Дәріс 1 Кіріспе. «Айналдағы ортаға ықпалдың бағаның» бастауы



Дата25.06.2016
өлшемі170 Kb.
#157958
Дәріс 1 Кіріспе. «Айналдағы ортаға ықпалдың бағаның» бастауы.

Экологиялық сараптаманы пәні, мазмұны, шешетін міндеттері. Экологиялык пәндер құрамындағы өнеркәсіптік экологияның ролі мен орыны. Өнеркәсштік экология курсындағы негізгі түсініктермен анықтаулар.

Мына аксиомадан томға шығару ереді, не, қолданылушы қорғау өлшемдерге байқайсыз, қайсысыз қалған тәуекел әрқашан аман сақталады.

[1, б.8-16;3, б.7-9]

Адамның функционалды мүмкіншіліктері және оның қоршаған ортамен ортақтастығы

Орталық жүйке жүйесі және жеке ағзаларымен, жасуша ағзаларымен жүйке арқылы байланысады.

Рецептор – бұл арнайланған жүйке жасушасы, белгілі факторларының таңдаулы таңдаулы қабілеттеріне ие болуы (көз фоторецепторлары, құлақ фонорецепторлары, баро және осморецептор тамырлары, терморецеторы, науқастық репцепторлар т.б).

Рефлекс механизмі арқылы жүйке жүйесінің міндеттері іске асырылады. Рефлекс – бұл ішкі және сыртқы ортадан ағзаны кертартпаулыққа тітіркенуі.

Сараптамаушылар – функционалды жүйе, әсер ететін (көзге көрінерлік, есту, иіс сезу, тері, қозғалыс сараптамалары), тітіркендірушілерді сараптамамен қамтамасыз етушілер.

Техникамен техника - эстетикалық сыйысушылық қатынастың адам қанағаттанушылығы қамтамасыз етуінде болады. [1,б.27-47; 2,.б.62-77;3, б.12-44]

Еңбек физиология негіздері

Физиология еңбекті - мынау адам организм функционал күй-жағдай өзгерту оқитын ғылымы ықпалын жасау астында оның еңбекті қызметтің.

Барысында еңбекті қызметке адамға жұмыстардың әртүрлі түрлері орындауға келеді. Шартты еңбек бөліседі физикалық және зерделі. Осы шақ механикаландырумен және өндіріс процестердің автоматтандыруымен осымен орайлас, физикалық күштену еңбекті қызметтің ойнайды всё аз роль және ең жақсы ашушаң қызмет ролі маңызды өседі.

Жұмысты нәтижелілікпен жеткіліктімен уақыттардың берілген бойыда орындау жұмысқа қабілеттілік астында адам потенциалды мүмкіншілігін түсінеді - - және сапаның.[3,.44-80]

Қазақстан Республикасының еңбек қорғау облысындағы үлттық саясаты. Еңбек қорғау бойынша негізгі заңды актілер және нормативтік қүжаттар. Еңбек корғауды басқару жүйесі. Баскару органдарының негізгі қызметтері мен міндеттері. Еңбек қорғау бойынша мемлекеттік бақылау, ведомстволық және қоғамдық бақылау органдары. Кәсіпорында еңбек корғау жағдайын бақылау және қадағалау қызметін үйымдастыру. Еңбек етудің қауіпсіз жағдайларын қамтамасыз ету бойынша кәсіпорындардың әкімшілік-техникалық персоналы-ның міндеттері. Еңбек қорғау бойынша шараларды жоспарлау және қаржылаңдыру. Кәсіпорынның әкімшілігі мен кәсіподақ комитеті арасындағы үжымдық келісім.

Еңбек туралы заңды, еңбек қорғау бойынша ережелер мен нүсқауларды бүзғаны үшін жауаптылық. Еңбек етудің қауіпсіз тәсілдеріне үйрету. Келеңсіз оқиғалар мен апаттарды тергеу және есепке алу. Жарақаттанушылық пен кәсіптік аурулар туралы үғымдар. Өндірістік жарақаттанушылық пен кәсіптік ауруларды талдау әдістері. Өндірістік жарақаттанушылық пен кәсіптік ауыру бойынша есеп беру. Еңбек қорғау жағдайын бағалау критерийлері. Еңбек қорғауды насихаттау



Дәріс 2 Экологиялық сараптаманың объектілер және субъектілер

Ластаудардың сипаттамалары. Химиялық және биологиялык ластаушы заттармен атмосфераның және литосфераның ластану көздері. Атмосфералық ластаушылар. Энергетикалық ластанулар

Тепе-теңдік табиғатта пайда болатын адам қызметі өзгертиді. Атмосфера күшті ластануы болады үлкендерді қалаларда

Ластану негізгі қайнарлары өнеркәсіп бұтақтарының қатар атмосфералық ауаны - кәсіпорындары, автокөлік және жылу энергетикасы. Үлеске,22,7%- энергетикте,49,5% келеді атмосфераға РК өнеркәсіпті қайнарларынан зиянды заттардың т көбірек 2 млн. жыл сайынғы түседі түрлі түсті,15,7%- - металлургия энергетиктері. Негізгілер - ластануларды келеді Павлодар және Қарағандыны облыстың. 60-80%, автокөлік үлесіне РК ірі қалаларының көпшілігінде келеді ал Алматы г. -90% барлығы - зиянды заттардан. Ең ластану қауіпті нәтижесімен смоги. келеді

2050 жыл орта температура жерде увеличится 1,5-4,5°, не полярлы мұздардың вызовёт еру және таулы мұз айдындарының және 0,5-1,5 метрге дүниежүзілік мұхит - деңгейінің ертіп әкеледі. Климат онан арғы жылына бастауы жіңішке 2 м. дүниежүзілік мұхит деңгейін көтеруін жасай алады

- озондық қабат қиратуы. - ластанулардың техногенных үлесі озондық қабатқа түседі және оның қиратады. Озондық қабат қиратуы қысқа толқынды ультракүлгін сәулелердің жеріне енуге жағдай жасайды, ультракүлгін сәулелену өсімдікке арналған қауіпті, онкологиялық және көз ауруларының саны жоғарылайды.

Негізгі заттармен, озондық қабат қиратушылармен, хлор қосулары келеді және азоттың. Қайнарлармен хлор түсулері және озондық қабатқа азотты келеді: -, зымырандар, жанар тау газдар, технологияның фреондардың қолдануымен, атомдық жарылулар.

Ожидается озондық қабат қиратуы 10%, қайсыларда биосфераға негативтік зардаптарды сезіледі.[1, б.51-63]

2.2 Гидросфаның ластануы.

Судың ластануы оның сапасын ғана емес, оның қорын да кемсітеді, адамзат пен бар тіршілікке зақым тигізіп қана қоймай, биосферадағы бүкіл айналымды бұзады..[1, с. 63-69]

2.3 Литосфераның ластануы

Жер қыртысы бұл – литосфераның үстіңгі қабаты. Жоғары беттегі жер қыртысында өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары өте көп, олардың ыдырауы қарашіріктің пайда болуына әкеп соқтырады. Қарашіріктер өсімдіктердің қоректенетін заттарының басты элементтері бар.

Жарақат қауіпсіздік объектілері. Еңбек шарттарын жиынтық бағалау. Аттестаттау нәтижелерін ресімдеу тәртібі. Еңбек шарттарын жақсарту бойынша шаралар. Жүмыс істеушілерге зиян келтіргені ушін жұмыс берушінің азаматтык-құкықтық жауаптылығын сактандыру.

Дәріс 3 Экологиялық өлшемдер және стандартар.

Өнеркәсіптік мекемелердегі табиғатты қорғау іс-әрекеттері

Қоршаған ортаны қорғау және табиғи қорларды үнемді пайдалану аумағындағы мемлекеттік стандарттар жүйесі. Өнеркәсіп мекемесінің экологиялық паспорты.

Ауа райының өзгеруі атмосферадағы қысымның, температураның және ылғалдықтың өзгеруімен қоса жүреді. Климаттың қалыптасуында желдер басты рөл атқарады. Атмосферадағы ауа қабатының біріне-бірі қосыла келген құйынды мінезді жел тудырады. ҚР Казгидромет халықты алдын ала хабарлап отыратын кездері:

Дауыл (жылдамдығы 32 м/с), теңіз дауылы (қатты жел, теңіздегі толқындардың жылдамдығы 20 с/м асса), боран (жылдам, әрі тез, қысқа уақытты желдің қатаюы 20-30 м/с дейін), қатты жел (14 м/с жоғары), құйын (желдің айналу жылдамдығы 100 м/с), қара құйын (қатты құйын диаметрі 1000 м., жылдамдығы 100 м/с-тан жоғары), жаңбырдың ұзақтығы (үзбей, күнсайын), қатты қар бораны (жауын-шашын мөлшері 20 мм.), қатты дауыл (ұзақтығы 12 сағаттан жоғары, желдің жылдамдығы 15 м/с. жоғары), қатты мұзтайғақ (мұздың қабаты 20 мм. жоғары), бұршақ нөсер, найзағай, үсік (0, оң тәулік температурады), ауа температурасының күрт жоғарлауы мен төмендеуі (ауа температурасының 1-2 тәулік ішінде 10 С өзгерсе), тұман (көріністің нашарлауы 100м. 12 сағат ішінде), шаң-құрғақшылық, ыстық жел (ауа температурасы 25 С, ылғалдылық 30% төмен болса).

Метеорологиялык жағдайлардын адам ағзасына әсер етуі. Организмді термиялык реттеу. Химиялық заттардың улылығы. Метеорологиялык жағдайларды және оларды өндірісте қамтамасыз ету бойынша шараларды нормалау. Метеорологиялық жағдайлардың. параметр-лерін анықтау. Өндірістік жайларды желдету мен жылытудың жалпы принциптері



Дәріс 4 Экологиялық мөлшеулердің негізгі механизмдер

Қоршаған орта күйін бағалаудың негізгі критерийлері; ШРК (шекті рүқсат етілген концентрациясы, Антропогенді әсерлерді бағалау критерийлері;

Тұрмыстық ортаның факторлары мен элементтерінің жиынтығы, адамға тұрмыста көп әсер етеді.

Қазіргі заман тұрғын жайы экологиялық деп әлі келе қойған жоқ.: құрылыс құралдарымен қоса, жиһаздардың құрамындағы химиялық және физикалық факторлары ағзаға зиянын келтіреді; пәтердегі ауа алмастыру жүйесі қазіргі талаптарға жауап бермейді, даңғыл тәртібі және микроклиматты бұзады; қоқыстарды тиімді жолдармен жою мәселесі әлі шешілмеді, ғимараттағы ауаның ластану,ауладағымен салыстырғанда 100 есе кем.

ВОЗ-дың мәліметтеріне жүгінсек, зиянды компонеттердің 70% адам ағзасына азық-түлік пен алкогольді сусындар арқылы енеді.

Шылым шегу денсаулыққа зиянды. АҚШ-та жыл сайын темекі шегуден адамзаттың өлімі 500-5000-ға дейін барады деп есептеледі.

Жүмыс орындары жарықтанғандығының еңбек қауіпсіздігіне өсер етуі. Негізгі жарык-техникалык шамалар. Табиғи және жасанды жарыктандыру, жарыктандыру түрлері, нормалау. Жасанды жарықтандыруды есептеу әдістері. Өндірістік жарыктандыруға койылатын негізгі талаптар. Шамдар. Апаттық жарыктандыру. Өндірістік жайларды түрлі-түсті ресімдеу.

Дәріс 5 Өндірістік шу және діріл. Адам организмына және мекендеу ортасына негативтік факторлардың әсері

Ағзаға әсер ететін факторлар екі топқа бөлінеді, зиянды және қауіпті.

Зиянды – белгілі жағдайларда ауруға әкеп соқтырады. Ал, қауіптілері – белгілі бір жағдайда травмалық зиян келтіреді.

Зиянды және қаіптілер өзара екі топқа бөлінеді. Олар:

5.1. Зиянды заттарды жалпылама мінездемесі

Зиянды заттар 2 топқа бөлінеді:

- табиғи;

- антропогендік – қоршаған ортаға адамның іс-әрекеті арқылы енеді.

Адамның ағзасына әсер ететін зиянды заттар:

- жалпы уландыратын – ағзаны уландыратын немесе жеке жүйелерді зақымдайтындар, сонымен қатар бүйрек пен бауырдың потологиясын өзгертеді (көміртек оксиді, қорғасын т.б.)

- тітіркенгіштік – демалу органдарының көздің, өкпенің, тері бездерінің тітіркенуі (хлор, аммиак, азот, оксид т.б.)

- сезімталдық – аллерген тәрізді қызмет атқарады.

- мутагендер – генетикалық кодтың бұзылуына әкеледі, тұқымқуалаушылықтың мәліметтерін өзгертеді.

- канцкрогендік - жаңадан қалыптасқан зияндыларды тудырады (хром, никель, асбест, хош иісті көміртектер)

Мутагендік, канцерогендік заттар репродукцияның міндетке әсер ететіндер алшақтанған химиялық қосындылармен адам ағзасына әсерін тигізеді.

Ағзаға әсері жылдар немесе 10 жылдардан кейін тигізуі мүмкін. Түрлі әсерлері ұрпаққа да әсерін тигізуі мүмкін.

5.2. Зиянды заттардың ағзаға түсу жолдары


  • Дем алғанда өкпе арқылы. Бұл ең қауіпті жолдардың бірі, яғни зиянды заттар жан-жаққа таралатын жасуша ұлпасы арқылы қанға еніп, бүкіл ағзаға таралады.

5.3. Зиянды заттардың әрекеттері

Биологиялық тұрғыдан басқа, кейбір заттар адамға фиброгендік әсер етеді. Бұл заттар өкпеге жеткен кезде, пневмокониоз ауруын туғызады.

Зиянды заттармен түйісу арқылы ағзаға еніп, уландырады:


  • сезімталдық – сұйықтықпен араласқанда үлкен әсерін тигізеді де, аллергиялық реакция жүреді;

  • үйреншіктік – зиянды заттың ағзаға қайта енгендігінен әсері әлсіз болады.

5.4. Адам ағзасындағы уларды залалсыздандыру

Біріншіден - удың химиялық құрылымы өзгеріп, ағзада бар, химиялық элементтерімен байланысқа түскенде құрылымы өзгереді.

Екіншіден – сақтауға беру, бұл уақытша қандағы удың айналымын тоқтату.

Үшіншіден –уларды ағзадан шығару. Уларды шығару әдетте демалу мүшелері, ас қорыту мшелері, бауыр, тері, темір арқылы іске асырылады.

Улы заттар ағзаға тигізетін зияндарын 4 топқа бөлуге болады:


  1. өте қауіпті;

  2. қауіпті;

  3. аса қауіпті емес;

  4. қауіптілігі өте аз;

5.5. Қатты әсер беретін улы заттар

  • алғашқы концентрация – миниралды концентрация жеңіліссіз белгілі бір уақыт қана дөс бермей тұра алады,

  • тасымалдаушылықтың шегі – миниралды концентрациядағы қатты әсер беретін улы заттар демалу орталығының тоқтауына байланысты адам тез арада өліп кетуі мүмкін. Мысалы: хлор үшін тез арадағы өлім концентрациясы 5-10 мг\л. Болса ол аммиак 50-500 мг\л болса, жеткілікті.

5.6 жауынгерлік улаушы заттар - заттың, биохимиялық қарудың негіз құрастырушы

Осы шақ химиялық қару үлкен қорларымен, нақты бар болу аймақтық және әлеуметтік даулармен осымен орайлас, сонымен қатар террорлық актілер сол себепті, жұғу химиялық ошақтарының көріну ықтималдық және халық улаулары маңызды өсті.

Мінез-құлықпен жауынгерлік улаушы зат әрекеттері бөліседі: ашушаң - сал болушылықтар (зарин, зоман, - газдар); кожно - - (иприт); буындырушылар (фосген, дифосген); общеядовитые (нілдегіш қышқыл, хлорциан); психохимические (би - зед); тітіркенгендер (, адамсит, хлорпикрин)..[1, б.103-106].

5.7 шара СДЯВтың қорғанышымен

Құтқаруға арналған өмірлер - улаушы заттармен антидоттар қажетті қолдану (уға қарсы дәрінің). антидоттардың нәтижелілігі проявляется тек қана бастапқыларды улау сатыларында (5 мина.).

Антидоды СДЯВ қабілетті зиянсыз ету, тигізгендер адам организмына. - антидоды байланыстырады, зиянсыз қосу организмында құрастыра, басқалар бәсекелеседі ферменттерге әрекетпен, қабылдағыштар, адам физиологиялық жүйелері. Олар ішке енеді путём инголяцияның, таблеткалардың немесе инъекция түрінде улаудан кейін алдын ала немесе лезде.

Шұғылдарды оқиғаларда бөлектеуші противогаздарды қолданады. Олар онда жұмыс істеуге рұқсат етеді, қайда оттек толық жоқ болады және су астында тіпті тереңдікте көмірқышқыл газ жұтуы жанында 7 м. жұмыс принцибы химиялық заттардан оттек бөлісінде негізі салынған және ылғалдың, - адаммен. Орындалатын жұмыстың тәуелділікте бөлектеуші противогазда жұмыс уақыты созыла алады 45 мин. 3 сағат.[1, б.93-100].

Олардың адам ағзасына зиянды әсер етуі. Шудың, дірілдің сипаттама-лары. Олардын денгейлерін нормалау және бакылау. Оларды зиянды әсерден корғау шаралары.

Діріл мен шуды өлшеуге арналған аспаптар. Жеке қорғау күралдары.

Дәріс 6 АОЫБ болжамның әдістер.

Өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдыктар кұрамы және жіктелуі. ҚОТҚ (ТПБО) өндеу схемалары. Қатты қалдыктарды зиянсыздандыру.

- дірілдеу - аз механикалы тербелудің, көрінушілер серпінділерді денелерде. Дірілдеу медицинаға - вибромассажда кең қолдануды тауып алады және техникте - дірілдеткіштерге. Бірақ дірілдеулердің ұзақ ықпалын жасауы кәсіпшілік аурулар - тербелмелі ауру дамуына ертіп әкеледі. Дірілдеу жанында жиілікпен 16-20 Гц. кәсіпшілік тербелмелі ауру дамады тербелмелі ауру даму қауіп-қатері шабуылдайды жұмысшылардың машина жасайтын, металлургия, тау-кен қазушы өнеркәсіптің, бос еместердің көлікте және ауылдық шаруашылықта.

Машиналарда 80% апат дірілдеу себеппен келеді.

Дірілдеудің қорғаныш өлшемімен тербелулердің қайнар діріл бөлектеуі келеді (рессорлар, серіппелер, серпінді салулар және п т..) санитарлық ережелермен жабдықтаумен виброопасныммен адам контакті ұзақтық шек қоюы ескереді .[1, б.135-140;2, б.178-183; 3, б.177-182].

Шуыл гигиеналық нормативтары айқын ГОСТом 12.1003-83 және « шуыл мүмкін деңгейлерінің санитарлық нормаларымен ». шарттарға арналған шуыл нормалауы қалалық салулар сәйкестікте өткізіледі « кісі тұратын және қоғамдық ғимараттардың орналастыруларында мүмкін шуыл санитарлық нормаларымен » және аумақтарға кісі тұратын салудың » және құрылыс нормалармен және ережелерімен шуылдың - «12-77қорғанышы».[1, б.141-143;2, б.183-187;3, б.182-187];

- тербелудің ультрадыбыс жоғарырақ атайды. Жүйелердің ашушаң, адал - тамырлы және эндокриндік инфра дыббыстық және ультрадыбыс тербелулер организмға слышимы. ультрадыбыс ұзақ әсер емес бұзуларға ертіп әкеледі, есту және сезім мүшелеріні талдауыштардың, қасиеттердің өзгертулері және қан құрамының. Микромассажаға арналған медицинада қолданылады және айырбасталған процестердің тездетулері.[1, б.143-145;2, б.187-189;3, б.187-190].

Оқытушылардың жұмыс ұзақтығы дисплеялықтарды сыныптарда тиісті шамадан асырмау күн, үлкен бағыттардың студенттерінің -3 академиялықтардың сағаттың.

Нормалардың сақтауында емес және жұмыс ережелерінің компьютерде клеткалы деңгейде, дауыс зорайтқышты функция бұзу, костно - бұлшық ет аурулар, стрестер, ұйқы бұзу және др. тері аурулары, қанда биохимиялық реакциялардың өзгертуін көріне алады

Арнайы радиобайланыс құралдарының қолдануына назар соңғы кезде өсті. Кәрез телефон сәулеленуі күрделі мінез-құлықты алып жүреді. Сәулелену барынша көп қуаттылығы шақыру кезеңіне жетеді. Радиотелефон жұмысы жанында бас мисы ең алдымен сәулемен емделеді. Бас мисы маталарында учаскелерді болады, қабілеттілер биік өткізгіштік артынан ЭМИ энергия жылы үлкен бөлімі қылғу, немен көршілес матаның. Микроскоптық мида мына оқиғада байқалады « піскендер » учаскелер. сәулелену ұзақ әсері психикалық тәртібі жойылуларға, ми биологиялық құрылымдарының өзгертулеріне, тітір көрінуіне, гормондық дисбалансқа ертіп әкеле алады.[1, б.145-148;2, б.227-254].

6.3 лазер сәулелену - мынау үлкен күшейте түскендік электр-магниттік сәулеленуі.

Лазер - құрылғы оптикалық диапозон электр-магниттік сәулелену генерациялаушы бағытталған шоғы. Лазерлер байланыс жүйелерінде қолданылады, навигациялар, медицинаға, бақылау - өлшеу техникте және басқа облыстарда.

Лазер сәулелену нормалауы санитарлық нормалармен шығарылады және құрылғы ережелеріне және лазерлердің қанауының. Лазерлер қауіп-қатер дәрежесімен подразделяются 4 сыныпқа, шығатын сәулелену қайсылардың:

1 - көздің артынан және терілер қауіп-қатерлер ұсынбайды;

2 - көздің артынан қауіп-қатер ұсынады;

3 - ара қашықтықта шағылысқан сәулеленумен сәулеге түсіру жанында теріге арналған қауіп-қатер ұсынады.

Лазерлердің қанауы тиісті жүзеге асу бөлектерді орналастыруларда, - желдетумен,. қоршалулар және экрандар түзу және - лазер сәулелерден қоршағанға тиісті қорғау..[1, б.148-152;2, б.254-269].

6.4 электрлік ток

иондайтын сәулеленудің

γ - Адам маталары арқылы кішкентай бөлшектер ең үлкен кіретін қабілеттілікпен ие болады, олар сондықтан қалай бірдей қауіпті ішкіде, дәл осылай және сыртқыда сәулеленулерде.

Тек қана жасанды шақырылған радиоактивтілік ыдыраушылық жанында нейтрон сәулелену болады. Анау нейтрон сәулелену ерекшелігімен келеді, не өтуден кейін оның зат арқылы, ол радиоактивтілік тұрады және иондайтын сәулеленулердің түрлері барлық нұр шашуға бастайды γ, Ол қауіпті облученияхпен ішкі және сыртқыда

Адам сәулеге түсіруі өмір барысында болады үшін счёт ғарыштық сәулеленудің, табиғилардың (табиғилардың) қайнарлардың, қоршаған ортаға жасанды қайнарлардың және тұрмысқа, ядролық қару байқауының радиоактивтілік тұнбалардың және кәсіпорындардың алып тастауларының атомдықтың энергетиктер, дәрігерлік тексерулер және радиотерапияның.[1, б.105-108;2, б.269-277].

6.5.2 Өлшеу бірлігі

- мөлшер (Д)- энергия саны, жұтып алынған бірлікпен сәуле түсірілетін зат көпшіліктері. 1 бірлікпен - мөлшерлер келеді мәз(1Гр = 1Дж/кг).. Жүйеде СИ мөлшер измеряется | кг). сәулеленулердің әр түрлі түрлері энергия әр түрлі санын азат етеді және әр түрліні қабілеттілікті кіретінді болады, олар сондықтан тірі организм маталарына көрсетеді - әсер. Егер ескеру мынау факті, онда организм маталары зақымдағыш мөлшерді коэффициентке көбейтуге ереді.

Қайта есептелгенді сайып келгенде мөлшерді эквиваленттік мөлшермен атайды (Н = Д∙Q,, қайда Н, сәулелену бөлек түрлеріне арналған бірдей: гамма және бэта - сәулеленудің -1, нейтрон әртүрлі энергиялармен және - түйін -5-20, альфа - сәулелену өлшеу -20. бірлігі келеді бэр, СИ - Зиверт жүйесінде =100 бэр.

Организмның барлығы ЭЭД сәулеге түсіру жиынтық күшті әсерін қайтарады.

, қайда - коэффициент, сәулеге түсіруге әртүрлі маталарды сезгіштік еске алған. ЭЭДпен дара қосып, ЭЭДпен ұжым адамдардың топтары аламыз, измеряется адам - зивертахте (СИ –Зиверт (Зв), 1 Зв = 100 бэр.). Т. радионуклидымен көптегендер радиоактивтілік және алыс келешекте, онда күтілетін болып шығады (толық) ЭЭДпен ұжым.[1, б.152-155;2, б.108-115].

6.5.3 биологиялық әрекет

Маталарда адам организмына сәулелену әсері нәтижесінде күрделі физикалық, химиялық және биохимиялық процестерді бола алады. Мынау бөлек функциялардың тіршілік әрекеті бұзуына ертіп әкеледі немесе жүйелердің және организмның бүтінде. Мөлшерлер - мөлшердің тәуелділігінде және қайтқыш шақырылған өзгерту организмы дара ерекшеліктерінің бола алады.

Келесі биологиялық әрекет ерекшеліктері:

- әрекет сәулеленулердің - адаммен иондайтындардың;

- лезде емес тері жамылғы көрінетін тигізулері, нашар күйлер көрінеді, ал өте - уақыт;

- жасырылу мөлшерлердің қосуы болады, не сәуле ауруларға шарасыз өткізеді..[1, б.114-120;2, б.275-277].

6.5.4 сәулеге түсіру мүмкін мөлшерлері

Иондайтын сәулелену мүмкін деңгейлері регламентируются « НРБ радиациялық қауіпсіздігі нормаларымен -96» және « жұмыс негізгі санитарлық ережелерімен радиоактивтілік заттармен және ОСП иондайтын сәулеленулерінің басқа қайнарларымен -72-87» беттерге арналған, 5 иондайтын сәулелену әрекеттері ПДД анықталған сферада жұмыс істеушілердің бэр 25 құрастырады бэр.[1, б.120-121].

6.5.5 Иондайтын сәулеленулердің өлшеуі

Тағайындаумен барлық құралдар подразделяются:

- радиациялық барлау индикаторлар - құралдары табылумен және бағдарлық бағалауға мөлшер қуаттылықтары ма? Және ? Сәулеленулердің;

- тұрмыстар жерлерге радиациялық жағдай бақылауы мақсаттарында халықпен дара қолдану үшін құралдар - арналған, жұмысшы және кісі тұратындарды орналастыруларда.[1, б.131-132;2, б.286-289].

6.5.6 Сәулеге түсірудің организм қорғанышы

Сәулелену мөлшерін (Р) жұмысшы орында формуламен есептеуге болады:

Д=(а Ка t)/ R2

Қайда

Кақайнар ал - белсенділігі



t – гамма - тұрақты изотоптың, кестелерден алады время облучения,ч;

R ара қашықтық, см.

Мына формуладан ереді, не сәулеленудің қорғанышқа арналған үш әдіс бар болады: қорғаныш уақытпен, ара қашықтықпен және экрандаумен.

Ұрықтар және жидектің, организм қорғаушы радиацияның - өріктер, жүзім, алмұрттар, мүк жидек, қарлыған, бүрген, итмұрын, алмалар және др. бір жақсы радияцияға қарсы құралдардан сәбіз келеді. Радионуклидов аз саны крахмалда, қантта, қарақатқа, тазартылған өсімдік майда болады.((4кБк/кг (л)))

Сау өмір салты - мынау жақсы сүйеу организмға: әр түрлі сапалы қоректену, - витаминдармен, жұмыс дене тәрбиесімен, монша, темекінің қабыл алмау және алкогольдің.[1, б.132-134;2, б.291-295].

Дәріс 7 АОЫБ бағаның түрлері

Биологиялық қауіп-қатер

Биологиялықтармен қауіп-қатерлерді аталады, тірі объектілерден болатындар. Мекендеу орталары барлық биологиялық қауіп-қатерлердің сақтаушыларымен қызмет етеді (ауа, су, топырақ), өсімдік және хайуанаттар дүниесі, өздері адамдар, жасанды әлем, адаммен жасалған және др. объектілер. Барлық объектілер тіріні мира шартты бөлуге болады бірнеше әлемнің: шағын организмдар, саңырауқұлақтар, өсімдіктің, малдан шығатындар, адамдар.

- вирустар - өте ұсақтар - кішкентай бөлшектің, нуклеинді қышқылдан құрылушылар (ДНК - дизоксирибонуклеиновая қышқыл немесе РНК - рибонуклеинді қышқыл) және белоктық қабықтың. Олар келеді - жатыпішерлермен, емес қабілеттілермен тіршілік әрекетіне тірі торлар сыртында.(.)

Аурулар - түрлермен оқиғаларды жиіленді қабынудың - және тері ісіктердің, ауру өліммен аяқталды. Бұларды микробтардан өлді аурулардың иммунитет және олар өкпек әлі кеткен болатын, әдеттегілерді шарттарда тек - нашар күйді шақырады. Ауру СПИДтарды ат қойды (синдром - иммунодифицита), қайсы вируспен шақырылады, алғанмен ВИЧ аты (вирус адам иммунодифицитасы).

Тымау індеттерінің саны әрбір жылмен өседі. Тымау вирусы өте жылдам өзгереді, тымауға қарсы осы уақытқа дейін - телулерді сондықтан жоқ;

- риккетсии - бактериоподобные микробтар, адам шамданған өткір жұқпалы аурулары: эпидемиялық бөртпе сүзек, ку - безгекті, окоп безгекті, құрсақ бөртпе сүзек және др. олар қоршаған ортада тұрақты емес және t=50-70ºС жанында өледі.

- спиралевидныемен спирохеталар - жіңішке бактериялар өледі 60?. Олар қайтқан сүзекті шақырады (вшами, кенемен), мерез, лептоспироз (малдан шығатындардың, суаттар арқылы) және др.

- біреу тордан қарапайымдар - түзеледі. Жиірек барлығы суаттарда мекендейді.(.) және безгекті, ұйқылы ауру, токсоплазмоз және др. шақырады

Ішек инфекциялардың ескертуіне арналған даярлық ережелері қажетті сақтау, сақтаудың және өнімдердің тасулары қолдар, жеміс-жидектер, көкөністер жуу, ауру қажетті бөлектеу сүт және суды және әуедегі - тамшылық инфекциялардың тарату ескертуіне арналған д. т. қайнату, орналастыру желдету және дымқыл жинауды істеу, чихании жанында және жөтелде орамалмен ауыз және мұрын жабу.

Қан жұқпалы аурулардың сақтандыруына арналған, беттердің ар жағында бақылауды өткізеді, қатынасқандармен олардын, күресті қан ішер шыбын-шіркейлермен, қорғаныш құралдары қолданады (тордың, жайпақ,)

Сыртқы жамылғылардың инфекциялардың сақтандыруына арналған гигиеналық тәртіп қажетті сақтау.

Сонымен қатар инфекциялардың сақтандырулары сақтандыратын телулерді істейді.

- улы балықтың (теңіз ёрш,.), сонымен қатар медузаның және актинийда. Мысалы, маринок уылдырығы, сонымен қатар - плёнка, маринок құрсақ қуысы төсеуші.(Қазақстан өзендерінде мекендейді) шақыру - улау жасай алады;

- улы жыландар - улы сұр жыланның (эфа,.);

- буын аяқты көптеген түрлер (сколопендра, өрмекшілер, шаян, сонаның, пчёлы);

- улылар өсімдіктер - меңдуана, сұлу, гүлдің түр, оймақша, белгілердің улы, кәдімгі еліртпе, джунгарский акониты және көптеген басқалар;

- саңырауқұлақтар - бозарыңқы улы саңырауқұлақ, шыбын қырғыш, жан түршілерлік саңырауқұлақ, жалған күкіртті опёнок. Саңырауқұлақ - фитофторамен паразиттік картоп жаралайды. Саңырауқұлақ - жатыпішер қауіпті қара күйе.[1, б.216-236;2, б.150-174].

Электр тогының адамға әсер етуі. Адамды электр желісіне қосу қауіптілігін талдау. Электр қондырғыларындағы қорғау шарасы. Электр қондырғыларында қолданылатын қорғау қүралдары. Қоршаған ортаның сипатына байланысты электр жабдықтарын таңдау. Электр тогымен зақым-данған кезде көмек көрсету

Дәріс 8 АОЫБ-ңың өткізудін рәсімі және өткізудін кезеңдері.

Діріл пайда болу механизмі. Адам ағзасына әсері. Дірілден сақтану әдістері. Мөлшерлеу.

Өнеркәсіптік шуыл: пайда болу механизмі. Мөлшерлеу және қорғану әдістері. Пайда болу көзінде шуылды төмендету.ұл белгілі территорияда адамдардың тіршілік етуінің қалыпты жағдайының бұзылуы, апатпен, қираумен, стихиялық немесе экологиялық апатпен, сонымен қатар адами немесе материалдық шығындарға әкелетін жаппай инфекциялық аурумен келтірілуі мүмкін.

Көптеген ТЖ негізінде адам қызметі мен қоршаған ортаның арасындағы дисбаланс, арнайы бақыланатын жүйелердің тұрақсыздануы, қоғамдық қатынастардың бұзылуы жатыр.

8.1 Шығу тегі табиғи төтенше жағдайлар

1 Метеорологиялық қауіпті құбылыстар:

2 Тектоникалық және теллурологиялық қауіпті құбылыстар:

3 Топологиялық қауіпті құбылыстар:

4 Ғарыштық қауіпті құбылыстар:

8.2 Шығу тегі антропогендік төтенше жағдайлар

1 Көліктік – автомобильдік, теміржолдық, авиациялық, сулы, құбыр арқылы өтетін.

2 Өндірістік қауіпті құбылыстар

- жарылыстар, механизмдердің, агрегаттардың, коммуникациялардың зақымдануы мен қирауы, ғимарат конструкциясының құлауы;

- өрттің әртүрлі түрлері;

- кәсіпорындағы радиоактивті заттардың (РЗ) шығарылуымен байланысты апаттар;

- СДЯВ шығырылуымен байланысты апаттар.

Табиғи мен техногенді апаттардың арақатынасы шамамен 1:4 тең. Техногенді апаттар арасында авиациялық, автомобильді, теміржолдық, теңіздік, өзендік көліктегі құбылыстар басым болып келеді.(65,7%)

ТЖ мынандай түрлерге бөлінеді:

- локальдік –

- жергілікті

- территориялық

- аумақтық –

- федералды –[3 с. 239-253].

8.3 Қазақстан Республикасының төтенше жағдайларды алдын алу мен әрекет ету туралы мемлекеттік жүйесі

Халықты, экономикалық объектілер мен территорияларды табиғи, антропологиялық, техногендік сипаттағы төтенше жағдайларда және қазіргі заманғы қирату құралдарынан қорғау үшін Қазақстан Республикасында төтенше жағдайларды алдын алу және оларды жою туралы мемлекеттік жүйесі жұмыс істейді (азаматтық қорғаныс жүйесі).

Агенттіктің практикалық қызметі келесі ҚР қабылданған: 5.07.1996 жылғы «Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туралы», 7.05.1997 жылғы «Азаматтық қорғаныс туралы», 31.03.1997жылғы «Апаттан құтқарушы қызметтер мен құтқарушылар мәртебесі туралы», 15.10.1993 жылғы «Төтенше жағдайдың заңды режимі туралы», 22.11.1996 жылғы «Өрт қауіпсіздігі туралы», 23.04.1998 жылғы «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы» заңдармен анықталады. Бұл заңдар ҚР территориясындағы төтенше жағдайды алдын-алу мен жою кезіндегі қоғамдық қатынастарды реттейді, орталық, өкілетті жергілікті және атқарушы органдардың, ұйымдардың негізгі міндеттері мен өкілеттілігін, төтенше жағдайлар облысындағы ҚР азаматтарының құқықтары мен міндеттерін анықтайды.

Төтенше жағдайларды алдын-алу мен салдарын жою үшін «Азаматтық қорғаныс туралы» ҚР Заңына сәйкес азаматтық қорғаныс күштері, оның құрамы, бағыты мен қолдану тәртібі анықталған. Олар ҚР АҚ қарулы күштерінен, АҚ территориялық құралымдарынан, АҚ объектілік құрылымдарынан, АҚ пен ТЖ қызметтерінің құрылымдарынан, жедел-қорғау отрядтарынан құралған. Қорғау жұмыстарын өткізу барысында Үкімет шешімімен Қорғаныс министрлігінің қарулы күштері мен ҚР ІІМ тартылуы мүмкін.

Төтенше жағдайларды алдын-алу мен оларды жою туралы жүйе ҚР үш тәртіп бойынша қызмет етеді:

- күнделікті қызмет бейбітшілік уақытта түзу радиациялық, химиялық, биологиялық, гидрометерологиялық және сейсмикалық жағдайында;

- дайындықтың жоғарлауы төтенше жағдай болу мүмкіндігі туралы болжам алынған кезінде;

- төтенше жағдай болып оны жою режимі бейбітшілік уақытта.

Төтенше жағдай болып оның салдарын жою кезінде «Төтенше жағдайдың заңды режимі туралы» ҚР заңымен регламенттелген төтенше ахуал тәртібі орнауы мүмкін. Төтенше ахуал ҚР барлық территорияся бойынша немесе кейбір оның кейбір жерлерінде ҚР Президентінің Бұйрығымен енеді немесе жалғастырылады.

Төтенше ахуал үлкен масштабты стихиялық апаттар немесе халық өміріне нақты қауіп төнген техногендік апаттар кезінде, сонымен бірге әртүрлі қоғамдық дауларды төтенше шара қолданбай жою мүмкін емес болғанда салдары конститутциялық құрылымның өзгеру қауіпі жағдайында енеді. [1, б. 248-255; 4, б.135- 142, 163-191].

8.5 ТЖ кезінде шұғыл қалпына келтіру мен құтқару жұмыстарын ұйымдастыру

Барлауды барлаушы топтар мен бөлімдері өткізеді. Барлаушы құрылымдарға объектінінің орналасуы мен өндірістің ерекшелігін білетін мамандарды қосу ұсынылады.

Бірінші эшелон күш топтауына негізінен апат болған объект құрамдары енеді, ал екіншісіне – көрші объектілердің (аудан) құрылымдары енеді.

Стихиялық апат аудандары мен ірі апат орындарында құтқару жұмыстары бірінші кезекті катастрофалық салдардың болуын, апаттардың, адам өлімі мен материалдық құндылықтардың шығынын келтіретін қосымша себептердің болуын болдырмаудың алдын-алу мақсатында ескерту болып табылады.

Құрылымдардың командирлері аудандағы жағдайды үнемі біліп отыруы қажет оның өзгеруіне сәйкес анықтап немесе бөлімшелерге жаңа міндет қойып отыруы қажет.

- сумен қамтамасыз ету құралдары (бұрғы қондырғылары, фильтрлеу станциялары және т.б.);

- адамдарды іздеу құралдары (иттері бар кинологтер, теплопеленгаторлар). [1, с. 237-248; 2, с.406- 409].

Жану туралы негізгі мөліметтер. Жану түрлерінің жіктелуі. Жану процесінің механизмі. Жану жөне газ, бу және шаңды-ауа коспалары процесінің жалпы заңдылықтары. Кәсіпорындардағы өрттердің себептері мен сипаты. Өрттердің жіктелуі, өндірістердің жарылыс, өрт қауіптілігі бойынша категориялары. Кәсіпорында өрттен корғауды үйымдастыру. Өртке қарсы нүсқаулық. Өрт сигнализациясы және байланыс. Өртті сөндіру қүралдары мен тәсілдері. Өртті сөндірудің автоматтық қүралдары. Көсіпорындарда өрт пайда болғанда адамдарды қауіпсіз эвакуациялау тәсілдері. Апаттарды жою жоспары..

Дәріс 9 Мемлекеттік және қоғамдық экологиялық сараптама

Тау-кен өнеркәсібі мекемелерінің техногендік әсері. Минералды шикізатты ашық тәсілмен өндеудің принципиальді схемасы.

Тау-кен өңдеу өнеркәсібі мекемелерінің техногендік әсері. Кезенді, кезенді-ағысты, ағысты технология.

Анықтама. Табиғи тегінің төтенше жағдайдың. Жасанды тегінің төтенше жағдайлары. 9.1 Медициналық қорғау құралдары

Медициналық қорғау құралдары ТЖ зақымдаушы факторларының әсер ету дәрежесін төмендету мен алдын-алуға (профилактика) бағытталған, бiрiншi көмектiң көрсетуiне арналған

Дәрiгерлiк қорғаулар құралдарына радиодан қорғайтын құралдар, (уыт) антидоттар, бактерияларға қарсы препараттар, жартылай санитарлық өңдейтін құралдарды жатқызады.

Дәрiгерлiк қорғау құралдарының қысқаша классификациясы:

1 Радиодан қорғайтын құралдар - бұл радиоактивтi заттардың (РЗ) әсерiне организмнің қарсы түрiнгiштiгiнiң жоғарылауына себепшi болатын препараттар. Олар келесi топтарға жiктеледi:

- сыртқы сәулеге түсiруде ұтылуларды профилактикалық құралдары (радиопротекторлар);

- организмнің сәулеге түсiруге (бұл құсуға қарсы құралдар негiзiнде) алғашқы реакциясының әлсiретуiнiң құралдары;

- РЗ организм дәл тигiзуде iшiне үзген радиациялық ұтылуларға профилактикалық құралдары (РЗ барынша тез бiржола организмнен жойылуына себепшi болатын препараттары);

- терінің ұтылуларын ол РЗ ластануғанда (жартылай санитарлық өңдеудi құрал) профилактикалық құралдары.

2 Антидоттар (уыт) - қиратуға немесе улы затты (УЗ) бейтараптандыруға себепшi болатын препараттар немесе заттар.

Антидоттық терапияны тек қана УЗ-ты қолдануын айғақ және оның теңестiруiн растауда өткiзедi

3 Қарсы бактериялық құралдар қолдануында немесе биологиялық құралдарды (БҚ) қолдану қауiпi болғанда қолданылады.

Егер белгiсiз қоздырушының түр болса, профилактиканың құралдары БҚ қоршаған ортаның ластануына қауiптiң жанында қолданады немесе белгiсiз ластанудан кейiн. Оған антибиотиктер, интерферондарды жатады.

Қоздырушының түрiнiң анықтаулары моменттен гамма-глобулин немесе қоздырушының анықталатын түрiнiң сезгiштiгi тура орнатылатын препараттармен профилактика жүргiзiледi.

Дәрiгерлiк қорғаулар құралдарға жатады: антидоттар, радиопротекторлар және бактерияларға қарсы құралдар естен тануды алғашқы профилактиканың құралының комплект (жеке дәрiханалық) АИ-2, сонымен бiрге; әр түрлi түрлендiрулердi жартылай санитарлық өңдеу қайта тағайындалған жеке химияға қарсы пакет; пакет таңатын (ППИ) жеке.

Санитарлық өңдеу - бұл сүрiктiң бетi және шырышты қабықтармен жартылай немесе толық алып тастау бойынша шаралардың кешенi РЗ, УЗ, БҚ.

Жартылай санитарлық өңдеу ретте апат ошағында өзi жүргiзiледi - және жеке химияға қарсы пакеттiң көмегiмен өзара көмек.

Толық санитарлық өңдеу апат ошағынан шығуынан кейiн жүргiзiледi және келесi дезактивациямен, газсыздандырумен және киiм және аяқ киiмнiң дезинфекциясымен жуғыш заттарын қолданумен суды бойдың жууына болады. [3, с. 308-312].

9.2 Халықтың жеке қорғаныс құралдары



Дәріс 10 Мемлекеттік экологиялық сараптаманың рәсімі.

Отын-энергетика кешендері мекемелерінің техногендік әсері. Дәстүрлі қуат көздері. Отын-энергетикалық шикізатты дәстүрлі пайдалану технологиялары.

ЖЭС (ТЭС) технологиялары схемалары. Азот тотықтарының пайда болуы. Зиянды қосындылардың пайда болуын төмендету әдістері.

Жылу электрбекеттерінің сарқынды суларын жіктеу. Суқоймаларда өтетін процестер. Сарқынды суларды тастау шарттары.

Теріні қорғау құралдары

Теріні қорғау құралдары дененің, киімнің аяқ киімнің ашық учаскілеріне АОХВ (апатты-химиялық қауіпті заттар), РЗ, БҚ түсуінен қорғауға арналады:

- Теріні қорғаудың сүзгіш құралдары:

- ЗФО-58 – қорғаныш сүзгіш киім – хемосорбцион деген химиялық затпен сіңірілген мақта-матадан тігілген комбинезон;

- қолғанат құралдары - (спорт костюмі, плащтар, қолғап, етiктер) кәдiмгi, күнделiктi киiм; киiмнiң қорғайтын қасиеттерiнiң жоғарылатулары үшiн сабын - май эмульсиямен алдын ала тамақ берiле алады; кiр сабынның 1 көсегiнiң сабын - май эмульсиясының даярлаулары үшiн үккiштерде ағзындап кетедi және өсiмдiк майының 0, 5 л ашып тастайды.

Дәрiгерлiк қорғау құралдарының қысқаша классификациясы:

1 Радиодан қорғайтын құралдар - бұл радиоактивтi заттардың (РЗ) әсерiне организмнің қарсы түрiнгiштiгiнiң жоғарылауына себепшi болатын препараттар. Олар келесi топтарға жiктеледi:

3 Қарсы бактериялық құралдар қолдануында немесе биологиялық құралдарды (БҚ) қолдану қауiпi болғанда қолданылады.

Егер белгiсiз қоздырушының түр болса, профилактиканың құралдары БҚ қоршаған ортаның ластануына қауiптiң жанында қолданады немесе белгiсiз ластанудан кейiн. Оған антибиотиктер, интерферондарды жатады.

Қоздырушының түрiнiң анықтаулары моменттен гамма-глобулин немесе қоздырушының анықталатын түрiнiң сезгiштiгi тура орнатылатын препараттармен профилактика жүргiзiледi.

Дәрiгерлiк қорғаулар құралдарға жатады: антидоттар, радиопротекторлар және бактерияларға қарсы құралдар естен тануды алғашқы профилактиканың құралының комплект (жеке дәрiханалық) АИ-2, сонымен бiрге; әр түрлi түрлендiрулердi жартылай санитарлық өңдеу қайта тағайындалған жеке химияға қарсы пакет; пакет таңатын (ППИ) жеке.

Санитарлық өңдеу - бұл сүрiктiң бетi және шырышты қабықтармен жартылай немесе толық алып тастау бойынша шаралардың кешенi РЗ, УЗ, БҚ.

Жартылай санитарлық өңдеу ретте апат ошағында өзi жүргiзiледi - және жеке химияға қарсы пакеттiң көмегiмен өзара көмек.

Толық санитарлық өңдеу апат ошағынан шығуынан кейiн жүргiзiледi және келесi дезактивациямен, газсыздандырумен және киiм және аяқ киiмнiң дезинфекциясымен жуғыш заттарын қолданумен суды бойдың жууына болады. [3, с. 308-312].

Теріні қорғау құралдары

Теріні қорғау құралдары дененің, киімнің аяқ киімнің ашық учаскілеріне АОХВ (апатты-химиялық қауіпті заттар), РЗ, БҚ түсуінен қорғауға арналады:

- Теріні қорғаудың сүзгіш құралдары:

- ЗФО-58 – қорғаныш сүзгіш киім – хемосорбцион деген химиялық затпен сіңірілген мақта-матадан тігілген комбинезон;

- қолғанат құралдары - (спорт костюмі, плащтар, қолғап, етiктер) кәдiмгi, күнделiктi киiм; киiмнiң қорғайтын қасиеттерiнiң жоғарылатулары үшiн сабын - май эмульсиямен алдын ала тамақ берiле алады; кiр сабынның 1 көсегiнiң сабын - май эмульсиясының даярлаулары үшiн үккiштерде ағзындап кетедi және өсiмдiк майының 0, 5 л ашып тастайды.

- Теріні оқшаулаушы қорғау құралдары:



  • ОЗК (жалпы әскери қорғаныс кешені), Л–1 (жеңіл оқшаулаушы костюм) және басқалары, қайсысы резеңкелелген кездемелерден өндiрiледi. Онымен ТЖ жоюы кезінде нақтылы құрастырулар жабдықталады. Оқшаулаушы киiмде болуда уақыт жылу регуляцияның процесстерiнiң бұзушылығы артынан шектелген және ауа райларынан тәуелдi болады.

Тұрғынның ұжымдық қорғану құралдары

Тұрғынның ұжымдық қорғану құралдарына жатады:

Қорғаныс ғимараттар жіктеледі:

- Тағайындау бойынша (қалалар және ауылшаруашылық жердегi тұрғынның қорғауына) жалпы тағайындауды қорғаныш имараты және арнайы тағайындаулар танып бiледi - басқару органы, хабарлау және байланыстың жүйелерiнiң орналастыруы, емдеу мекемелерi үшiн.

- Орын-орнымен орналастырылуларына қарай кiрiстiрiлген және бөлек тұрған танып бiледi.

- Уақытына қарай тұрғызулар алдын ала тұрғызылған тез тұрғызылатын болып бөлінедi.

- Тығылатын жерлер қорғайтын қасиеттер бойынша 5 класстарға жiктеледi. Тығылатын жердiң қабiлеттiлiгiн қорғайтын қасиеттер, оның қоршаушы құралымдары қиратушы толқынның қысымының нақтылы артық шамаларын шыдауға анықталады.

- Сыйымдылықтар бойынша (600 адамға дейiн) аз сыйымдылықтың тығылатын жерi, (600-2000 адам) орташа сыйымдылық және (2000iрек адам) үлкен сыйымдылықтар танып бiледi.

- тығылатын жерлер ТЖ барлық қатты әсер ететiн факторларынан сенiмдi қорғауды қамтамасыз етуi керек;

- қоршаушы құралымдар биiк температуралардан қорғауға арналған қыздыру кедергiлердi алуы қажет;



  • тығылатын жерлер сәйкесiнше екi тәулiктердiң кемiнденiң адамдардың оларында болуына жабдықтаған болуы керек;

  • ПРУ иондайтын шығаруды әлсiретудi есептi еселiлiктi қамтамасыз етуi керек;

  • ПРУ адамдардың оларында ұзақ болуға арналған санитарлық-техникалық құрылымдармен қамтамасыз етуi керек;

- тасаның қарапайым олар адамдардың жарық арқылы шығаруы, енетiн радиация және қиратушы толқынның әсерiнен қорғай алу үшiн сайып келгенделермен сайланады. [1, б. 95-100; 2, б.392- 406; 3, б. 301-312].

Қайнармен екі теплоэлектроцентраль мүмкін (ТЭЦ) немесе жергілікті қазан. Әдеттегі қазандар орналасып отырады үй астындағыларды орналастыруларда немесе арнайы бөлек тұратындарды салуларда, сумен жабдықтау жүйесіне қосылады. Ол сумен жабдықтау негізгі қайнары қатарынан шығуға дейін резервте орнында болады. Резервтегі қайнармен мүмкін сонымен қатар таяу орналасқан суат, жағада қайсыны су қақпалы салуларды салған және су кұбыры жеткізілген. Сумен жабдықтау резервтегі қайнары әрекетіне келтіруге арналған энергия автономиялық қайнары қажетті болу, ішкі жану қозғалтқышы қызмет ете алады. Сонымен қатар, кәсіпорында салына алады кішкене суаттар және сумен резервуарлар күні бұрынғы дайындалу.

Ережелердің және нормалар басқа, орындалатындардың құрылыс жанында, өртке қарсы сақтық профилактикалық шараларды өткізіледі жұмыс істейтіндерді объектілерде:

Дәріс 11 Сарапші комиссия және мемлекеттік экологиялық сараптаманың эксперті

Мұнай және мұнайөндеу өнеркәсібі мекемелерінің техногендік әсері. Мұнай мен газ құрамы, пайда болуы. Мүнай тасымалдау технологиялары. Атмосфераның ластану көздері мен құрамы. Гидросфераның ластану кездері мен құрамы.

Қара металлургия мекемелерінің техногендік әсері. Қара металл технологиясы. Шахталарға қойылатын талаптар. Темір кендерін дайындау. Ластанудың негізгі көздері және олардың құрамы.6.2 электр-магниттік өріс

2 ағаш контрукциялардың отқа төзімділік жоғарылауына арналған оттан қорғайтын бояу және сылау қолданылады. Бояу жарық тондардың бояуымен шығарылады. Қорғау жабулар кім, не ретінде өртенбейтін бояулар қолдануға болады, сонымен қатар ақтауды, қайтарушы жарық сәулелену.

3 өрттердің сөндіруіне арналған объектіде суаттарды салынады. Бар болатынмен суаттарға жақсы кірме жолдар тиісті жабдықталған болу, ал өзендердің жағаларында, көлдердің және тоғандардың - алаңдар және өрт сөндіру насостардың құруына арналған пирстар. Қажеттілік жанында суаттар тереңдетіледі, қыспен су жеткілікті саны алу үшін мұз барынша көп жуандығына.

4 жарылулардың қақпайлауына арналған және мазут қоймаларында өрттердің, мұнайдың, бензинді, майлардың және басқа тез қабынғыш және жарылыс қаупі бар заттардың қажетті объекті аумақтары шектердің артынан оларды көтеріп шығару және тереңдетілген салу.[2, б.414-423;5 б.121-135].



Дәріс 12 Технологияның және өнімдерінің экологиялық сараптама

Түсті метал мекемелерінің техногендік әсері. Шахтаны дайындауға арналған шикізат. Байыту кезінде ластаушы заттардың бөлінуі.

Құрылыс материалдары өнеркәсібінің техногендік әсері. Технологиялық істер. Ластау түрлері мен көздері. Жылулық ластануды кәдеге жарату.

Адам кедергісі нормалыларды шарттарда құрғақ зиянсыз теріге (өлшенген күштену жанында 15-20) колеблется 3 100 килоом, бірақ - шарттарда құлап түсе алады 1 кесек.

Ал 12-15 мА адам ток жанында күй-жағдайда емес өз бұлшық ет жүйемен басқару және ток қайнарынан дербес үзіліп түсе алмайды. Өлтіретін есептеледі.

- токжүргізуге жанасу электр қондырғы бөлімдерге күштенумен жоғарырақ қауіпті.

Барлық мүмкін жолдардан ток ағып өтулері адам денесі арқылы (бас - қолдар, бас - аяқтар, қол - қол, аяқ - қол, аяқ - аяқ және д т..) ең қауіптілермен аналар келеді, қайсыларда бас немесе арқалы ми таңданады (бас - қолдар, бас - аяқтың), жүрек және - (қолдар - аяқтың).

Электрлік токпен тигізулер құтылу үшін, қажетті барлық жұмыстың электр торабынан олардың электрлік жабдықтаумен сөндіруден кейін өткізу..[1, б.152-155;2, б.189-222;3 б.202-206].

радиация - мынау барлық сәулеленулердің түрлері (жарық, радиотолқындар, күн энергия және сәулеленулердің басқа түрлердің жиыны, біздің қоршағандардың). иондайтын сәулелену - радиация, атом түйінімен оның байланыстың көбірек энергия энергияны электронға иондау шамданған, тапсырушыны, самомопроизвольное айналу нәтижесінде болады (ыдыраушылық) атомдық ядролардың - химиялық элементтердің α, β, γ - радиоактивтілік ыдыраушылық иондайтын сәулеленулердің бөлісімен мүмкін кідіртілген емес және қосады радиоактивтілік сондай элементтер аталады: β кішкентай бөлшектердің және нейтрон сәулеленудің.

Әрекет иондайтын - Әлсіз кішкентай бөлшектерді айтылған, немен β - Сәулеленудің. Бэта - кішкентай бөлшектер киіммен кідіреді, сәулеге түсіру жанында адам ашық денелері тері эпителийде кідіре алады, пигменттенуді оның шақыра (« ядролық күнге күю »), дене күйіктері, немесе жараның денеде. Ішкі сәулеге түсіру жанында β- Кішкентай бөлшектер адам денсаулығына арналған қауіп-қатерді ұсынады.



Дәріс 13 Инвестицияның жобаның экологиялық негіздеме Шарттар қасында объекті жұмыс жасау тұрақтылығы анықталады:

Болуы мүмкін таңдандыратын фактордың жұмысшы және қызмет ететін қорғаныш мүмкіншілігі, соның ішінде және екінші қайтаралардың. Олардың қорғаныш негізгі тәсілімен баспана жұмысшы және қызмет ететіндердің келеді қорғауларды салуларда. Қызметші қорғанышына арналған, жұмыс қайсылардың арнайы қорғау салулар мүмкін кідіртілген, мақсатқа лайықты емес салу. Қала сыртындағы аймаққа демалушы алмастырулардың қорғанышына арналған радияцияға қарсы баспаналарды салып алады;

Объекті элементтерінің қабілеттілігі (құрылымдардың, жабдықтаудың, Сенімділікпен жабдықтау жүйелері қажеттімен өндіріс қызметке арналған;

Сенімділікпен хабарлау жүйелері, басқарудың;

- ЧС жою мүмкіншілігі және өндіріс қызмет бұрынғы қалпына келуінің.

Мақсаттарда тұрақтылық жоғарылаулары сумен жабдықтау жұмыстары халық шаруашылық объектісінде сумен жабдықтау негізгі және резервтегі қайнарлары жасалады. Ең сенімдімен жер асты қайнар келеді, негізгі қатардан шығу жанында іске қосылады. Үшін мынаның кәсіпорында артезиан скважинаны дайындайды.


Дәріс 14 Өнеркәсіптік құрылыс объеткілерінің жобасына экологиялық негіздеменің міндеттері

Химия өнеркәсібі. Ластаушылар және оларды төмендету әдістері.

Қағаз өнеркәсібі. Ластау көздері және олардың кұрамы. Пульпа өндірісінің крафт - процесі. Ластауды төмендетуге кететін шығындар.

Төтенше жағдай болу кезінде халықаралық ынтымақтастық

Стихиялық апатпен күрес тәжірибесі зардап шеккен аймақтар үшін барлық жақты көмек көрсетудегі халықаралық ынтымақтастықтағы қажеттілікті көрсетті. Халықаралық ынтымақтастықты жақсарту жөніндегі мәселелерге 1974 жылы Каракас қаласында өткен 7 Халықаралық конференция арналды, оған 30 мемлекет қатысты. Конференцияда халықаралық ынтымақтастықтың негізгі міндеті ретінде тек апаттағыларға көмек көрсетіп зардап шеккендерді қорғау еместігін анықтады, сонымен қатар өндірістік және транспорттық апаттардың, қоршаған ортаны ластаудың және тағы басқа апаттардың мүмкін залалдарын алдын-алуға бағытталды. Қабылданған бағдарламамен келесі қызмет түрлері анықталған: апаттарды болжау мен алдын-алу, олардың салдарын жою мен қираған объектілер мен байланысты қалпына келтіру. НАТО елдері мен ЕИС стихиялық апаттардың қауіптілігін төмендету мен алдын-алу бойынша шараларда белсенді түрде қатысуға тырысады.

Оның міндеті атом энергиясын бейбіт қолданудағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту болып табылады. Оның құрамын 120 мемлекет енеді. ТЖ проблемасымен қатысты басқа ұйымдар қатары Еуропалық стихиялық апаттарға дайындық оқу орталығы (АФЕМ), Еуропалық жер сілкінісін болжау мен алдын-алу орталығы (ЕЦПП) Грецияда орналасқан, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ВОЗ). 1993 жылы ТМД деңгейінде «Табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ салдарын алдын-алу мен жою жөнінде келісім» жасалды. Халықаралық ұйымдар мамандар арасындағы байланысты күшейтуге ынталандыратын және төтенше жағдайлардан қорғаныс құралдары мен тәсілдерін жетілдіру үшін оқулар, кездесулер өткізеді. [1, с. 255-257; 4, с.235- 249].



Дәріс 15 АОЫБ мақсатына эксперттік-информациялық құруның

Тамақ өнеркәсібі. Ластану табиғаты (түрі). Негізгі тамақ өнеркәсібі салаларындағы ластану ерекшеліктері және ауа кеңістігі жағдайын жаксарту.

Радиацияға қарсы тасалары (ПРУ) - бұл адамдардың радиоактивтi заттармен иондайтын шығару, биологиялық құралдардың аэрозолдері және тамшы АОХВ жұқтырудан қорғайтын ғимараттар.

- Қарапайым таса типі – бұл саңылау, траншея, жер үйлер. Олардың тұрғызуына уақытты көп керек етпейді, бiрақ олар адамдардың ТЖ нақтылы факторларынан тиiмдi қорғай алады.

Қорғаныс ғимараттар жіктеледі:

- Тағайындау бойынша (қалалар және ауылшаруашылық жердегi тұрғынның қорғауына) жалпы тағайындауды қорғаныш имараты және арнайы тағайындаулар танып бiледi - басқару органы, хабарлау және байланыстың жүйелерiнiң орналастыруы, емдеу мекемелерi үшiн.

- Орын-орнымен орналастырылуларына қарай кiрiстiрiлген және бөлек тұрған танып бiледi.

- Уақытына қарай тұрғызулар алдын ала тұрғызылған тез тұрғызылатын болып бөлінедi.



  • ПРУ адамдардың оларында ұзақ болуға арналған санитарлық-техникалық құрылымдармен қамтамасыз етуi керек;

- тасаның қарапайым олар адамдардың жарық арқылы шығаруы, енетiн радиация және қиратушы толқынның әсерiнен қорғай алу үшiн сайып келгенделермен сайланады. [1, б. 95-100; 2, б.392- 406; 3, б. 301-312].

Өрттің алдын алу міндеттері және жалпы шаралары. Өртке қарсы узілімдер. Өндірістердің өрт және жарылыс қауіптілігі бойынша жіктелуі. Қүрылыс материалдары мен конструкцияларының жанғыштығы. Отқа төзімді-лік. Өртке қарсы бөгеттер. Ғимараттардың жарылыска төзімділігі. Жайлардан газдар мен түтіқдерді апаттық жою. Қоймалардағы қауіпсіздік шарттары. Өрт және жарылыс өндірістеріне арналған электр жабдықтары.

Медициналық қорғау құралдары ТЖ зақымдаушы факторларының әсер ету дәрежесін төмендету мен алдын-алуға (профилактика) бағытталған, бiрiншi көмектiң көрсетуiне арналған

Дәріс 16 Кейінгі жобаның экологиялық баға

Экологиялық таза технологияның аппараттары мен процестеріне жүйелі сараптаудың жалпы принциптері. Қор үнемдеуші техниканы жетілдіру мен кезенді жасалуы бойынша жүйелі схемасы. Өнеркәсіптік экология пәні, мазмүны, шешетін міндеттері. Экологиялық пәндер қүрамындағы өнеркәсіптік экологияның ролі мен орыны. Өнеркәсіптік экология курсындағы негізгі түсініктермен анықтаулар.

Биосфераның техногендік ластау көздері. Ластаудардың сипаттамалары. Химиялық және биологиялық ластаушы заттармен атмосфераның және литосфераның ластану көздері. Атмосфералық ластаушылар. Энергетикалық ластанулар. Өнеркәсіптік мекемелердегі табиғатты қорғау іс-әрекеттері

Өнеркәсіптік мекемелерінің сарқынды сулары. Су объектілерінің сипаттамалары.

Өнеркәсіптік мекемелердің сарқынды суларың жіктеу. Сарқынды суларды тастау тәртібі. ОБК (БПК), токсикологиялық көрсеткіші бойынша, су қойманың санитарлық тәртібі, органолептикалық көрсеткіші бойынша ШРК (ПДК).

Сарқынды суларды су қоймаға жиналта тастаған кезде көзден ластаушы заттардың концентрациясының таралуы. Сарқынды суларды қоймаға шашырата тастағанда көзден ластаушы заттардың концентрациясының таралуы. Литосфераның ластану көздері

Өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтар құрамы және жіктелуі. ҚОТҚ (ТПБО) өндеу схемалары. Қатты қалдықтарды зиянсыздандыру. Виброакустикалық ластанулар

Өнеркәсіптік шуыл: пайда болу механизмі. Мөлшерлеу және қорғану әдістері. Пайда болу көзінде шуылды төмендету.

Діріл пайда болу механизмі. Адам ағзасына әсері. Дірілден сақтану әдістері. Мөлшерлеу. Техносфера

Тау-кен өнеркәсібі мекемелерінің техногендік әсері. Минералды шикізатты ашық тәсілмен өндеудің принципиальді схемасы.

Тау-кен өңдеу өнеркәсібі мекемелерінің техногендік әсері. Кезенді, кезенді-ағысты, ағысты технология

Дәріс 17 Стратегиялық экологиялық баға және тұрақты даму

Өндірістің қор үнемдеуші техникасы. Ұнтақ материалдар араластыру техникасы. Ұнтақ материалдар компактылау техникасы. Ұнтақтәрізді және басқа да өнеркәсіптік технологиялары шығарылуларынан сүзу техникасы арқылы биосфераны қоргау.

- Пневмотранспортерлер немесе илопроводтардын лайөткізгіштердің гидравликалық есебі.

- Скрубберлерді, электр фильтрлерді, ұсақтағыштарды технологиялық параметрлерін анықтау.



Қаланың тұрмыстық қалдықтарының сипаттамаларынын анықтау


Әдебиеттер

Негізгі әдебиеттер:

  1. Реймерс Н.Ф. Природопользование. М.: Мысль. 1990.

  2. Плотников Н.И. Техногенные изменения гидрогеологических условий. М.:Недра, 1989.

  3. Израэль Ю.Л. Экология и контроль состояния природной среды. Л.: 1981.

  4. Уатт К. Экология и управление природными ресурсами. М.: 1971.

  5. Экологическая биотехнология. /Под ред. К.Ф.Форстера. Л.: Химия, 1990.

  6. Голуб А.А., Струкова Е.Б. Экономические методы управления природопользованием. М.: Наука, 1993.

Қосымша әдебиеттер:

  1. Алферова Л.А., Нечаев А.П. Защита системы водного хозяйства промышленных предприятий, комплексов и регионов. М.: СИ, 1984.

  2. Бретшнайдер Б., Курфюст И. Охрана воздушного бассейна от загрязнения. Л.: Химия, 1989.

  3. Госстандарт РК. Системы управления окружающей срёдой. Требования и руководство по применению. СТ РК ГОСТ Р ИСО 14001-2000.

  4. Госстандарт РК. Системы управления окружающей средой. Общие руководящие указания по принципам, системам и средствам обеспечения функционирования. СТ РК ГОСТ Р ИСО 14004-2000.


Достарыңызбен бөлісу:




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет