Диплом жұмысы тақырыбы: «Бастауыш сыныпта Абай шығармаларын оқыту»



бет2/6
Дата15.06.2016
өлшемі0.54 Mb.
#136299
түріДиплом
1   2   3   4   5   6

Қайталау принципі бойынша жаттығулар жазу арқылы жазу дағдылары автоматтандырылады. Барлық дағдылар жаттығу жасау барысында жалдам орындалады немесе беки түседі.

Бірақ барлық жаттығуларды орындау барысында дағдылар қалыптаса бермейді.Орындалатын жаттығуда көзделген мақсатқа сай іс - әрекеттер жасалыну тиіс.

Жаттығу немесе қайталау – дағдысы қалыптастырудың ең ескі түрі жаттығуды қайталап орындату нәтиже бермейді. Ол үшін жасалған жаттығуға анализ жасау, салыстыру арқылы қорытындылып отыру керек. Қайталау принципін демалыстан келген кезде қолданған пайдалы. Ол арқылы оқушылар ұмытып қалған дағдыларын қалыпқа келтіреді.

Көркем жазу дағдыларын игерту оқушылардың ерекшеліктерін ескеруді талап етеді: қолдың қимылы, нерв жүйесі т.б. 6 жасар баланың жазу дағдыларын игеру қиынға түседі.Себебі, олар баяу қимылдайды.



Қарапайымнан күрделіге қарай жүру принципі немесе бірте – бірте күрделену.Мәселен, 6 жасар бала әріп элементтерін әріпті, содан кейін сөз жаза бастайды. Бірақ біз олардан бір сөзді үзіліссіз жазуын талап ете алмаймыз.Бұл 6 жасар балаға қиындықтуындайды.

II сыныпта оқушының үзіліссіз жазуды үйренеді.

Онайдан қиынға қарай жүру әріптің формасымен жұмыс істеу барысында қалыптасады. Әріптерді бірнеше топқа бөліп қарастырамыз. Бірінші топқа – жазылуы оңай әріптер кірсе, екінші топқа қиын әріптер жатады.Әріптерді бұлай топтау арқылы жазу гигиеналық принцип болып табылады.

Оқушыларды көркем жазуға үйрете отырып, олардың жеке дара ерекшелігін ескеру керек: оқушылардың жазу қабілеттерін білу, көзінің көру қабілетін ескеру, қимыл – қозғалыстарын ескеру қажет.[ 7. / 22 – 36 б./ ]

Мұғалім оқушының дұрыс отыруын, дәптерді орналастыруын, қаламсапты ұстауын, әріптің формасын , тез немесе баяу жазуын байқап отыру керек. Мұның бәрі мұғалімнің оқушымен жеке жұмыс істеріне, ата – анасына кеңес беруге,үйге тапсырманы дұрыс беруге көмектеседі.

Көркем жазуда оқу мен жазуды байланыстыра алу маңызы К.Д. Ушинскийдің оқу мен жазуды байланыстыра жүргізу принципі мектеп тәжірибесінде өз нәтижесін көрсете білуі.

Жалпы баланың коллиграфиялық дағдысын қалыптастыруда көркем жазу пәні тек жазуға үйретумен ғана шектелмейді, жалпы педагогикалық – саяси тәжірибелік маңызы, мағынасы бар пән болып табылады.

1.3. Психофизиологиялық ерекшеліктерді ескере отырып көркем жазу дағдысын қалыптастыру.

Оқушыларды дұрыс әрі көркем жазуға үйрету үшін оның қалыптастыру жолдарын білу керек.Яғни, психологиялық ерекшеліктерін ескеру қажет. Жазу дағдыларын қалыптастыру және оны дамытып отырудағы негізгі шарттардың бірі әрі бастысы оқушылардың жазба жұмыстарын орындау кездегі психологиялық ерекшеліктерін айқындау болып табылады. Сынып оқушылары – ның біреуінде немесе әрбір оқушыда жазба жұмыстарын орындау барысында әр тірлі психологиялық өзгерістер болып отыруы мүмкін. Ондай психо- логиялық өзгерістерді байқамау салдарынан орындалған жазба жұмыстарының нәтижесі де әр деңгейде болады.

Жазба жұмыстарын орындау, жазу дағдыларын қалыптастыру, дамыту мақсатында психологиялық анализ жасауды көпшілік педагогтар қолдап отырса да, психологтар да, методистер де жазу жұмыстарына арналған шын мәніндегі методологиялық сипаттаманы бере алмай отыр.Осыдан келіп оқушылардың көркем әрі сауатты жазудағы кемшіліктері мен жазу жылдамдығын арттыру барысындағы жазу айқындығының төмендеуінің себебтері ашылмай отыр.

Жазу өте күрделі процесс. Ол адамның ми іс - әрекетімен және антомия – физиологиялық құрылымымен байланысты. Мәселен, Р.Е.Ленвиной,Ж.И.Шиф, С.М.Блинкова, А.Р. Лурия т.б. еңбектерінде адамның ми қыртыстарының бұзылуы оның жазу және сөйлеу тіліне кері әсерін тигізетіні дәлелденген.

Көркем жазуға үйрету кезінде саусақтың қазғалысының маңызы зор. Яғни, оқушы қаламсапты ұстай білу керек.Бұл қозғалыстар мектепке дейінгі кезеңде қалыптасады. Баланың шар, төртбұрыш т.б. заттарды ұстай білу қабілеті 15 айлығында дамыса, қаламсап ұстай білу қабілеті кешірек қалыптасады. Т.С.Коморова « Бала 3 жасында қол қимылы қалыптасқанымен қаламсапты ұстай алмайды ». Бұл қабілеттерді арнайы жаттуғулар арқылы: сурет салу, жабыстыру т.б. негізінде қалыптастыруға болады. Е.Н.Соколованың зерттеу жұмысында 4 – 7 жасар баланың саусақ сүйектері онша дамымаған, олар жазған кезде ерні қоса қимылдайтыны байқалған. Яғгни, сөйлеу және қол қозғалысы бір – бірімен байланысты болады.

4 – 5 жасар баланың салған түзу сызықтары қисық және ирелек болып келеді. 6 жасар баланың жазуы бір шама түзеледі. Алайда, тік сызықты элементтерден дөңгелек элементтерге көшкенде біршама ауытқулар болуы мүмкін.

Д.Б.Эльконина, Л.Ф.Ткачевой, Л.В.Журовой т.б. зерттеулері бойынша 6 жасар баланың жазуы мен қатар дауыстап оқу қабілеті дамыған. Сондықтан бұл екеуін бірге алып жүрудің маңызы зор.

Жазудың графикалық дағдысы мектепке дейін қалыптасады. Мысалға, мектепке дейінгі ( 3 жасар) балалар қолына қаламсап алып сурет және сызықтар сыза басьайды. Кешірек мектепке дейінгі салған суреттерін көзбен бақылап, жеке әріптер сала бастайды.Баланың сурет сала бастауы қолын, саусақтарын, көзін дамытып жазуға дайындайды.Осылайша бала біршама жазуға дайындықпен мектепке келеді.Бірақ, мұндай дайындықтың кері әсері бар. Мәселен, сурет салу кезіндегі қаламсапты ұстау қалыптасып қалады да, ал бұл жазу кезіндегі қаламсап ұстау гигиенасымен сәйкес келе бермейді. Мысалға, үй, ағаш, шарбақ салғандағы тік сызық көлбеу жазуға кері әсерін тигізеді.Яғни, оқушылар көлбеу жазудың орнына тік жазады.Мұндай дағдыларды жою үшін жазу дағдыларын дұрыс орындау керек.

Жазуға үйренудің басында 6 жасар баланың жазу жылдамдығы баяу қар – қынмен дамып, аяқ жағында 7 жасар баланың жазу жылдамдығымен тең болады. Әрине алғашқы кезеңін 7 жасар баламен теңестіре алмаймыз. Себебе, олардың бұлшықеті әлі дамымаған және кішірек келеді. Жазуға үйрету барлық әріпті салып біткенде аяқталады деуге болмайды. Келесі кезекте оқушылар орфографиялық, графикалық дағдының әдістерімен танысады.[8. / 62 – 98 б./ ]

Жазу үрдісін жүзеге асыру үшін жазу құралдарының ( қаламсап, қарындаш, бор) көмегі керек. Бұл заттардың қолдануылу жолдарын білу міндетті.

Ережесі:

1. Жазудың құралдарын пайдалана білу;

2. Дәптердің дұрыс орналасуы;

3. Дұрыс отыра білу;

4. Қолдың дұрыс қозғалысы;

Дұрыс жазу үшін:

1. Үлгі мен жазудың нәтижесін салыстыра білу;

2. Баспа әріпті жазбаша түрде жаза білу;

3. Әріптің дұрыс жазылуын білу;

4. Әріпті байланыстыра білу ( үзіліссіз, жоғарғы жағынан, төменгі жағынан );

5. Әріптің біркелкілігін сақтау;

6. Сызықтар арасында және бір сызықта жаза білу;

7. Жазудың басталуы және бір жолды дұрыс толтыра білу;

8. Жазудың бағытының дұрыстығы;

Бұл ережелерді оқушылар бірден емес 2 - 3 жылда қалыптасады. Жазу барысыында оқушы көптеген талаптарды орындау қажет. Көп жағдайда оқушы жазуды үйрене бастағанда дәптердің дұрыс орналасуы, дұрыс отыру, қаламсапты дұрыс ұстау ситяқты ережелерді ұмытып кетеді: қаламсапты бар күшімен ұстайды, жазуы түзу болу үшін өзіне қарай тік сызуға тырысады, бірақ көлбеу жазу керек екендігін ұмытып кетеді. Мұндай қателіктерден қашу мүмкін емес. Қатені түзеу яғни, әр оқушыға ескерту ұзақ уақытқа созылады. Тек берілген жаттығуларды орындау оқушыға жеңіл болға кезде ғана түзетеді. Оқушылардан орфаграфиялық жазуды талап ете бастағанда оқушылар тақтадан немесе мұғалім айтуы бойынша жазады да, жазудың графикалық сауаттылығын бақылау баяулайды. Тіпті мұғалім айтқан дыбыс таңбаларының формасын ұмытып кетеді.

Оқушы жазуының айқын болмау себебін көбінесе, оның жазуға жете мән бермеуіне, дыбыс таңбаларының нақты формасын ұмытуынан немесе жазу жылдамдығының өт жоғары деңгейде болуынан деп жүрміз. Сондықтан аталған кемшілікті қайталамауға, айқын, көркем жаза алмаған жағдайда баяу, асықпай жазуға кеңес берумен шектеліп келеміз. Бірақ бұндай түсініктемелер мен кеңестер оқушының жазу дағдыларын дамытуға аздық етеді.Оқушының жазу жұмыстарына жете мән бермеуі, дыбыс таңбаларының жазылу формасын ұмытып қалуы ғана жазу айқындығы мен көркемдігін төмендетпейді.Сонымен қатар, оның әдемі, айқын жазуға деген шамадан тыс ұмтылысы да жазу айқындығының төмендеуіне әсерін тигізеді. Яғни, оқушының жазу жылдамдығын бірден емес бірте – бірте дымытып отыруы тиімді. Оқушы дыбыс таңбаларыныың дұрыс жазылуын ұмытып қалады ду де бір жақты пікір. Өйткені оқушы баяу жазу кезінде дыбыс таңбаларын дұрыс жаза біледі де, тек жазу жылдамдығы артқан кезде ғана асығыстыққа жол беріп, кемшілікке ұрынады. Әсірсе, оқушылардың жылдам жазу кезіндегі н, п, и, к әріптері мен м, ш, т әріптерін бір – бірінен ажырату көп қиындық келтіреді.Оның себебі оқушылар бұл дыбыс таңбаларын үзіліссіз, бір бағыттағы қозғалыспен жазады да, дыбыстардың өзіндік жазылу формасын сақтамайды. Әйтсе де жазу айқындығын сақтап жаза алады. [9./№ 5 – 6 / ]

Жазу дағдыларын игеру үшін оқушы әрбір дыбыс таңбаларың жазылу формасын, олардың бір – бірімен қалай жалғанатынын, жазу кезіндегі гигиеналық талаптарды, әсіресе, жазу жылдамдығы артқан кезде де жазу айқындығын сақтауды меңгеруі шарт. Бұл шарттардың барлығы да балалар бойында жазу кезінде нақты, тұрақты дағдыларды қалыптастыру және оны дамыту барысында жүзеге асады.

Жазуды үйренудің бірінші кезеңінде көптеген артық қозғалыс жаасалып,энергия көп кетеді. Бала қаламсапты қатты ұстайды,беттің бұлшық еттері мен бүкіл дененің бұлшықеттеріне күш түседі.Қолдың қозғалысы жазу үрдісінің алғашқы кезінде жай қимылдайды, дегенмен мектепке дйігі баланың қозғалысынан әлде қайда жоғары болады. Т.С.Коморова мен Е.Н.Соколованың зерттеуі бойынша 4 және 6 жасар баланың қимылының жылдамдығы бірнеше айлар бойы арнай жаттығулар барысында бақыланады. 7 – 8 жасар балаға берілетін жаттығулердың өзі оның жылдамдығын арттыруға әсерін тигізетін күрделірек болып келеді. Алайда 6 жасар балаға мұндай жаттығуларды тапсыра алмайды. Яғни, оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеру қажет.

Жазуға үйренудің алғашқы кезеңінде қолдың қозғалысы көздің бақылауымен жазылып отырады.Яғни, қолын жазу барысында қайда бағыттайды, көзін де әріпті жазу бағытымен бірге қозғалтады. Соған қарамастан оқушылар көптеген кемшіліктер жібереді. Олардың жазған әріптер формасын үлгімен салыстырсақ үлкен айырмашылық бар.

Әріптің үлгісі мен оқушының өзі жазған әріптерді салыстыра алмаудың негізгі себептері:



  1. Үлгімен салыстыра келе қате жазғаның көре тұра оқушы қайта түзеп жаза алмайды. Себебі, әріптің жазылу бағытын білмейді. Яғни, көзбен қозғала отырып жазу қабілеті дамымаған. Оқушыға дұрыс жазуға көмектесу үшін мұғалім қолын ұстап бағыттап отыру керек.

  2. Мұғалім тақтаға әріптің жазылу әдісін көрсеткенде оның жазылу ерекшеліктеріе назр аудармайды.

Жазу дағдыларын игеру үшін оқушы әрбір дыбыс таңбаларын жазылу формасын, бір – бірімен байланысу тәсілін, гигиеналық талаптарды, әсіресе жазу жылдамдығы артқан кезде жазу айқындылығын сақтауды меңгруі шарт. Бұл шарттардың барлығы да балалар бойында жазу кезінде нақты, тұрақты дағдыларды және дамыту барысында қалыптастырылады.

Жазу жұмысының гигиенасы. Жазу сабағында ми ғана емес, сондай – ақ көптеген бұлшықеттер де жұмыла жұмыс істейді. Сондықтан оған мынадай бірқатар талаптар қойылады: партада дұрыс отыру(бұл бұлшық еттердің қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз етеді),жарықтың түсуі, қағаздың сапалы болуы, қарама – қарсы түсті сияны пайдалану, жазц құраларының баланың жасына сәйкестігі, жетілдірілген жазу техникасы ( әріптердің көлбеу немесе түзу кескіні).

Жазу жұмысы, әсіресе үздіксіз жазу жұмысы ( диктант ) барынша қажытатын жұмыс деп есептелінеді. Қолдың басын бүгілдіретін және жазылдыратын бұлшық еттердің жұмысы білек, желке және бастың ауырлығын көтеріп, дұрыс отыруы қамтамасыз ететін арқа бұлшық еттерінің жұмысымен ұштасады. Демек, басқа да сабақтағыдай, жазба сабағы үстінде дұрыс отыруы талап етіледі, ұзақ уақыт жазу үстінде бұлшық еттердің қажуы салдарынан оқушының отыруы бұзылады. Мұнда организм рефлекторлы жолмен қосымша тірек нүктесін іздеп, кеуде қуысын партаның жиегіне тірейді, бұл тыныс алу мен қан айналымын бұзады.

Жазу жұмыс кезінде көзге көп күш түседі, өйткені әріптерді дәптер парағындағы сызықтардың арасына дәлме – дәл келтіріп жазу талап етіледі: зейінді жұмылдыру қажеттігі және қол басы бұлшық еттерінің дәл жұмыс істеуі жұмыс істеп тұрған орталықтарды ғана емес, сонымен бірге тұтас алғанда бүкіл организмді қажытады. Жазу жұмысы тез қажытпауы үшін қалам мен оның ұшын тисінше тандай білу қажет. Сонымен қатар, қолдың, қол басы мен саусақтардың дұрыс қалпын сақтау дағдыларын қалыптастыруы керек.

Парта оқушының бюойы сай келмейінше, оның бетінің керекті көлбеулігі ( 12 – 150 ) сақталмайынша жазу ережесін сақтау мүмкін емес.

Қиғаш жазу кезінде дәптер денеге қарама – қарсы, оның парта қақпағының жиегіне көлбеулік бұрышы 30 – 400 болып орналасуы тиіс. Сонда қиғаш сызықтар мен штрихтар стол жиегімен тік бұрыш түзеді. Оқушы әріп сызықтарын бір – біріне параллель түсіреді немес қағаздың қиғаш сызықтарының үстіне жүргізеді. Оқушы денесінің екі иық буынын байланыс- тыратын көлденең осі және көздің негізгі сызығы өзара, сондай – ақ партаның оқушы жақ жиегіне параллель болуы тиіс. Бұл талапты сақтамау дұрыс отыру қалпын, келе – келе мүсінді бұзып, омыртқа жотасынның бір жағына қарай қисаюы – сколиозға және алыстан көрмеушілікке әкеп соғады.

Кейбір мектеп гигиенашылары қиғаш жазуға қарағанда түзу жазуды неғұрлым деп есептейді; өйткені балаға түзу отыру оңай, себебі дәптер дәл дененің алдында жатады және әр жолды жазған сайын жоғары қарай жылжып отырады; жазу үлгісі ммен көшіріп алатын материал дәптерден жоғарырақ орналасады: әріп штрихтарының негізгі сызығы көздің негізгі сызығы мен партаның жиегіне перпендикуляр болады; дәптер оқушы көзінен 35 – 40 см қашықтықта жатады. Оның үстіне I – II сынып оқушылары жақсы жазу дағдысын әлі меңгермегендіктен, мұндай мүсіннің бұзылуы туады. [10 / 170 – 175 / ]



Шарикті қаламсап.

Қазіргі таңда жазуға құралдары ғылыми техникалық прогреске сай болу керек. Бүгінде жазудың кең таралған құралы шарикті қаламсап. Оқушылар қаламсаппен жаза білу керек. Ол өте қолайлы және жеңіл. Қаламсаппен жазудың перомен жазу кезіндегі орналасуы өзгеше болады. Шарикті қаламсап бұрыштан 50 – 55 0, перо – 35 – 45 0.

Қаламсапты үш саусақпен: үлкен, сұқ саусақ, бармақпен ұстаймыз. Сұқ саусақ бармақпен ортаңғы саусақтын ортасында орналасып, қаламсапты жоғары жағынан ұстап тұрады. Сұқ саусақ пен қаламсап басының арақашықтығы 1,5 ,2 см болу керек. Жазу барысында сұқ саусақпен сәл ғана қысып ұстау керек. Сияның түсі көк немесе көкшіл болу керек. Қызыл түсті сияны мұғалім ғана қолданады. Қызыл түспен қатені, бағаны таңбалайды.

Сабақ барысында қаламсапты ашып, шашпау керек. Әр түрлі түсті сия тек мұғалімде ғана болады.



Дәптер.

1 сыныпқа арналған қазіргі дәптерлер екі түзу сызықпен сызылған, кіші әріптің биіктігі – 4 мм, бас әріптің биіктігі – 8 мм.

2 – 3 сыныпқа арналған дәптерлер арақашықтығы 9 мм болатын бір түзу сызықпен сызылған. Кіші әріптердің биіктігі – 3 мм, бас әріптің биіктігі – 7 мм.

Жалпы, көркем жазу жаттығулары қазақ тіліне арналған дәптерге жазылуы. Тек 1 сыныпта арнайы дәптер болады. 1 сыныпқа әріптердің жазу үлгісін мұғалім өзі кезіп көрсетеді.1 – 3 сынып әріптердің жазылу үлгілері әрбір оқушының жазу ерекшеліктеріне қарай белгіленеді.

Жұмыс көлемі: 1 сыныпта – 2 жол ( екінші жарты жиындықта ), 2 сыныпта – 3 жол, 3 сыныпта – 3 – 4жол болуы тиіс.

Көркем жазудан оқушыларға жеке баға қойылмайды. Алайда әрбір жеке оқушының қалай жазғаның елемеу деген сөз емес. Оқушының әрбір жазба жұмысын бағалауы,оның колеграфиялық сапасы мұқият ескеріліп, қазақ тілі бойынша қойылатын жалпы ішіне көркем жазу бағасы да ескеріледі.

Жазу жұмысын жақсарту үшін мұғалім оқушы дәптерін жүргізуге қойылатын төмендегідей біртұтас арнайы талаптарды жүзеге асырады:

1. Аса ұқыпты, түсінікті етіп жазу.

2.Дәптердің сыртқы бетіне жазылатын жазулардың біркелкі болуы, оның қандай мақсатқа арналғанын көрсету (қазақ тіліне арналған дәптер, ана тіліне арналған дәптер т.б.), (сынып, мектептің номері мен аты, оқушының фамилиясы мен өз атын жазып қою)

1 – сынып оқушыларына арналған дәптердің сыртына жазылатын жазу үлгісін мұғалімнің өзі жазаы.

3. Шетіндегі ашық жолдарды басып жазбау.

4. 1 – сыныптың қазақ тілі мен математика пәні бойынша бірінші тоқсандағы жұмысары.

1 – сынып екінші жарты жылдықтан бастап, сондай – ақ 1 – 3 сыныптарда жазба жұмысының арнаулы мерзімі көрсетіледі. Күн аты – араб цифрмен, ай аты жазумен беріледі. Цифрлардың соң дефис қойылмайды.

5. Жаттығу мен есепнөмерлерін қо, жазба жұмысының қайта орындалғаның ( сыныпта, үйде ) көрсету.

6. Азат жолдарды сақтап жазу.

7. 1 – 3 сыныптарда әрбір жазба жұмысының тексін, жұмыстың датасы мен тақырыбы (аты) көрсетілген бетте азат жолдан бастап жазу.

8. Қазақ тілінен орындалатын жұмыстың датасы мен тақырыбы арасына жол қалдырмай жазу. Математика дәптерінде мұндай жағдайларда тек екі тор көз тастау керек.

Әр күнде орындалған жұмыстан соң немесе әрбір аяқталған текстен кейін қазақ тілі дәптерінде екі жол, математика дәптерінде төрт тор көз тастап жазу ( бұл – бір жұмыспен екінші жұмыстың шекарасын көрсету үшін және баға қою үшін керек).

9. Жазба жұмыстарында жіберілген қателерді төмендегідей тәртіппен түзету: қате жазылған әріпті не тыныс белгісін көлбеу сызықпен сызып тастау керек, қате жазылған сөз бөлігі мен сөйлемді жіңішке сызықпен сызу: сызылған таңбалардың орнына керекті әріптерді, сөздерді, сөйлемдерді жазу; қате жазыл- ғандарды жақшаға алмау.

10. Барлық түзету сызықтарын ұқыпты етіп қарандашпен, аса қажет жағдайда – сызғыш арқылы орындау қажет. Барлық оқушылардың қазақ тілі мен математикаға арналған дәптерлері әрбір сабақтан соң тексеріледі. [3. / 112 – 130б/ ]



Тақта.

Сыныптағы тақта қара немесе күнгірт жасыл түске боялуы тиіс. Тақтаның қабырғаға жабыстырылып, екі жағы ашылатын болу керек. Міндетті түрде тақтаның бір бөлігі дәптердегі сызықтармен тепе – тең прапорцияны сақтай отырып сызылуы тиіс. Әсіресе 1 – 2 сыныпта міндетті түрде тақтаның бір жағы жазу сабағына, екінші жағы математика сабағына арналып сызылуы керек. Тақтаның ортасына күнделікті күнді жазып отырады. Тақтаның ортасындағы жазу біркелкі болу үшін арнайы сызықпен сызылады. Мұғалім тақтаға ақ бормен жазады. Бор тақтаны сырып кетпеуі үшін жұмсақ болу керек. Кейде дауысты немесе дауыссыз дыбыстарды ажырату үшін түрлі – түсті борлар қолданады. Мұғалім тақтаға жазғанда: біркелкі, байланысын дұрыс сақтап, бағытын дұрыстап жазу керек. Оқушы мұғалімнің жазуынан әріпті жазу үлгісін көруі тиіс. Тазалық пен дұрыс жазу барлық сабақтарда, сондай – ақ үйге тапсырма бергенде де сақталуы керек. Сабақ өту барысында мұғалім оқушыны тақтаға шығарып әріпті жазудағы қолының қозғалу бағытын байқап отыру керек. Байқай отырып тақтаға жазумен дәптерге жазудың бағыты бірдей емес екенін ескеру қажет. [1. / 28 – 29 б./, 2 /170 – 171 б./ ]

Айырмашылығы мынада:

1. Дәптерге жазуда қолдың ұсақ бұлшықеттері жұмыс істейді. Ал, тақтаға жазуды қол бұлшықеттерімен қоса иық бұлшықеті де жұмыс істейді.

2. дәптерге жазуда көпнесе өзімізге қарай жазамыз және әріптің көлбеулігі дәптердің орналасуына байланыты жүзеге асырылады. Тақтадағы жазу оңға қарай жазылады. Бірақ екеуінің нәтижесі бір болуы тиіс.

Егер оқушының дәптердегі жазуының тексеру үшін мұғалім әріптің үлгісіне көз бағытымен қараса, тақтадағы жазуды тексеру үшін біраз жер алшақ тұру керек.

Осы талаптарды орындау негізінде оқушының көркем жазу дағдысы қалыптасады.

Әдемі жазу - өнер. Таза, анық, әдемі жазуды оқу де жеңіл ондай жазумен берілген ойды түсіну де оңай. Әріп таңбалардың әдемі, көркеметіп салуға жаттықтыру мақсатында жүргізілетін жұмыстардың оқушы бойында жақсы қасиеттердің қалыптасуында ықпалы бар. Мектепке алғашкелген күннен бастап баланың жазуына жетекөңіл бөлмеу көпжағдайда оның өзісіне салдыр – салақ қарауына, жауапкершілікті сезінбеуіне әкеп соғады. Таза, әдемі жазуды талапету оқушының әсемдік сезімін оятып, мінез – құлқын тәрбиелеп, жауапкершілікке тыңғылықтылыққа, ұқыптылыққа үйретеді.

Оқушыларды көркемжазуға үйретуде үш нәрсені басшылыққа алу керек: біріншісі - әріптерді мәнерлі жазуға және жеке әріптерді жазуға өзара құрастыра білу, екіншісі - әріп элементін дұрыс жазуға дағдыландыру, үшіншісі – жазу жұмысына өте ұқыпты, мұқият болуды қалыптастыру. Жас жеткіншектің көркем жазу дағдысы біртіндеп қалыптасады. Мұғалім бұл үшін жұмыстың әр түрлерін, оқыту әдіс – тәсілдерін, тиімді пайдаланары сөзсіз. Түрлендірген жұмыстар оқушыларды қызықтырыпқана қоймайды, логикалық ойлауын артырады. Сауат ашудың дайындық кезеңінде оқушының қол икемділігімен көз мөлшерлеу қабілетін жетілдіру, графикалық дағдыларды қалыптастыру үшін суретті және сызықты жаттығуларды орындатады. Сонымен бірге бұл кезде штрихтау жаттығуларын орындатудың мәні зор. Мектепке алғаш келген баланың жетекші әрекеті – ойын, ал штрихтау ойын түрінде жүргізіледі. Әр түрлі затиесін, геометриялық фигураларды штрихтау баланы қолын жаттықтырмайды, оның сөйлеу мен ойлауын активтендіреді. Штрихтар арқылы сурет салу жаттығуларын сурет альбомына орындатқан жөн. Сурет альбомы беттеріне жазу сызықтары сызылады да, жаттығулар жазу дәптеріндегі үлгідей орындалады. Оқушылар үшін геометриялық фигуралар мен әр түрлі зат бейнесінің трафареты дайындалады немесе оларды өздері дайын геометриялық фигуралар трефаратынан зат бейнесін құрастырады. Мұғалім альбомына салынған бейнелерді штрихтауды талап етеді. Штрихтарды өзара қосып сурет салу кезінде балаларзаттардың пішінің, құрылысын жазықтықта орналасу қалпын еркін қабылдап, « оң », « сол», «шеті», «жоғары », « төмен», « түзу », « қисық », « дөңгелек », т.б. ұғымдарды меңгереді.

Ал, сауат ашудың әліппе кезеңінде әріптерді жазып үйренеді. Әріптің толық таңбасы оның элементтерін ретімен жазу арқылы орындалады. Демек, әрбір әріпті жазып шығу дегеніміз – көп қырлы талдау процесін арқару деген сөз. Ал, мұнын өзі мектеп табалдырығын алғаш аттаған бала үшін аса күрделі іс - әрекет.Әріп элементтерін ретімен жазып үйрену ең алдымен, оның неше элементтен тұратының, екіншіден, ол әріпті қай жерден қалай бағыттап жазудан меңгеруіне септігін тигізеді. Жазуға үйретудің алғашқы күннен бастап балаларды үзбей жазуға дағдыландыру қажет. Тұтас әріпті үзбей жазғанда оның әр элементтін жазудағы қимылдын аяқталуы келесі элементтін басталатын жерінде бітіп, әрі қарай келесі элементіне жалғастырылады. « Үзбей жазуға жаттықтыру жұмыстары балаларға қызықты тапсырма ретінде берілуі тиіс»деп бағдарламада көрсетілгендей, қызығушылықты оятатын түрлі жаттығу жұмыстарын жүргізу мұғаліммен ізденушілікті талап етеді. Тәжірибеде қолданып жүрген әр түрлі жаттығулар, айталы, әріптің тұтас бейнесін көрсететіндей суреттерсалғызу, штрихтау, зат бейнесін әшекейлеу т.б. тапсырмалар оқушылардың көркем жазу дағдыларына сапасын арттырады.

Баланың әлемі – бұл нақты заттың әлемі. Егер баламен жақын боламын десеніз, оның жасы мен психофизиологиялық ерекшеліктерін ескеру керек.[11. /№ 8 / ]

1 – ші тарау бойынша тұжырым.

Оқушылардың оның немесе сауатты жазу дағдыларынқалыптастыру мектеп табалдырығын аттаған күннен ақ басталады.

Бастауыш сынып оқушыларынла белгілі – бір жазу жүйесі қалыптаспаған, бірақ мектептің ықпалы нәтижесінде көркем жазу пәнінде мұғалімнің сыныптан тыс уақытта ата – ананың ықпалымен жазудың дағдысын қалыптасады.

Жазу дағдыларын қалыптастыру немесе оны дамытып отыруды негізгі шарттардың бірі әрі бастысы оқушының жазба жұмыстарын орындау кезіндегі психологиялық ерекшеліктерін айқындау болып табылады. Сынып оқушыларының біреуін немесе әрбір жеке оқушыда жазба жұмыстарын орындау барысында әр түрлі психологиялық физиологиялық өзгерістер болып отыруы мүмкін. Ондай психофизиологиялық өзгерістерді байқамаудың салдарынан орындалған жазба жұмыстардың нәтижесі де әр деңгейде болады.

Жазу жұмыстарын орындау, жазу дағдысы қалыптастыру,дамыту мақсатында психофизиологиялық анализ жасау, сонымен қатар жалпы жазу үрдісіне қойылатын талаптар мен принциптеріне сүйену. Олай болмаған жағдайда оқушылар көркем әрі сауатты жазудан кемшіліктері мен жазудың жылдамдығын арттыру барысындағы жазу айқындығы төмендейді Міне, біз көркем жазуды қалыптастыру теориялық негіздерін қарастыру. Келесі тақырыптартарынныңда әрбір дыбыс таңбасының жазу формасын, олардың бір – бірімен қалай жалғанатынын,әріп сапасын, қателерді жоюдың жолдарын көрсетуіміз керек.Оқушылардың жазу көркемдігі сауаттылықты және жазу жылдамдығын арттыру барысында да жазу айырмашылығын сақтай білу дағдыларын дамыту – барлық пән мұғаліміне басты міндет. Себебі, қазіргі қоғамға өз ойын жаза алмайтын, сауатты азамат қажеттілігі артта түсуда .



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет