элементтердің тотығу дәрежелерi өзгерiске ұшырайтын процестер тотығу-

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия 
ұлттық университеті
 
Оқу (модульдік) жұмыс бағдарламасы (Syllabus)
 
Басылым: екінші
 
Ф ЕНУ 703-08-21. Оқу (модульдік) жұмыс бағдарламасы (Syllabus). Екінші басылым 
Zn
0
– 2e → Zn
+2 
Тотықсыздану процесiнде реакцияға түскен зат (тотықтырғыш) электрондардың 
акцепторы болады, яғни электрондарды қосып алады. Осы процестiң нәтижесiнде 
тотықтырғыш элементтiң тотығу дәрежесi төмендейдi. Мысалы: 
N
+5 
+ 3е → N
+2
Cu
+2 
+ 2e → Cu
0
Заттардың құрамындағы элементтердiң тотығу дәрежелерiн анықтау. Тотығу – 
тотықсыздану реакциясының (әрi қарай ТТР деп жазылады) теңдеуiн дұрыс теңестiре бiлу 
үшiн реакцияға түскен және реакция нәтижесiнде түзiлген заттардың құрамындағы 
атомдардың тотығу дәрежелерiн дәл есептей бiлу керек. Элементтердiң тотығу 
дәрежелерiнiң мәндерi оң санға, терiс санға және нөлге тең болуы мүмкiн. 
Молекула – электронейтрал бөлшек, сондықтан молекула құрамындағы элементтердiң 
тотығу дәрежелерiнiң қосындысы нольге тең. Химиялық байланыстың “электрон бұлттары” 
электротерiстiгi жоғары элементке қарай ығысады. Есептеулер жүргiзуге ыңғайлы болу үшiн 
электртерiстiгi жоғары элементтiң тотығу дәрежесiнiң мәнi терiс бүтiн сан, ал 
электротерiстiгi төмен элементтiң тотығу дәрежесiнiң мәнi оң бүтiн сан деп шартты түрде 
алынады. Бiраз заттардың тотығу дәрежелерi тұрақты болып келедi. Мысалы, сiлтiлiк 
металдардың (Li, Na, K және т.б.) тотығу дәрежелерi +1, ал сiлтiлiк жер металдардың (Mg, 
Ca, Ba және т.б.) тотығу дәрежелерi +2, сутектiкi +1, оттектiкi –2 болады. Оттегi тек 
пероксидтерде – 1 және фтордың оксидiнде +2 тотығу дәрежесiн көрсетедi. Осы мәлiметтер 
ескерiле отырып, молекула құрамындағы элементтердiң тотығу дәрежесi есептеледi. 
Мысал №1
Калий перманганатының (KMnO
4
) құрамындағы марганецтiң 
тотығу дәрежесiн анықтайық. 
Есептеу жолы: 
Калийдiң тотығу дәрежесi +1, атомдар саны бiреу, оттектiң тотығу 
дәрежесi –2, атомдар саны төртеу. Марганецтiң атомдарының саны бiреу, тотығу 
дәрежесi белгiсiз, сондықтан “х” деп белгiлеймiз. Молекуладағы терiс және оң 
зарядтардың қосындысы нольге тең болатындығын ескере отырып молекуладағы 
атомдардың тотығу дәрежелерiнiң қосындысын бiр белгiсiзi бар теңдеу түрiнде 
жазамыз: 
1 ∙ (+1) + х + 4 ∙ (-2) = 0 
+1 + х – 8 = 0 
осыдан х = +7, яғни марганецтiң тотығу дәрежесi +7. 
Мысал № 2:
Калий бихроматының (К
2
Cr
2
O
7 
) құрамындағы хромның тотығу
дәрежесiн анықтайық. 
Есептеу жолы: Калийдiң тотығу дәрежесi +1, атомдарының саны екеу, оттектiң тотығу 
дәрежесi – 2, атомдарының саны жетеу. Хромның тотығу дәрежесi белгiсiз “х”, атомдар 
саны екеу. Ендi теңдеу түрiнде жазамыз:
2 ∙ (+1) +2х + 7∙ (-2) =0 
2 + 2х -14 = 0 2х = 12 

жүктеу/скачать 2.16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: