Зиядуллаев М. Д. Ўзбекистонда пенсия тизимини бошқариш ва такомиллаштириш масалалари. Монография

Iqtisodiyot va ta'lim / 2022-yil 4-son
214
ларга қўшимча солиқ юки тушишини англа-
тади. Кўп ҳолларда кам даромад олувчи уй хў-
жаликларини ҳимоя қилиш мақсадида имтиёз-
лар берилади. Бироқ кўп мамлакатлардаги 
амалиёт таҳлили бунинг аксини кўрсатади. 
Имтиёзларни тақдим этиш натижасида 
нархлар пасайса ҳам, аксарият ҳолларда 
юқори даромад олувчи уй хўжаликларида асо-
сий маҳсулотлар, товарлар ва хизматларнинг 
истеъмоли ортади. Тақдим этилган имтиёз-
лардан, асосан, айнан улар наф кўрадилар. 
Бинобарин, солиқ базасидан чиқариб ташлан-
ган солиқнинг прогрессивлиги эмас, балки рег-
рессивлиги ошиши кузатилади. 
Шу ўринда таъкидлаш лозимки, даро-
мадларни солиққа тортишда имтиёзлар тар-
киби ва уларнинг самарадорлиги таҳлил қи-
линганда, қуйидаги масалаларга алоҳида 
эътибор қаратилиши лозим бўлади, жумла-
дан: 
❖ 
жорий этилган солиқ имтиёзларини 
қўллаш (ёки фойдаланиш) тартибининг аниқ-
лиги ва ишлаш механизмининг мавжудлиги; 
❖ 
солиқ имтиёзларидан фойдаланиш 
мақсади ва шартларининг асослилиги ҳамда 
уларга амал қилиниши; 
❖ 
белгиланган мақсадларни амалга 
ошириш (даромададларни шакллантириш ва 
оширишни рағбатлантириш, ижтимоий ҳи-
моя, даромадларни легаллаштириш, янги иш 
ўринларини яратиш ва ҳ.к.)га мавжуд имтиёз-
лар хизмат қилиши; 
❖ 
солиқ имтиёзларининг натижадорли-
ги: давлат бюджети ва аҳоли реал даромад-
ларига таъсири;
❖ 
мавжуд солиқ имтиёзларини бекор 
қилиш ёки ўзгартириш давлат ва жамият 
(аҳоли) учун қандай иқтисодий-ижтимоий 
оқибатларга олиб келиши мумкинлиги; 
❖ 
солиқ имтиёзини жорий этиш вақти-
да берилган иқтисодий ва ижтимоий асослар 
бугунги кунда ҳам ўз кучини сақлаб қолган 
ёки аксинчалиги; 
❖ 
солиқ тўловчиларнинг ушбу солиқ 
имтиёзлари мавжудлигидан хабардорлиги ва 
ундан фойдаланишга тайёр эканлиги ҳақида 
далиллар мавжудлиги; 
❖ 
амалдаги имтиёзларнинг солиқ тў-
ловчилар хулқ-атворига таъсир даражаси ва 
шу кабилар. 

жүктеу/скачать 307.77 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: