Дәріс 12
Дәріс 12. Педагогикалық іс-әрекет: мазмұны, стильдері, формалары
Жоспар:
1. Педагогикалық іс-әрекеттің мазмұны
2. Педагогикалық іс-әрекеттің стильдері
3. Педагогикалық іс-әрекеттің формалары
4. Белсенді оқыту
1. Педагогикалық іс-әрекеттің мазмұны
Педагогикалық іс-әрекеттің мазмұны оқушыларға берілетін білім, дағдылар, құндылықтар мен нормаларды қамтиды. Ол оқу материалын және тәрбие мен дамуды қамтиды.
Педагогикалық іс-әрекет – мұғалімнің оқушыға (оқушыларға) оның тұлғалық, интеллектуалдық және белсенділік дамуына бағытталған тәрбиелік және тәрбиелік ықпалы, сонымен бірге оның өзін-өзі дамытуы мен өзін-өзі жетілдіруінің негізі ретінде әрекет етеді.
Педагогикалық іс-әрекет дегеніміз - мұғалімнің оқу-тәрбие істерін нәтижеге жеткізетін әрекеттер құрылымы. Мұғалімнің шеберлігі педагогикалық мамандық негізінде басқара білу.
Педагогикалық іс-әрекет адам іс-әрекетінің кез-келген басқа түрімен бірдей сипаттамаларға ие. Бұл, ең алдымен, мақсатттылық, мотивация болып табылады. Н.В. Кузьминаның пікірінше, педагогикалық іс-әрекеттің өзіндік сипаттамасы оның өнімділігі болып табылады. Педагогикалық іс-әрекет өнімділігінің бес деңгейі бар:
І «Мен – (минималды) репродуктивті; мұғалім өзі білетінін басқаларға айта алады; өнімсіз.
II – (төмен) бейімделгіш; мұғалім өз хабарламасын аудитория ерекшеліктеріне қарай бейімдей алады; өнімсіз.
III – (орташа) жергілікті модельдеу; оқытушының курстың белгілі бір бөлімдері бойынша студенттерге білім, білік және дағдыларды үйрету стратегиялары бар (яғни педагогикалық мақсатты тұжырымдау, қалаған нәтижені білу және студенттерді оқу-танымдық іс-әрекетке қосу жүйесі мен бірізділігін таңдау); орташа өнімді.
IV – (жоғары) оқушылардың білімін жүйелі модельдеу; мұғалімнің жалпы пән бойынша оқушылардың қажетті білім, білік, дағды жүйесін қалыптастыру стратегияларына ие болуы; өнімді.
V – (жоғары) оқушылардың іс-әрекеті мен тәртібін жүйелі түрде модельдеу; мұғалімде өз пәнін оқушы тұлғасын, оның өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі дамытуға қажеттіліктерін қалыптастыру құралына айналдыру стратегиялары бар; жоғары өнімді »(мен ерекшелеген. - И.З.).
Педагогикалық қызметті қарастыра отырып, оның жоғары өнімді сипатын айтамыз.
Педагогикалық іс-әрекеттің пәндік мазмұны
Педагогикалық іс-әрекеттің кез- келген басқа түрі сияқты психологиялық (субъективті) мазмұнымен анықталады, оған мотивация, мақсат, пән, құралдар, әдістер, өнім және нәтиже кіреді. Оның құрылымдық ұйымдастырылуында педагогикалық іс-әрекеттер (дағдылар) жиынтығымен сипатталады, олар төменде талқыланады.
Педагогикалық қызметтің пәні – дамудың негізі мен шарты ретінде пәндік әлеуметтік-мәдени тәжірибені меңгеруге бағытталған білім алушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру. Педагогикалық қызметтің құралдары ғылыми (теориялық және эмпирикалық) білім болып табылады, олардың көмегімен және негізінде студенттердің тезаурусы қалыптасады. Білімнің «тасымалдаушылары» - бұл игерілген фактілерді, заңдылықтарды, объективті шындықтың қасиеттерін оқытушы ұйымдастырған бақылау кезінде (зертханалық, практикалық сабақтарда, далалық практикада) студент қайта жасаған оқулық мәтіндері немесе олардың бейнелері. Көмекші болып техникалық, компьютерлік, графикалық, т.б. нысандар.
Педагогикалық қызметте әлеуметтік-мәдени тәжірибені беру жолдары түсіндіру, көрсету (иллюстрация), оқу міндеттерін шешуде студенттермен бірлескен жұмыс, студенттің тікелей тәжірибесі (зертханалық, далалық), тренингтер. Педагогикалық іс-әрекеттің өнімі – оқушының оның аксиологиялық, моральдық-этикалық, эмоционалдық-семантикалық, пәндік, бағалау компоненттерінің жиынтығында қалыптасқан жеке тәжірибесі. Педагогикалық іс-әрекеттің өнімі емтиханда, тесттерде есептер шығару, оқу және бақылау әрекеттерін орындау критерийлері бойынша бағаланады. Педагогикалық іс-әрекеттің нәтижесі оның негізгі мақсатының орындалуы ретінде оқушының тұлғалық, интеллектуалдық дамуы, жетілдірілуі, оның тұлға ретінде қалыптасуы, оқу іс-әрекетінің субъектісі болып табылады. Нәтиже адам дамуының барлық жоспарларында оқытудың басындағы және оның аяқталуындағы білім алушының қасиеттерін салыстыру арқылы диагностикаланады.
Педагогикалық іс-әрекеттің білім беру, дағдыларды дамыту, құндылықтарды қалыптастыру және оқушының тұлғасын дамыту сияқты мақсаттары мен міндеттері бар.
2. 2. Педагогикалық іс-әрекеттің стильдері
2.1. Авторитарлық стиль
Авторитарлық стиль бақылаудың жоғары деңгейімен және қатаң ережелер мен шектеулерді белгілеумен сипатталады. Мұғалім өз бетінше шешім қабылдайды.
2.2. Демократиялық стиль
Демократиялық стиль мұғалім мен оқушылар арасындағы ынтымақтастықты білдіреді. Мұғалім оқушылардың пікірін маңызды деп санайды және шешім қабылдау кезінде олардың пікірін ескереді.
2.3. Либералды (Пассивті) стиль
Либералды стиль мұғалімнің минималды араласуын және оқушылар үшін үлкен еркіндікті қамтиды. Оқушылардың өздері шешім қабылдайды және оқу процесін бақылайды.
3. Педагогикалық іс-әрекеттің формалары
3.1. Фронталды жұмыс.
Фронталды жұмыс дегеніміз - бүкіл сыныпты бір уақытта оқыту. Бұл дәріс, талқылау немесе презентация болуы мүмкін.
3.2. Жеке жұмыс
Жеке жұмыс әр оқушыны бөлек оқытуды қамтиды, бұл мұғалімге жеке қажеттіліктерді ескеруге мүмкіндік береді.
3.3. Топтық Жұмыс
Топтық жұмыс студенттер арасындағы ынтымақтастық пен өзара әрекеттесуге ықпал етеді. Ол топтық жобаларды немесе талқылауларды қамтуы мүмкін.
4. Белсенді оқыту
4.1. Оқытудың белсенді әдістері
Оқытудың белсенді әдістері - бұл тек мұғалім ғана емес, студенттер де белсенді болған кезде материалды игеру процесінде оларды белсенді ойлау және практикалық іс-әрекетке итермелейтін студенттердің оқу-танымдық іс-әрекетін белсендіру тәсілдері.
Белсенді оқыту студенттерді пікірталастар, практикалық сабақтар және мәселелерді шешу сияқты оқу процесіне белсенді түрде тартатын әдістерді қамтиды.
Оқытудың белсенді әдістері-оқу материалын меңгеру үдерісіндегі студенттердің танымдық іс-әрекетін арттыруға негіз болатын оқыту тәсілдері. Белсенді оқыту әдістерінің жіктемесі:
-жартылай кәсіби іс-әрекетті модельдейтін және іскерлік, дағдыны қалыптастыруға бағытталған тәсілдер: проблемалық сұрақтар, іскерлік ойындар, кәсіптік жағдаятты талдау, тренинг;
-білім, іскерлік, дағдыларын қалыптастыруға бағытталған тәсілдер: проблемалық есептер, жағдаяттар, «дөңгелек үстел», эвристикалық әңгіме, «миға шабуыл», оқу пікірталасы, «кейс-стади», өзіндік жұмыс. Аталған әдіс бірыңғай жоғары деңгейде оқу материалын меңгерген, бір-бірімен іс-әрекет стилі өте ұқсас бола тұра өздерінің жеке қасиеттері: дауыс ырғағы, үндестілік, сөйлеу екпіні, қимыл-қозғалыстары, мимикасы және т.б. арқылы ерекшеленетін пікірлес әріптестер арасында қолдау тапты. Оқытушы өз ассистентімен (бұл оның әріптесі, оқытушы-тәлімгер, жақсыдаярланған студент те болуы мүмкін) бірлесіп дәріс оқиды.
Қорытынды
Педагогикалық іс-әрекет - бұл оқытудың мазмұнын, стильдері мен формаларын таңдауды қамтитын күрделі және көп қырлы процесс. Әр мұғалім өз көзқарасын таңдайды және оқушылардың жеке қажеттіліктері мен ерекшеліктерін ескеру маңызды.
|
