Дәріс – 30 сағат Практикалық сабақ – 15 сағат


Кафедра Жалпы тарих тьютор Мырзабаева Б.М



бет3/7
Дата23.02.2016
өлшемі0.78 Mb.
#6074
1   2   3   4   5   6   7

Кафедра Жалпы тарих тьютор Мырзабаева Б.М.

Пән Қосалқы тарихи пәндер
Кредит саны 3



Әдебиет атауы

Барлығы

кітапханада

кафедрада

Студенттің қамтылу %

Электронды түрі

Ескерту

1

2

3

4

5

6

7

1

Введение в специальные исторические дисциплины. М.,1990

17

-

85%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



2

А.П.Пронштейн Хронология. М.,1981.

4

-

20%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



3

Нумизматика и эпиграфика. М.,1972.

2

-

10%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



4

М.Н.Тихомиров Русская палеография. М.,1966.

1

-

5%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



5

Введение в специальные исторические дисциплины. Уч.пособ. Т.П.Гусарова, О.В.Дмитрева. М.,1990.

15

-

75%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



6

Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г.

27

-

135%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



7

Писменные памятники Востока. М.,1981.

1

-

5%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



8

Лакиер А.Б. Русская геральдика. М.,1990.

2

-

10%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



9

Злин П.Н. Герб. Гимн, флаг и столица нашей Родины. М.,1987.

3

-

15%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



10

Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970.

1

-

5%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



11

Пронштейн А.П. Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер. А.,1978.

29

-

145%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



12

Каменцева Е.И. Устюгов Н.В. Русская метрология. М.,1975.

9

-

4%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



13

Каменцева Е.И. Хронология. М.,1967.

11

-

55%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



14

Раткевич В. О чем рассказывали монеты. М.,1977.

1

-

5%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



15

Федоров-Давыдов Монеты – свидетели прошлого. М.,1985

2

-

10%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



16

Муравьев А.В. Русская палеография. М.,1956.

2

-

10%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



17

Черепнин Л.В. Русская палеография и другие вспомогательные исторические дисциплины. М.,1974.

2

-

10%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



18

Черепнин Л.В. Русская метрология. М.,1988 г.

4

-

20%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



19

Ермолев И.П. Историческая хронология. М.,1980 г.

1

-

5%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



20

Черепнин Л.В. Русская хронология. М.,1964 г.

3

-

15%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



21

Климишин И.А. Календарь и хронология. М.,1981 г.

1

-

5%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



22

Селешников С.И. История календаря и хронология. М.,1972 г.

1

-

5%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



23

Каменцева Е.И., Устюгов Н.В. Русская сфрагистика и геральдика. М.,1974.

2

-

10%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



24

Государственные символы РК. А.,1997.

3

-

15%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



25

Г.А.Леонтьева, П.А.Шорин, В.Б.Кобрин. Вспомагательные исторические дисциплины. М., «Владос». 2003 г.

1

-

5%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы



26

Г.А.Леонтьева. Палеография, хронология, археография, геральдика. Уч. Пособие. М., «Владос». 2000 г.

1

-

5%

-

БҚМУ.

№ 3 оқу залы




5.ПӘН БОЙЫНША ДӘРІСТЕРДІҢ КОНСПЕКТІСІ

1 апта

Дәріс №1

Тақырып: Кіріспе.

Діріс мақсаты: Пән туралы жалпы мағлұмат беру.

Тірек сөздер: қосалқы тарихи пәндер, палеография, генеалогия, ономастика, нумизматика, метрология, сфрагистика, хронология.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:

Қосалқы тарихи пәндер және олардың тарих ғылымындағы орны.

Қосалқы тарихи пәндердердің мақсаттары, міндеттері.

Қосалқы тарихи пән тарихнамасы.

Қосалқы тарихи пәндер деп түп деректердің сыртқы сыни мәселелерін шешуге бағытталған арнайы зерттеу облысы және әдістері мен техникалық тәсілдері пәндерді атайды. Қосалқы тарихи пәндер қатарына палеография – жазба ескерткіштердің сыртқы белгілерін және солармен байланысты әріп графикасын, жазу материалдарын, өрнектеу ерекшеліктерін, метрология – ұзындық, аудан, салмақ өлшемдерін, хронология – уақыт есептеу жүйесін, нумизматика – монеттерді, олардағы жазуларды және ақша белгілерін, сфрагистика – мөрлерді, геральдика – елтаңбаларды, генеалогия – адам шежіресін зерттеумен айналысатын қосалқы тарихи пән салалары жатады. Қосалқы тарихи пәндер саласындағы алғашқы ғылыми зерттеулер ХҮІІІ ғ. шығармаларында кездеседі. Палеография мен геральдика элементтеріне В.Н.Татищев баса назар аударды. Палеография, сфрагитика, хронология бойынша мәліметтер Н.И.Новиков шығармаларында келтіріледі. Бірақ палеография, метрология, хронология, сфрагистика, нумизматика, ономастика туралы түсінік тек ХІХ ғ.дамиды. ХІХ ғ. І жартысында қосалқы тарихи пәндер сипаттаушы пән ретінде ғана дамиды.

Негізгі формулалар, схемалар:

Палеография Сфрагистика Метрология


Хронология ҚОСАЛҚЫ ТАРИХИ ПӘНДЕР Нумизматика



Антропонимика Геральдика Генеалогия

Топонимика Ономастика
Бақылау сұрақтары:


  1. Қосалқы тарихи пәндер дегеніміз не?

  2. Қосалқы тарихи пәндер қатарына қандай пәндерді жатқызуға болады?

  3. Қосалқы тарихи пәндер саласындағы алғашқы зерттеулер қай кезеңдегі шығармаларда кездеседі?

  4. Қосалқы тарихи пәндер алдына қандай мақсаттарды қояды?

  5. Палеография мен геральдика мәселелеріне баса назар аударған кім?

  6. «Орыс геральдикасы» еңбегінің авторы кім?

Ұсынылатын әдебиеттер:

Тихомиров М.И.и др. Русская палеография. М.,1982.

Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970.

Муравьев А.В. Русская палеография. М.,1956.

Щепкин В.Н. Русская палеография. М.,1967.

Черепнин Л.В. Русская палеография и другие вспомогательные исторические дисциплины. М.,1974.

Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 6-20 б.

Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 14-50 беттер.



2 апта

Дәріс №1

Тақырып: Палеография

Діріс мақсаты: палоеграфия пәні, зерттеу әдістері, даму тарихы, терминологиясы туралы түсінік беру.

Тірек сөздер: палеография, жазу графикасы, қолжазба, түп деректер.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:

  1. Палеография пәні және міндеттері.

  2. Палеография мәліметтерні тарихи зерттеу процесінде қолдану.

  3. Палеографиялық даму тарихы. Терминологиясы.

Палеография – жазба ескерткіштердің сыртқы белгілерін зерттейтін қасоалқы тарихи пән. «Палеография» термині «палайос» - ежелгі, «графо» - жазамын деген гректің екі сөзінен құралған. Басты міндеттері: әріптердің графикасын, олардың эволюциясын, жазу ерекшеліктерін, түп деректің жазылған уақытын анықтау; қолжазбаның дұрыстығын немесе жалғандығын анықтау. Эпиграфикамен, сфрагистикамен, нумизматикамен, хронологиямен, деректанумен тығыз байланысады.

Ғылыми пән ретінде палеография ХҮІІІ ғ. І жартысында Францияда пайда болады. 1885 ж. И.И.Срезневскийдің палеография жөнінде алғашқы басшылық құралы жарияланады, одан кейін Е.Ф.Карскийдің, Н.П.Лихачевтің, И.С.Беляевтің және А.И.Соболевскийдің еңбектері жазылады. 1918 ж. В.Н.Щепкиннің орыс палеографиясы жөніндегі оқулығы басылды. Ұлы Отан соғысынан кейін Н.С.Чаев пен Л.П.Черепниннің (1947 ж.) көлемді оқулықтары, палеографиялық альбомдар жарияланды.



Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Тихомиров М.И.и др. Русская палеография. М.,1982.

  2. Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970.

  3. Муравьев А.В. Русская палеография. М.,1956.

  4. Щепкин В.Н. Русская палеография. М.,1967.

  5. Черепнин Л.В. Русская палеография и другие вспомогательные исторические дисциплины. М.,1974.

  6. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 6-20 б.

  7. Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 14-50 беттер.

Бақылау сұрақтары:

Палеография пәнінің зерттеу обьектісі?

Палеографияның басты міндеттері?

Палеография өз зерттеу ісінде қандай қосалқы тарихи пәндермен байланысады?

Ғылыми пән ретінде палеография қашан және қайда пайда болды?

Палеография бойынша жарық көрген қандай ғылыми еңбектерді білесіздер?


3 апта

Дәріс №1

Тақырып: ХҮ –ХҮІІ ғ.ғ. Орыс мемлекетінің жазба ескерткіштері.

Діріс мақсаты:

Тірек сөздер: пергамен, жартылай устав, устав, барокко, ампер, миниатюра, титло, жедел жазу.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:

  1. ХҮ-ХҮІІ ғғ. Орыс мемлекеті жазба ескерткіштерінің сыртқы белгілері.

  2. Жазу графикасы мен жазу материалы.

  3. Миниатюралық ерекшеліктері. Құпия жазу.

ХҮ-ХҮІІ ғғ. Негізгі жазу материалы – қағаз болды. Негізінен сырттан әкелінген қағаз материалдары пайдаланылды. ХҮІ ғ. ортасына дейін итальян қағазы пайдаланылса, ХҮІ ғ. аяғы – ХҮІІ ғ. бастап француз фабрикаларының қағаздары кеңінен пайдаланылды. Жазу материалы ретінде берестаны да пайдалану одан әрі жалғасады. ХҮ ғ. жартылай уставтан жедел жазуға өту болды. Жартылай устав қолжазба кітаптарын жазу үшін пайдаланылды. Жедел жазу - әріп таңбаларының жеделдетіліп жазылған түрі. ХҮІІ ғ. ІІ жартысынан бастап қолжазбалар барокко өрнегімен әшекейлене бастады. Құпия жазу (криптография) қалыптасады.

Бақылау сұрақтары:

  1. ХҮ-ХҮІІ ғ.ғ. жазба ескерткіштерге қандай ерекшеліктер тән болды?

  2. ХҮІ-ХҮІІ ғ.ғ. негізгі жазу материалы қандай?

  3. Жазу графикасы қандай және қандай өзгешеліктер тән болды?

  4. Жазу ескерткіштерінің өрнектелу ерекшеліктері қандай?

  5. Жазу құралдарының түрлері?

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 17-19 беттер.

  2. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 9-16 бет.

  3. Тихомиров М.И.и др. Русская палеография. М.,1982.

  4. Рейсер С.А. Палеография и текстология нового времени. М.,1970.



4 апта

Дәріс №1

Тақырып: Тарихи метрология.

Діріс мақсаты: Ежелгі ұзындық, аудан, салмақ өлшемдеріне сипаттама беру.

Тірек сөздер: метрология, Г.Агрикол, Ж.Ж.Скалигер, метрологиялық түп деректер.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:

  1. Тарихи метрология пәні, міндеттері және әдістері.

  2. Метрологиялық түп деректер және оларды зерттеу.

  3. Тарихи зерттеу процесіндегі метрологияның ролі.

Тарихи метрология – тарихи дамуында түрлі өлшемдерді – ұзындық, аудан, көлем, салмақ өлшемдерін зерттейтін қосалқы тарихи пән. Метрология сөзі гректің «метрон» - өлшем және «логос» - ғылым деген сөздерінен құралған. Метрологияның дербес ғылыми пән ретінде қалыптасуын ХҮІ ғ. жатқызады және оны белгілі ғалымдар Георг Агрикол мен Жозеф-Жюст Скалигер есімдерімен байланыстырады. 1550 ж. Агриколдің «римдіктер мен гректердегі өлшемдер туралы бес кітап» атты туындысы тарихи метрологияға бастама болды. ХІХ ғ. экономика тарихына қызығушылықтың күшеюімен байланысты ортағасырлық өлшем бірліктерге баса назар аударыла бастайды. Метрологияның жекелеген мәселелері бойынша арнайы зерттеулер пайда болады. «Ұлы Карл фунтының», «кельндік марканың» т.б. тағдыры дискуссияның негізгі тақырыбына айналады.

Тарихи метрология бойынша Ресейде пайда болған алғашқы еңбектердің қатарында А.И.Ламбертидің «Ресейлік салмақ өлшемдерінің алғашқы пайда болуы және қазіргі жағдайы туралы» зерттеуін және Ф.И.Петрушевскийдің «Жалпы метрология» еңбегін айтуға болады. Екі автор да Ресейде түрлі тарихи кезеңде қалыптасқан метрикалық жүйені елдің әлеуметтік-экономикалық тарихынан бөліп қарастырады. Ф.И.Петрушевский еңбегі алғашқы түп деректерге анализ жасағандықтан, суреттеуші сипатқа ие.

Ұлы Қазан революциясынан кейін 30 ж. ортасына дейін өлшемдер тарихы бойынша еңбектер негізінен халыққа ескі орыс өлшем жүйесінің метрикалық жүйеге көшу себептерін түсіндіру мақсатында жазылған. Метрология мәселелерінің одан әрі өңделу мақсаты Русь мемлекетінің ежелгі кезңдегі тарихы бойынша жазылған еңбектерінен көрініс тапты. Олардың қатарында Б.А.Рыбаковтың «ХІ-ХҮ ғ.ғ. Русьтегі ұзындық өлшемдер жүйесі» (1949 ж.), И.И. Смирновтың «ХҮІ ғ. Мәскеу мемлекетіндегі өлшемдер мәселесі туралы», С.Г.Стримулиннің «Феодалдық Ресей өлшемдері туралы» (1957 ж.), Н.В.Устюговтің «Ежелгі орыс метрологиясының очеркі» (1946 ж.), В.Л.Яниннің «Ортағасырлық орыс мемлекетінің ақша-салмақ жүйесі. Монғолдарға дейінгі кезең» (1956 ж.).

1944 ж. орыс метрологиясы бойынша үлкен анықтамалық мәліметтер және практикалық білімдер сақталған Л.В.Черепниннің «Орыс метрологиясы» оқулығы жарияланады. 1955 ж. Е.И.Каменцева мен Н.В.Устюговтің «Орыс метрологиясы» оқулығы шығады. Мұнда орыс өлшемдері мен ақша санау жүйесі дамуының негізгі кезеңдері суреттеледі. Тарихи метрологияны зерттеуде тарихи метрология бойынша Халықаралық комиссия үлкен еңбек сіңіріп келеді, 1795 ж. бері осы пән бойынша конгресс шақырылады.

Қандай да болсын ғылыми пән сияқты метрологияның да өзінің зерттеу пәні ғана емес, сондай-ақ ол негізінде өз міндеттерін шешіп отыратын түп деректері де болады. Метрологияны зерттеу үшін «Орыс шындығы» және жылнамалар, сонымен бірге Русь туралы шетелдіктер туындылары және саяхатшылардың суреттемелері өте маңызды. Сонымен қатар кейбір басқа тілден аударылған шығармаларды да атап өтуге болады, әдетте шетелдік өлшем бірліктер, көбінесе гректік, ежелгі орыс тіліне аударылғанда егер олар Русьте белгілі болса, ежелгі орыс терминдеріне сәйкес аударылды. Мысалы, ежелгі гректік ұзындық өлшемі «оргия» аударғанда «сажень» терминімен беріледі. Мұнан осы екі өлшемнің мөлшерінің сәйкестігі туралы қорытындыға келуге болады. Феодалдық бытыраңқылық кезеңі үшін метрологиялық түп деректердің ауқымы бұрынғысынша қала берді. Олардың ішінен «Батыс Европаға Исидордың саяхатының күнделігі» (ХҮ ғ.), Сигизмунд Герберштейн «Жазбаларын», 1189-1199 ж.ж. Новгородтің Гот жағалауларымен келісімін, 1229 ж. Смоленскінің Ригамен және Гот жағалауларымен келісімдерін ерекше бөліп көрсетуге болады.

Қашықтық өлшемдерін зерттеу үшін 1627 ж. құрылған «Үлкен сызба кітабының» зор маңызы бар. Мұнда белгілі бір елді-мекендер арасындағы қашақтық көрсетілген.

Ресейде өлшем жүйесі негізінен ХҮІІІ ғ. басында қалыптасты, сондықтан ХҮІІІ-ХХ ғ.ғ. метрологияның басты міндеті ең алдымен өлшем бірліктерін нақтылау, ұлан-ғайыр мемлекет территориясына міндетті бірыңғай өлшем бірліктерді енгізу болды. Осы кезеңдегі орыс өлшемдерін зерттеу түрлі түп дерек көздеріне негізделді. ХҮІІІ ғ. І жартысында өлшемдер жүйесінің тарихы үшін кедендік кітаптар өз мәнін сақтайды. Зерттеушілердің құзырында өлшем бірліктер үлгісінің түп нұсқалары, сондай-ақ ХҮІІІ-ХІХ ғ.ғ. сенімділік ісін ұйымдастыру үшін құрылған комиссия құжаттары пайда болады. Өлшемдер және салмақ өлшемдері туралы неғұрлым маңызды заңдар 1797, 1835 және 1899 ж.ж. шығарылады. 1797 ж. Заңның міндеті дәл өлшем жүйесін құру болды.

Бақылау сұрақтары:

Метрология дегеніміз не?

Метрологияның дербес ғылыми пән ретінде қалыптасуын қай ғасырға жатқызады және ол кімдердің есімдерімен байланысты?

Метрологияның зерттеу пәні?

Тарихи метрология бойынша Ресейде алғаш пайда болған еңбектерді атаңыз?

Ұлы Қазан революциясынан 30 ж. басына дейін метрология бойынша қандай еңбектер жарық көрді?

Ресейде өлшем жүйесі қашан қалыптасты?

Салмақ өлшемдері туралы маңызды заңдар қашан қабылданды?

1797 ж. Заңның міндеті қандай?

Ұсынылатын әдебиеттер:


  1. Черепнин Л.В. Русская метрология. М.,1988 г.

  2. Каменцева Е.И., Устюгов Н.В. Русская метрология. М.,1975.

  3. Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 51-54 беттер.

  4. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 44-46 б.

  5. Введение в специальные исторические дисциплины. Моск. унив.,1990 147 б.


5 апта

Дәріс №1

Тақырып: ХҮ-ХҮІІ ғғ. Орыс метрологиясы.

Діріс мақсаты: негізгі өлшем түрлеріне сипаттама беру.

Тірек сөздер: четверть, вершок, пядь, аршын, верст, ласт, пұт.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:

  1. Ұзындық өлшемдері.

  2. Салмақ өлшемдері.

  3. Аудан өлшемдері.

1. Аралық верст – 2 жолдық верст – 1000 сажень -2,160 см.

Жолдық верст – 500 сажень – 1.080 км.

Сажень – 3 аршын – 12 четверть – 48 вершок – 216 см.

Аршын – 4 четверть – 16 вершок – 72 см.

Четверть – 4 вершок – 18 см.

Вершок – 4,5 см.

2. Ласт – 72 пұт.

Четверть – 12 пұт.

Берковец – 10 пұт.

Контарь – 2,5, пұт.

Пұт – 16 безмен – 40 үлкен гривень.

Үлкен гривень – 2 кіші гривеь – 96 алтын монет.

Ондық жүйе бойынша пұт – 16.38 кг.

Фунт – 409,512 г.

Алтын монет – 4,267 г.

3. Десятина – 2 четверть – 4 осьмин – 8 жарты осьмин – 16 четверик.

Четверть – 2 осьмин – 4 жарты осьмин – 8 четверик – 3 третник.

Осьмин – 2 жарты осьмин – 4 четверик.



Бақылау сұрақтары:

Орталықтанған орыс мемлекетінде қолданылған өлшем түрлері қандай?

Аршын термині алғаш қандай шығармада қолданылады?

ХҮІ-ХҮІІ ғ.ғ. қолданылған ең ірі ұзындық өлшемі?

Версттің қандай түрлері болды?

ХҮІ-ХҮІІ ғ.ғ. негізгі салмақ өлшемі?

Контарь қанша пұтқа тең болды?

Пұт атауы қашаннан бастап кең түрде қолданыла бастады?

ХҮІ-ХҮІІ ғ.ғ. неғұрлым ірі жер өлшемі?

Метрикалық жүйеге айналдырғанда ХҮІІ ғ. қазыналық сажень қаншаға тең болды?



Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Кобрин В.Б., Шорин П.А. Вспомогательные исторические дисциплины. М.,1984 г. 65-72 беттер.

  2. Пронштейн А.П., Кияшко В.Я. Қосалқы тарихи пәндер.А., 1978. 55-57 б.

  3. Депман И.Я. О мерах и метрической системе. М.,1956 г.

  4. Черепнин Л.В. Русская метрология. М.,1964 г.

  5. Каменцева Е.И., Устюгов Н.В. Русская метрология. М.,1975 г.


6 апта

Дәріс №1

Тақырып: Кеңестік метрологиялық жүйе.

Діріс мақсаты:

Тірек сөздер: километр, метр, сантиметр, гектар, ар, дециметр.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:

  1. Өлшемнің метрлік жүйесіне көшу.

  2. КСРО-да қабылданған өлшеудің метрлік бірліктері.

Сызықтық өлшемдер: негізгі бірлігі – метр.

Атауы

Негізгі бірлікке қатынасы, белгіленуі.

Километр

Гектометр

Декаметр

Метр


Дециметр

Сантиметр

Миллиметр

Микрон


1000 м.

100 м.


10 м.

1 м.


0,1 м.

0,01 м.


0,001 м.

0,001 мм.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет