Кєсіпорынныњ тµлем ќабілеті мен несие ќабілетіне

1. Кєсіпорынныњ тµлем ќабілеті тµлем ќабілеті коэффициентімен аныќталынады.

К_ПЛСП=

К_ПЛС1=тµлем ќабілеті емес.

К_ПЛС2=тµлем ќабілеті бар.

2. ¤тімділіктіњ көрсеткішімен анықталынады өтімділіктің динамикалық кµрсеткіші=;

Өтімділіктіњ динамикалыќ кµрсеткіші кєсіпорында тµмендегідей жаѓдайда.

¤тім.дин.кµрс.=

Орташа аѓымдаѓы міндеттемелер =

3. Абсалюттік µтімділік коэффиценті.

Б±л аќшалай ќаржылар жєне жылдам реализация етілетін ќ±нды ќаѓаздардыњ ењ ш±ѓыл жєне ќысќа мерзімді міндеттемелерге болѓан ќатысы арќылы аныќталынады.

Кабс ₁ = Кабс ₂ =

Оныњ нормал маѓынасы: Кабс ≥ 0,2 ÷ 0,5 .

4. Аралық орнын толтыру коэффициенті = ;

К_{ПРОМ.ПОК1}=; К_{ПРОМ.ПОК2}=;

Нормал жағдай бағасы К_nm1.

5. 
   Ағымдағы өтімділік коэффициенті
   

К_mл1= К_mл2=

Бұл көрсеткіштің нормал мағынасы ; К_mл2 немесе 1< К_mл<3.

Кәсіпорынның кредиттік қабілетіне талдау жасағанда ең негізгі көрсеткіш болып өтімділіктің әртүрлі коэффициентері мен кәсіпорынның табыстылығы болып есептеледі.

Кәсіпорынның табыстылығы төмендегідей белгіленеді.

К_m=

Табыстылық к/0₁=

Табыстылық к/0₂=

“ЖШС Бағара” өнеркәсібінде жиынтық копиталдан өсуі – табысты қызмет тенденциясын сипаттайды, оның тиімділігі мен табыстылығын білдіреді. “ЖШС Бағара” өндірістік кәсіпорынды –талдау жасалынып жатқан кезеңде капиталдың жиынтығы көбейді, мұның өзі кәсіпорынның табыстылығының жоғарлануына алып келді, ал бұл жағдаий өндірістік кәсіпорынның қаржы жағдайының тұрақтылық дәрежесіне тікелей әсер етті. Сол себепті жылдың басында қаржылық жағдай абсалюттік тұрақтылығымен байқалады, жыл бойында өндірістік кәсіпорын 35000 тенгеге қысқа мерзімді несие алды, нәтижеде несиелік қарызы 1084 тенгеге (4143-5227) асты. Кәсіпорында зиянның нәтижесі 16722 теңгеге көбейгендігіне қарамастан, өндірістік кооператив салық бойыншыа 1203 теңге қарызын өтей алды. Қысқа мерзімге алған несие зияанын және салықтар бойынша қарыздардың кейбір бөлімдерін төлеуге жағдай жасалды. Бірақ міндеттемелердің қолайсыз ұлғаюы жиынтық капиталды 18159 мың тенгеге көбейтті.

Банкирдің несиелік қабілетін анықтауда өтеудің аралық коэффициентін қолданумен бірге жалпы өтімділік коэффициенті де пайдаланылады. Егер

К⁰ <1-болса кәсіпорынның төлем қабілеті болмайды, бұндай жағдайда несие ерекше шартты жағдайда ғана беріледі. Егер бұл коэффициент 1-1,5 аралығында болса қарыздарды іздестіруде тәуекелділік етіледі. Ал коэффицент 1.5 - тен жоғары болса қарызды қаитаруды кепілдік беріледі, оның қарызды қайтаруға шамасы жетеді.

3.3 Балансты өтімділік дәрежесін анықтау және оның көрсеткіштеріне талдау жасау. Жеделдік дәрежесін анықтау.
А₁ Ең көбірек өтімді активтер. Барша ақшалай қаржылармен құнды қағаздар, барлығы жиналып жылдың басында 81000 теңге болса, ол жылдың соңында 1521 мың тенге болды. Ең жоғары жұмылдырылған бөлім болып есептелінеді.

А₂ Жылдам реализация етілетін активтер бұған қысқа мерзімді дебиторлық қарыздар мен басқа активтер кіреді. Бұның жиынтығы жыл басында 14556 мың тенге болса, жыл соңында 25681 мың тенгеге көбейді.

А₃ Баяу реализация етілетін активтер. Бұған баланс активінің екінші бөліміндегі “ТМЗ ” мен баланс активтерін бірінші бөлімдегі “ұзақ мерзімді инвеститциялар” кіреді. Бұған “алдағы кезеңде жұмсалатын шығындар” алынып тасталынады.

Бұл жыл басында 10866 + 14375=25231мың тенге болса, ал жыл соңында 14365 + 11534 =25899 мың тенгеге жетті.

А _4. Күрделі, қиын реализация етілетін активтер. Бұған баланс активінің бірінші бөлімі кіреді, тең бұның жиынтығын алдынғы топқа кірген статьяларды айырып тастауы тиіс. Бұл жағдай жыл басанды: 132182 - 14365 = 117817 болса ал жыл соңында 1203442 – 14365 = 109077 мың тенге болды.

Баланс пассивтері оның төлеу жеделдігі бойынша төмендегідей топтарға бөлінеді.

П₁ Ең көбірек жедел міндеттемелер. Бұған қысқа мерзімді қарыздар, ссудалар, өз мерзімінде төленбеген басқа қысқа мерзімді міндеттемелер және жұмысшылар үшін берілген ссудалар кіреді.

Б±л жыл басында: 4143+2569+1805=8517 мыњ тенге болса, ал жыл соњында: 5227+1366+1805=8398 мыњ тенге болады.

П₂. Ќысќа мерзімді міндеттемелер : Б±л ќысќа мерзімді несиелер мен ќарыздар, сонымен бірге ж±мысшылар ‰шін берілген ссудалар. Б±л жылдыњ басында жоќ болып, жыл соњында 35000 тенгені ќ±райды.

П₃. ¦заќ мерзімді міндеттемелер. Б±ѓан ±заќ мерзімді несиелер мен ќарыздар кіреді. Б±л кєсіпорынныњ балансында болмаѓан.

П₄. Т±раќты міндеттемелер. Б±ѓан баланс пассивініњ І-ші бµліміндегі “Меншікті капитал” статьиясы кіреді. Б±л топтыњ жиынтыѓынан баланс активіндегі “Болашаќ кезењніњ шыѓыстарын” статьиясын кемейту керек.

Б±л жылдыњ басында 149200-32=149168 болса, жыл соњында 132478 болады.Жоѓарыда берілген топтардаѓы мєлметтерді салыстырѓанда тµмендегідей жаѓдай болады.

Жыл басында: Жыл соњында:

А₁:81<П₁:8517 А₁:15219>П₁:8398

А_2:14556>П₂:0 А₂: 25681 < П₂: 35000

А₃: 25231 > П₃: 0 А₃: 25899 > П₃: 0

А₄: 117817 < П₄: 149168 А₄: 109077 < П₄: 132478.

Б±л берілген ж‰йелерде жылдыњ басында кейбір ауытќулар байќалады- бірінші тењсіздік, ал жылдыњ соњында – екінші тењсіздік ќарама – ќарсы белгіге ие болады: б±л жаѓыдай баланстыњ µтімділігі кµбірек немесе азыраќ дєрежеде абсалюттен айырмашылыќ етеді.

Актив пен пассивтердің бір топтағы статьияларының жиынтығын салыстырғанда ол жуақтағы түсі мен төлем ара қатынасын білдіреді, яғни жылдың басында кәсіпорынға ақша қаржылары қажет етілген еді және ол оның түсімін 3 ай бойы күткен болатын. Актив пен пассивтердің екі топтағы статьяларын салыстырады: П₂ қысқа мерзімді міндеттемелердің А₂ – жылдам реализация етілетін активтерден жоғары болуы жылдың соңында төмендегідей жағдайдың болғандығын білдіреді: “ЖШС Бағара” өндірістік кооперативінің ағымдағы есеп беру жылында қысқа мерзімді несиені алып, бұнысымен ол қысқа мерзімді міндеттемелерді көбейтеді нәтижеде дебиторлық қарызбен басқа ағымдағы активтерді асырады. Бұл жағдай кәсіпорын өзінің борыштарын өткізіп жіберу мүмкіндігін білдіреді, себебі дебиторлық қарыз қаржы тұрақтылығына қауіп туғызуы мүмкін және дебиторлық қарыздың барлығыда шұғыл ақшаға айнала беруі мүмкін емес, тағы өз мезгілінде төлемеу ірі пеня мен айыппұлдардың көбею төлеу қауіпін туғызады.

Баланс активтері мен пассивтердегі бірінші- екінші топтарды салыстырғанды өндірістік кооперативті ағымдағы өтімділікті анықтау мүмкін, ол жақын аралық уақыттағы төлем қабілкеттілігін туралы куәлік бере алады.

III - топтағы теңсіздікті орындау мынаған негізделеді: Есеп беру кезеңі үшін баяу реализация етілетін активтер ТМЗ – ның көбею есебінен ұлғаяды, ал ұзақ мерзімді қаржы инвеститциялары өз дәрежесінде өзгермей қалады және сол кезең үшін кәсіпорынды ұзақ мерзімді міндеттемелерге ие бола алмайды. Берілген мәліметтер бойынша актив пен пассивтердің IV – топтағы статьяларды салыстырғанда субъект меншік иелері алдыда өзінің меншіктемелірін жабады.

Б±л ситуация “АШМ Орталық Сервис” µндірістік кооперативінің ќолайлы жаѓыдайда екендігін білдіреді.

Жалпы µтімділік коэффиценті кµмегі арќылы субьектініњ тµлем ќабілеттілігіне жєне ќаржылыќ ситуацияны µзгергеніне жалпы баѓа беріледі. Оныњ нормал маѓынадаѓы дєрежесі 0,9 – дан тµмен болмауы тиіс, ал тєжірибеде жыл ‰шін 1,75 тен 1,38 дєрежеге тµмендеген , дегенмен б±л дєрежені нормал ќ±былыс деп айтуѓа болады.
ЌОРЫТЫНДЫ:

Кєсіпорынныњ ќаржы т±раќтылыѓына талдау жасау ќарастырылѓаннан соњ тєжірибеде, оныњ ішінде “ЖШС Бағара” µндірістік кооперативінде ќаржы т±раќтылыѓы туралы ќойылѓан мєселеніњ ќолдануында аныќталынѓан наќты фактілі жаѓыдайларѓа ќортынды жасалуѓа м‰мкін болады.

Елімізде кєсіполрындардыњ нарыќтыќ ж±мыс жаѓыдайѓа µтуіне байланысты кєсіпорынныњ ќаржы жаѓыдайыныњ т±раќтылыѓы туралы мєселе негізгі өткір болып есептелінеді жєне оныњ сауыќтыру, тиімділігін артыру жолдары іздестірілді. Ќазіргі жаѓыдайда кєсіпорынныњ ќаржылыќ т±раќтылыќ µнімді реализация етуден алынатын табысты т±раќты және бір ќалыпты етеді, сонымен бірге ол µндірістіњ татыстылыѓын сипаттайды.

“ЖШС Бағара” µндірістік кооперативінде ќаржылыќ жаѓыдайы т±раќтылыѓына талдау жасау сол кєсіпорынныњ белгіленген кезењ ішінде ќаржы ресурстарын ќай дєрежеде д±рыс, тиімді басќарѓандыѓын білдіреді жєне аныќтайды.

Ќаржы т±раќтылыѓы кµрсеткіштерін есептеу кезінде кєсіпорынныњ б±л жаѓыдайы нормал маѓыналы дєрежеде болѓандыѓын кµрсетті. Дегенмен “ЖШС Бағара” µндірістік кооперативі т±раќтылыќ дєрежесі жаѓынан жыл басында оныњ ќаржылыќ жаѓыдайы абсалют т±раќты деп баѓаланады, есеп беру кезініњ соњында кєсіпорынныњ жаѓыдайы нормал т±раќтылыќ дєрежесінде екендігі аныќталынады. Б±л жаѓыдайѓа µндірістіњ ішкі жєне сыртќы факторлары єсер етті: Олар мыналар: негізінен б±л м‰лік пен ќаржы ресурстардыњ жаѓыдайлары жєне б±ѓан запастары мен резервтері олардыњ ќ±рамы мен ќ±рлымы кіреді яѓни ТМЗ- ны кµбейту жєне меншікті капитал мен ±заќ мерзімді активтерді ќысќарту есебінен меншікті айналмалы капиталды тµмендету.

Нарыќты ќатынастар жаѓыдайында кєсіпорын µзініњ ±намды экономикалыќ потенциялын, аброй- ќадірін жєне ‰міттілігін саќтаѓан. “ЖШС Бағара” µндірістік кооперативі тµлем ќабілеттілігі жєне бєсеке ќабілеттілігі бар кєсіпорын болып есептелінеді. Кєсіпорын µзініњ барлыќ м‰мкіндіктерін іздеп єрі толыќ пайдаланып экономикалыќ жаѓыдайды жаќсартќан: µзініњ м‰ліктерін толыѓымен ж±мылдырѓан, оныњ айналымдылыѓын асырѓан, тездеткен, µзініњ активтерін ‰немді єрі тиімді орналастырѓан жєне µзініњ тєуелсіздігін саќтаѓан.

2. Ковалев С.И. “Аудит финансового положения предприятия “Алматы 2000 г.

3. 
   Совицкая Г.В. “Анализ хозяистевеной деятельности предприятий” Минск 2000 г.
   
4. 
   Д‰йсенбаев К.Ш. “Анализ финансового положения предприятий” Учебное посовие. Алматы 1998 г.
   
5. 
   Ришар Г.С. “Аудит и анализ хозяиственной деятельности предприятий” Москва 1997 г.
   
6. 
   Артеменно В.Г Белендир М.В. “Финансовой анализ ” Москва 1997 г.
   
7. 
   Радостовен В.К. таѓы басќа “Кєсіпорындаѓы бухгалтерлік есеп” Алматы 2003 ж.
   
8. 
   К‰лімжаев Ќ.К. таѓы басќа “Бухгалтерлік есеп принцптері” Оќу ќ±ралы: Алматы “Экономика” 2003 ж.
   
9. 
   Єбдіќалыќов Т.Є. “Аудит жєне бухгалтерлік есеп ” Оќу ќ±ралы: