Сөздіктің түрлері:
А) Екі түрлі сөздік бар
В) Фразеологиялық сөздік, диалектологиялық сөздік
С) Тарихи сөздіктер, академиялық сөздіктер
D) Аударма сөздіктер, терминологиялық сөздіктер
Е) Фразеологиялық, диалектологиялық, академиялық, аударма сөздік, терминологиялық, синонимдер, орфографиялық, орфоэпиялық, энциклопедиялық, түсіндірме антонимдер, этимологиялық т.б.
3. Лексикографияның зерттеу нысаны:
А) Сөздіктерді құрастырудың ғылыми әдістемесі
В) Таңбалар жүйесін зерттеу
С) Тілдің қатынас құралы қызметін зерттеу
D) Сөйлемдегі сөздердің мағынасын зерттеу
Е) Тілдің құрылымдық және жүйелік қасиеттерін зерттеу
4. Сөздіктер неше топқа бөлінеді?
А)1-ге
В)2-ге
С)6-ға
D)4-ке
Е)8-ге
5. Әр түрлі тілдерде жасалған сөздіктердің ішіндегі ең көп кездесетіні:
А) Аударма сөздік
В) Түсіндірме сөздік
С) Фразеологиялық сөздік
D) Синонимдер сөздігі
Е) Диалектологиялық сөздіктер
6. Этимологиялық сөздіктің мақсаты:
А) Сөздердің шығу тегі жайлы мәлімет
В) Қазіргі кездегі сөздердің мағыналарына түсінік береді.
С) Сөздердің дыбыстық құрылысына түсінік береді
D) Сөздердің жазылуы туралы мәлімет береді
Е) Заттар мен құбылыстардың ұғымдарын айқындайды.
7. Ең алғашқы “Словарь Академии Россиской” сөздігі қай жылы жазылды?
А) 1783-1794 ж.ж.
В) 1797-1805 ж.ж.
С) 1805-1810 ж.ж.
D) 1810-1820 ж.ж.
Е) 1820-1825 ж.ж.
8. Фразеологиялық сөз тіркестерін, мақал-мәтелдерді мол қамтыған түсіндірме сөздік
А) В.И.Даль “Толковый словарь живого великорусского языка”
В) В.В.Родлов “Опыт словаря тюркских наречий”
С) А.И.Молотков “Орыс тілінің фразеологиялық сөздігі”
D) О.С.Ахманова “Терминдер сөздігі”
Е) С.И. Ожегов “Словарь русского языка”
|
1
|
№ 13
дәріс
|
Тілдің грамматикалық құрылысы мен жүйесі.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Грамматика-тілдің құрылысын зерттейтін тіл білімінің саласы. Грамматиканың негізгі зерттеу нысаны - тілдің морфологиялық және синтаксистік жүйесі; оның ішінде грамматикалық форма, грамматикалық мағына, грамматикалық категория, бір тілдегі грамматикалық формалардың керіну амалдары мен сол арқылы айтылмақшы маңыналардың берілу тәсілдері, олардың байланысуы, тіркесу жолдары мен тәсілдері. Түрлері: тарихи және сипаттамалы.
Грамматика салалары: морфология, сөзжасам, синтаксис. Морфология - сөз құрылымы, сөз табы туралы ғылым. Сөз таптары сөйлем мүшелерінен тарихи даму барысында жасалған. Сөз таптары-тарихи категория. Сөз топтастырудың үш принципі бар. Олар: лексикалық, морфологиялық, синтаксистік. Сөздер ең алдымен үш топқа бөлінеді: атауыш сөздер,одағай сөздер,көмекші сөздер. Қазақ тіл білімінде тоғыз сөз табы бар,олар: зат, сын, сан есімдер, есімдік, етістік, үстеу, шылау, одағай, еліктеуіш. Морфема дегеніміз-сөздің ары карай бөлшектеуге келмейтін ең кіші мағыналық бөлшегі. Құрамына қарай морфемалар үшке бөлінеді: түбір морфема, негіз морфема, аффикстік морфема. Аффикстік морфемалардың түрлері: префикс, постфикстер, инфикс, интерфикс, трансфикс, конфикс. Грамматикалық мағына грамматикалық форма арқылы беріледі.Грамматикалық мағына дегеніміз- сөздің лексикалық мағынасына үстеме мағына, сөздердің түрлі-түрлі қарым-қатынасын білдіретін қосалқы мағыналар. Грамматикалық форма дегеніміз - грамматикалық мағына туғызушы тілдік құралдар. Сөз формаларының екі түрі: синтетикалық және аналитикалық-грамматикалық мағыналар әр түрлі грамматикалық тәсілдер арқылы беріледі. Ол тәсілдер: аффиксация, ішкі фиксия, қосарлану, көмекші сөздер, сөздердің орын тәртібі, екпін, интонация. Грамматикалық категория-грамматикалық мағына мен грамматикалық формадан тұрады. Ол сөз топтарына қатысты болады. Түрлері: род, септік, көптік, жақ, шақ, рай етіс.
Осы дәріске ағымдық, аралық, қорытынды бақылау бойынша тест тапсырмалары және сұрақтар
1. |
Достарыңызбен бөлісу: |
