ақ түсіндірмелі-иллюстративті, репродуктивті жэне жекелей іздеуші эдістерге де. Оқыту эдістерінің іріктеу ісі жэне композициясы кезінде тек жеке корректілі-білім беру міндеттері ғана емес, сондай-ақ жақын, нақты мақсаттар да ескеріледі, мысалы, белгілі бір топпен жаңа материалды игеру үшін қажетті сөздікті активизациясы, машықты қалыптастыру жэне т.б., ал жаңа материалмен танысу кезінде - бастапқы /балалар не білетіндігін анықтау үшін/ жэне аяқтаушы кезеңде - айтылғанды меңгеруін текссері үшін. Ерекше білімге мүқтаж балалардың бір қатар санаты үшін оқулықпен жүмыс істеу эдісінде де сондай-ақ белгілі бір өзіндік мэні бар: бстауыш мектептердегі оқушылардың сөзді жэне интеллектуалды даму ерекшілігі түрінде оқулық бойынша жаңа материалды түсіндіру жүргізілмейді, себебі, балалар материалды толық меңгеру үшін мүғалімнің тірі эмоциялы сөздерімен нықталған жэне оқылатын материалдың ашық бейнесімен нықталған өзіндік пэндік-тэжірибелі қызмет қажет. Дамуында кемістігі бар бастауыш сынып оқушыларының қабылдауының психологиялық ерекшеліктері, барлық категория үшін анағүрлым сипаттасы бэсеңдетілген, қабылдау, өтке тэжірибеден елеулі тэуелділік, аз нақтылық пен объект детальдарын қабылдаудың бөлшектенуі, бөлшектердің анализі ме синтезінің толық еместігі, жалпы жэне ерекшеленетін детальдарды табудағы қиындықтар, формасы мен контуры бойыша объектілердің жеткіліксіз нақтылығы болып табылады, оқудың көрнекі эдістерін жүзеге асыруда ерекшелікті шарттастырды. Сонымен, педагог айтылып отырға объектіні ғана көрсетіп қоймайды, содай-ақ объектіні зерттеу, бақылауды үйымдастыруы тиіс, мүндай эдістер мен тэсілдерді балаларға үйрету қажет. Педагогикалық процесте қажетті сенсомоторлық тэжірибенің жинақталуы, объектілерді зерттеу мен бақылаудың эдістері мен тэсілдерін нықтау, бүл ретте қолданылатын сөз қүрамдарын нықтау үшін осындай байқаулардың жеткілікті тэжірибесін қамтамасыз ету маңызды. Коррекциялы-педагогикалық жүмыстың тиімділігі жоғарылайды, егер көрнекі эдістер тэжірибелі эдістерме үйлессе. Я.А.Коменский, көрсететін процесте қажетті өте жақсы оқытады,- деп жақсы атап өтті. Дамуында кемістігі бар балаларды кішкетай жасында арнайы оқыту жағдайында шынайы іске асуы пэдік-тэжірибелі оқыту болып табылатын білім беруіің көрнекі жэне тэжірибелі эдісінің органикалық бірлігі бар: сенсомотрлық жэне элеуметтік тәжірибені, оқу-танымдық қызмет машығын дамыту үшін, тіл мен сөздің оның коммуникативті функциясыда балақай үшін қызықты болып табылатын ортақ қызмет процесінде сөзбен қатынаста табиғи қажеттілік пен танымдық мүддені туындататы арнайы үйымдастырылған дидактикалық орта түзіледі. Бүл жағдайда эдістердің қарапайым комбиациясы туралы емес, арайы коррекциялы-білімдік технология туралы айтқан жөн. Оқытудың тэжірибелі эдісінің көртүрлілігі дидактикалық ойындар мен жаттығуларды қолдану болып табылады. Ойын төменгі сынып оқушысының өмірінде елеулі орын алатындығына жэне шығармашылықта тура бағытталған қызмет болып табылатындығына қарамастан, оны мүмкіндігі шектеулі балаларды оқыту эдісі ретінде қолданудың үлкен өзіндік мэні бар. Өмірлік және практикалық тэжірибенің жетіспеуі, елесті, факторияны, ойынды сөзбен эрлеудің дамымауы, интеллектуалды жеткіліксіздік ең алдымен ойынды мүндай балалардың қажеттілігіне жэне ойынның коррекциялы - білім беру процесінде оқу әдісі ретінде біртіндеп қосуға себеп болады. Осылайша, арнайы білімде үнемі дерлік максималды коррекциялы-педагогикалық эсерге жету мақсатында жүмыс істеудің эдістері мен тэсілдерінің күрделі үйлесімділігі қолданылады. Мүндай үйлесімдердің комбиациясы жэне олардың қандайда бір педагогикалық жағдайды бейімделуі арнаулы білім процесінің ерекшелігін анықтайды. Арнайы білім беру процесі арнайы білім беретін /коррекциялы-педагогикалық/ технологияларды қолданумен өтетіндігі туралы айтуға болады. жүктеу/скачать 262.77 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|