Дипломдық ЖҰмыс 5B070200 «Автоматтандыру жəне басқару» мамандығы Алматы 2022

10 
1 Автоматты реттеу жүйелердің типті реттегіштердің қолдануы 
 
1.1 Өнеркәсіптік реттеу жүйелері туралы жалпы мәліметтер 
 
Өндірістік процестер көптеген реттелетін шамалармен сипатталады: 
температура, қысым, ағын, концентрация жəне т.б., олар процесс параметрлері 
деп аталады. Технологиялық жабдықтың қажетті режимде жұмыс істеуі үшін, 
яғни тиімділігі жоғары, белгіленген өнімділігі бар, өнімді қажетті сапалы жəне 
сенімді жұмыс істеуі үшін процесті сипаттайтын шамаларды сақтау қажет, көп 
жағдайда тұрақты. Бұл маңызды міндет технологиялық процестерді автоматты 
реттеу мен тұрақтандырудың өнеркəсіптік жүйелеріне жүктелген. 
Автоматты реттеу жүйесі (АРЖ) - бұл y(t)объектісінің шығыс немесе 
берілген мəнде реттелетін шамасын ұстап тұру міндеті болатын жүйені 
айтамыз. Автоматты басқару жүйелеріндегі басқару құрылғысы реттегіш 
немесе автоматты реттегіш деп аталады. 
Өнеркəсіптік реттеу жүйелері технологиялық процестерді басқарудың 
қазіргі иерархиялық жүйелерінің төменгі деңгейін алады. Олардың негізгі 
міндеті-технологиялық параметрлерді белгілі бір деңгейде тұрақтандыру.Бұл 
автоматты тұрақтандыру жүйелерімен айналысады. Бұл жүйелерде тапсырма 
сигналы (реттеушінің тағайыншамасы) ұзақ жұмыс уақыты бойы тұрақты 
болып қалады. Тағы бір маңызды міндет-жаңа жұмыс режимдеріне көшуді 
қамтамасыз ететін технологиялық қондырғыны бағдарламалық басқару міндеті. 
Бұл мəселені шешу бірдей автоматты тұрақтандыру жүйесін қолдану арқылы 
жүзеге асырылады, оның міндеті бағдарламалық жасақтамадан өзгереді. 
Қазіргі заманғы технологиялық кешендерде жүздеген жəне мыңдаған 
реттеу тізбектері бар, олардың сапасы көбінесе шығарылатын өнімнің сапасына 
байланысты. Сондықтан көптеген өнеркəсіптік АPЖ үшін өте жоғары олардың 
жұмысының дəлдігі (

1

1.5%). Сонымен қатар, тұрақтандыру жүйесінің негізгі 
мақсаты басқару объектісіне əсер ететін сыртқы наразылық əсерлерін өтеу 
болып табылады. 
Өнеркəсіптік басқару объектісінің бір тізбекті АРЖ құрылымдық схемасы 
1.1- суретте көрсетілген. Оның негізгі элементтері: АР - автоматты реттегіш, 
ҚК-қуат күшейткіші, АМ – атқарушы механизм, РО – реттелетін орган, БО – 
басқару объектісі , Д – датчик, НТ – нормалаушы түрлендіргіш, О – орнатқыш, 
сэ – салыстыру элементі. 
f 
сэ 
g
e
u h Qr 
1.1 Сурет - Өнеркəсіптік басқару объектісінің АРЖ-нің құрылымдық сұлбасы 
О 
АР 
ҚК 
АМ 
РО 
БО 
Д 
НТ 

11 
Айнымалыларды белгілеу: g-сигнал беру, e - реттеу қатесі,
-реттегіштің 
шығыс сигналы, u-басқару кернеуі, h-реттеуші органның қозғалысы, Qr-зат 
немесе энергия шығыны, f - бұзушы əсер,
- кері байланыс сигналы . 
Мына сұлбаның өзіне тəн ерекшелігі-стандартты ток (0-5 мА) немесе 
кернеу (0-10 В) мəндері бар автоматты реттегіштің жұмысын қамтамасыз ететін 
нормалаушы түрлендіргіш қалыпқа келтіретін түрлендіргіштің болуы. 
Нормалаушы түрлендіргіш келесі функцияларды орындайды: 
1) стандартты емес кіреберіс сигналын стандартты шығыс сигналына 
түрлендіреді; 
2) кіреберіс сигналын реттеуді жүзеге асырады; 
3) сызықтық диапазонды алу мақсатында датчиктің статикалық 
сипаттамасының сұлбасын алуды жүзеге асырады; 
4) 
термопараға 
қатысты 
термопараның 
суық 
дəнекерлеуінің 
температуралық өтемақысын жүзеге асырады. 
Есептеу мақсаты үшін көбінесе бастапқы сұлбаны 1.2-суретте 
көрсетілген сұлбаға дейін жеңілдетіледі. Мұндағы Р-реттегіш, ОУ - басқару 
объектісі. 
1.2 Сурет - Өнеркəсіптік басқару объектісінің автоматты реттеу жүйесі есептік 
сұлбасы 
Мұнда басқару объектісі сигнал түрлендіргіштерінен, атқарушы 
механизмінен, реттеуші органнан, басқару объектісі мен датчик тұратын 
жүйенің өзгермейтін бөлігін білдіреді[2]. 

жүктеу/скачать 3.32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: