Физикалық қасиеттері
Этиленгликоль және глицерин түссіз, тәтті дәмі бар, сироп тәріздес суда жақсы еритін, қоймалжың сұйықтық.
Химиялық қасиеттері
І. Орын басу реакциялары
1. Гидроксил топтарындағы сутек атомының орнын басу:
2СН2 ─ СН2 + 2Na → 2CH2OH ─ CH2ONa + H2↑
CH2 ─ CH2 + 2Na → CH2 ─ CH2 + H2↑
│ │ │ │
OH OH ONa ONa
натрий дигликоляты
2. Күрделі эфир түзіп, қышқылдармен әрекеттесуі:
CH2 ─OH + CH3─COOH CH2─O─CO─CH3
│ │
CH ─OH + CH3─COOH → CH ─O─CO─CH3 + 3H2O
│ │
CH2─OH + CH3─COOH CH2─O─CO─CH3
глицерин сірке қышқылы глицерин триацетаты
3. Азот қышқылымен (нитрлену реакциясы):
H2C─OH H2C─O─NO2
│ H2SO4(конц) │
HC─OH + 3HO─NO2 → HC─O─NO2
│ │
H2C─OH H2C─O─NO2
глицерин азот қышқылы тринитроглицерин
Көпатомды спирттерге сапалық реакция − мыс (П)гидроксидімен әрекеттесуі:
Cu(OH)2 ↓ + 2CH2─CH2 CH2─O HO─CH2
│ │ → │ Cu │ + 2Н2О
OH OH CH2─OH O─CH2
көк тұнба этиленгликоль мыс (П) гликоляты
Cu(OH)2↓ + CH2─CH─CH2 → CH2─O HO─CH2
│ │ │ │ │
OH OH OH CH─OH O─CH2 + 2H2O
│ │
CH2─OH CH2OH
мыс (П) глицераты
Мыс гликоляты мен глицераты ─ ашық көк түсті ерітінділер. Стрелкамен донорлы−акцепторлы байланыс көрсетілген. Мұндай қосылыстар комплексті қосылыстарға жатады.
4. Гидроксил топтарының орнын басу:
CH2─OH CH2─Cl
│ │
CH─OH + 3HCl → CH─Cl + 3H2O
│ │
CH2─OH CH2─Cl
глицерин трихлорпропан
Алынуы
|
|
1.Этиленоксидтің гидраттануы:
Н2С─СН2 + Н2О → СН2─СН2
└О┘ │ │
ОН ОН
этиленгликоль
3С2Н4 + 2KMnO4 + 4H2O → 3CH2─CH2+
│ │
OH OH
+ 2MnO2 + 2KOH
3C3H6 + 2KMnO4 + 4H2O →
3CH2─CH─CH3 + 2KOH + 2MnO2
│ │
OH OH
пропандиол −1,2
2. Сілтілердің сулы ерітінділерімен алкандардың галогентуындыларының гидролизі:
KOH
CH2─CH2 + 2H2O → CH2─CH2 + 2HCl
│ │ │ │
Cl Cl OH OH
CH2─CH2 + 2KOH → CH2─CH2 + 2KCl
│ │ │ │
Cl Cl OH OH
|
1. Пропиленнен алынуы:
О2 Н2О2
СН2═СН─СН3 → СН2═СН─СН →
│
ОН
аллил спирті
Н2О2
Н2С─СН─СН2ОН → СН2─СН─СН2
└О┘ │ │ │
ОН ОН
2. Майлар гидролизі:
R
│
CH2─O─C═O CH2─OH
│ R │
│ │ │
CH─O─C═O + 3H2O → CH─OH +
│ R │
│ │ │
CH2─O─C═O CH2─OH
май глицерин
+ 3 RCOOH
жоғарғы карбон қышқылы
CH2─COOR CH2─OH │ │
CH ─COOR + 3NaOH → CH─OH +
│ │
CH2─COOR CH2─OH
+ 3 RCOONa
сабын
|
Қолданылуы:
органикалық синтез ← этиленгликоль → антифриздер
органикалық синтез ← глицерин → парфюмерия
↓ ↓
майлағыш заттар тамақ өндірісі
Өз бетінше есептер:
Халықаралық номенклатура бойынша келесі спирттерді атау:
а) СН3
│
СН3 – С – СН – СН3
│ │
ОН ОН
б) С2Н5
│
СН2 – СН – СН – СН – СН2 – СН3
│ │ │
ОН ОН ОН
Сутек атомдарын қойып, спирттерді халықаралық номенклатура бойынша атау:
a) C – C – C – C – C b) C – C
│ │ │
OH C – C – C C – C – C – C – C – C
│
OH
в) C г) C – C – C
│ │
C – C – C – C – C – OH C – C – C – C – C – OH
│ │ │
C C – C C
Спирттердің құрылымдық формулаларын жазу:
а) 2 – этилгексанол – 2
б) 2,2,3,3 – тетраметилоктанол – 1
в) 3 – изопропилпентанол – 2
г) 3,3 – диметилбутанол – 2
д) 3 – этилгексанол – 3
е) 3,5,5 – триметил – 4 – этилгептанол – 3
екіншілей спиртерді көрсет.
Эмпирикалық формуласы С6Н13ОН екіншілей спирттердің және эмпирикалық формуласы С7Н15ОН үшіншілей спирттердің құрылымдық формуласын жаз, аттарын ата.
Массасы 25 г пропанол-1 массасы 6,9 г натриймен әрекеттескенде қандай масса натрий пропилаты түзіледі?
(Жауабы: 24,6 г)
Реакция теңдеулерін жаз:
СН4 → СН3Сl → CH3OH → CH3Br → C2H6
Этил спирті келтірілген заттардың қайсысымен әрекеттеседі:
бромсутек, сутек, натрий, мыс, оксид (П) оксиді? Реакция теңдеуін жаз.
Сәйкес галогентуындылардан келесі спирттерді алудың реакция теңдеулерін жаз:
а) біріншілей амил спиртін;
б) изобутил спиртін;
в) 2 – метилбутанол – 2
Пропанол – 1 – дің әрекеттесуінің реакция теңдеулерін жаз:
а) натриймен; б) магниймен
в) хлорсутекпен
Құрылымдық формулаларын жаз:
а) 2-метилпропанол-1;
б) 2,3-диметилбутанол-2;
в) 2-метилпентанол-2;
г) 2,3,4-триметилгексанол-2
Аттарын атау:
ОН
│
а) СН3 – СН – СН – ОН б) СН3 – СН – С – СН3
│ │ │ │
СН3 СН3 СН3 СН3
в) СН3 – СН2 – СН – СН3 г) СН3 – СН2 – СН – СН – СН3
│ │ │
СН2 – СН2 – ОН Н3С – СН2 ОН
Достарыңызбен бөлісу: |