Дәріс курсы Инклюзивті білім беру
Инклюзивті білім беру жағдайында тұтас педагогикалық процесте оқыту және тәрбиелеу
жүктеу/скачать 268.51 Kb.
|
| 2. Инклюзивті білім беру жағдайында тұтас педагогикалық процесте оқыту және тәрбиелеу
Инклюзивті білім беру жағдайындағы педагогикалық процесс құрылымға білім беру мен оқытудың мақсаттарын енгізу, мүмкіндігі шектеулі адамдардың білім алу құқығын жүзеге асыруды қамтамасыз ету арқылы құрылады. Инклюзивті білім берудің педагогикалық процесінің мазмұндық компонентінде даму ерекшеліктері бар адамдардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, мазмұнның өзгермелілігі қамтамасыз етілуі керек. Маңызды компоненттің маңызды бөлігі жеке жоспарларды әзірлеу. Ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар білім алушы үшін жеке оқу жоспарын әзірлеу кезінде оған: - жеке оқыту режимін ұйымдастыру (тапсырмалар көлемінің төмендеуі, қосымша демалу мүмкіндіктері және т.б.); - ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар білім алушылардың жеке ерекшеліктеріне байланысты оқытуды ұйымдастыру (мысалы, арнайы (түзету) мектептеріне арналған оқулықтарды пайдалана отырып; - психологпен, логопедпен, дефектологпен және басқа мамандармен түзету-дамыту сабақтарын ұйымдастыру кіреді. Педагогикалық процестің операциялық-әрекет компоненті білім беру саласында ерекше қажеттіліктері бар қатысушыларды өз құрдастарымен оқыту, тәрбиелеу және өзара әрекеттесу рәсімдерін қарастырады. Оқытуды ұйымдастыруда көп деңгейлі оқыту технологиялары, білім алушылардың оқу іс-әрекетін құруға сараланған көзқарас ерекше өзекті болып отыр. Инклюзивті оқу орынымен педагогикалық процестің операциялық-әрекеттік компоненті: білім алушылардың ерекшеліктерін диагностикалауды; білім алушының ерекшеліктерін ескере отырып, оның жеке білім беру траекториясын құруды; білім алушылардың жеке білім беру бағдарламаларын іске асыруды; рефлексияны және іс-әрекетті бағалауды қамтиды. Операциялық-әрекеттік компонентте білім алушылардың оқу іс-әрекетін бақылау жүйесіне маңызды орын беріледі. Бақылаудың кез келген нысандары өзекті болып табылады: қашықтықтан (көзқарас, интонация және т.б.); байланыс (жанасу), әкімшілік (ағымдағы және қорытынды білімді тексеру). Инклюзивті білім беру жағдайында әдістерді іріктеу мүмкіндігі шектеулі адамдардың ерекшеліктерін ескере отырып жүргізіледі. Мұғалім арнайы білім алушылардың ақауларының құрылымын ескере отырып, оқыту әдістерін таңдайды. Г.В.Федина атап өткендей, мүмкіндігі шектеулі адамдарды оқыту мен тәрбиелеуде келесі әдістер қолданылады: 1) моторлық түзету әдістері (релаксация әдістері, паралингвистикалық, денеге бағдарлы әдістер, пластритмика әдістері); 2) сенсомоторлық әдістер (оқу материалын есту және көру арқылы қабылдау әдістері; көрнекі, практикалық әдістер); 3) когнитивті әдістер (психикалық процестерді ұйымдастыру әдістері, вербальнологиялық әдістер: репродуктивті, проблемалық-іздестіру, зерттеу). Инклюзивті білім беруде осы әдістерді енгізу олардың қарапайым адамдарды оқыту әдістерімен ұтымды қатынасын болжайды. Педагогикада оқыту әдістерінің бірыңғай жіктемесі жоқ. Оқыту әдістерінің қолданыстағы жіктеулерінің қатарына Ю.К.Бабанский, Л.Йовайши, Л.С. Ларионова, И. Ф. Харламов және басқалар жатады. [7] Инклюзивті білім беру жағдайында оқыту әдістерін таңдау кезінде оқу орынымен, студенттік топтың білім беру процесінің ерекшелігі тұрғысынан әдіс ерекшеліктерін талдау қажет, мұнда қарапайым құрдастарымен қатар ерекше қажеттіліктері бар адамдар білім беру процесінің қатысушылары болады. Дидактикалық әдіс олардың жиынтығында танымдық мәселелерді шешуге көмектесетін және мұғалімнің немесе білім алушылардың қызметін сипаттайтын жеке элементтер. Инклюзивті білім беру жағдайында дидактикалық әдістерді таңдау оқытуды дараландыру талаптарын ескере отырып жүзеге асырылады. Ерекше мүмкіндіктері бар адамдармен жұмыс жасаудағы дидактикалық тәсілдер арасында: 1) құбылыстарды көрсету арқылы байқауды дамыту; 2) қоршаған әлемге қызығушылықты қалыптастыру; 3) даму аймақтары (ЗАР, ЗТБ, әлеуетті даму аймағы); 4) іс жүзінде маңызды қызметтегі көрнекілік; 5) білімді меңгерудегі сана мен белсенділік; 6) жеке ерекшеліктерді есепке алу. Оқыту мен тәрбиелеу-бұл педагогикалық өзара әрекеттестіктің мақсатты процестері. Оқыту-бұл педагог пен білім алушының өзара әрекеттесу процесі, оның барысында адамның білімі жүзеге асырылады. Арнайы педагогикалық мағынада білім беру-бұл жеке тұлғаның дамуына, оның қарым-қатынасына, ерекшеліктеріне, қасиеттеріне, көзқарастарына, сенімдеріне, қоғамдағы мінез-құлық тәсілдеріне мақсатты әсер ету процесі және нәтижесі. Кең мағынада білім беру-бұл мақсатты оқыту мен тәрбиенің әсерінен жеке тұлғаның даму процесі мен нәтижесі. Инклюзивті оқу орыны (БҚҚ топтары) жағдайында тәрбиелеу принциптеріне мыналар жатады: - тәрбие формаларын, құралдарын, әдістерін таңдау адамдардың ерекшеліктерін ескере отырып жүзеге асырылатын жеке тәсіл принципі; - білім берудің вариативті әдістемелік базасының принципі (мұғалім тифло, сурдо, олигофренопедагогика әдістерін қолдана алады); - адамның өз бетінше әрекет ету принципі; - отбасылық-бағдарлы сүйемелдеу қағидасы, оған сәйкес ата-аналар педагогикалық процеске әр кезеңнің белсенді қатысушылары ретінде қосылады. Ерекше қажеттіліктері бар адамдар кіретін бірыңғай кеңістікте олардың идеяларды ұғыну және өзіндік мінез-құлқын қалыптастыру арқылы қоғамдық сананы жинақтауы жүреді, бала мінез-құлықты тәрбиелейді, өмірлік ұстанымды дамытады, саналы өзін-өзі жетілдіру үшін алдына мақсат қояды. Мұғалім барлық адамдардың әлеуметтік құндылығын, олардың құқықтары мен мүмкіндіктерінің теңдігін және әрқайсысының екіншісінің проблемаларына қатысуының белгілі бір үлесін білуге ықпал етеді. Педагогикалық процеске моральдық, эстетикалық және әлеуметтік талаптардың элементтерін енгізудің арқасында білім беру процесі өзара әрекеттесетін формалар мен іс-әрекеттің үйлесімі ретінде пайда болады: ақыл-ой, физикалық, шығармашылық, ойын-сауық, зерттеу. Инклюзивті білім беру мекемесінің тәрбие процесінде сананың толеранттылығын тәрбиелеу ерекше орын алады. Инклюзивті білім беру мекемесінде толеранттылықты қалыптастырудың негізгі бағыттары: 1) адамдардың мүмкіндіктері шектеулі адамдарға толеранттылығын қалыптастыру, жанжалдарды шешу тәсілдерін үйрету, басқа халықтардың ұлттық ерекшеліктерін зерделеу; 2) ата-аналарда, педагогтарда және адамдармен жұмыс істейтін мамандарда толерантты сана-сезімді дамыту; 3) білім беру мекемесін қоршаған әлеуметтік ортаға толеранттылық идеяларын тарату. Қазіргі жағдайда өзін-өзі тәрбиелеу процесін педагогикалық ынталандыру тәрбиенің ерекше өзекті міндетіне айналады. Адамдардың, жасөспірімдердің, ерекше қажеттіліктері бар жастардың өзін-өзі тәрбиелеу процесін ынталандыру үшін олардың физикалық денсаулығының, психикалық жағдайының ерекшеліктерін ескеру қажет, бұл тұлғаның мотивациялық саласын дамытуға педагогикалық қатысу процесін барынша жекелендіреді. Педагогикалық өзара іс-қимыл қоршаған ортаға деген көзқарасқа баса назар аудару арқылы жүзеге асырылады. Оқу процесінде барлық білім алушылардың көзқарастары, ұстанымдары қалыптасады, ең маңызды ұстаным-басқалардан өзгеше қабылдау. [8] Білім беру мекемесінің кәсіптік бағдар беру жұмысы адамдармен, жасөспірімдермен, жастармен тәрбие жұмысының әлеуметтік маңызды бағытына айналуда. Тәрбиеленушіні ересек өмірге және олардың денсаулық жағдайына сәйкес келетін кәсіби қызметке белсенді кіруге дайындау. жүктеу/скачать 268.51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|