Дипломдық ЖҰмыс мыс-алюминий катализатордың қатысуымен ксилозаның тотықсыздануы Орындаған Аманбаев Дархан Нуридуллаұлы

Реакция термостатикалық металдық аппаратта - арнайы құрылған каталитикалық уткада жүргізіледі. Тұрақты қысымда сутегі реакциясының жүруі буферлік көлемді қамтамасыз етеді, репакциялық сосудтық көлемінің басым болуы шамамен 4*10² ден және 2*10³ дегі көлемді бюретка. Буферлік көлем мен бюретка бірдей температурада анықталады. Каталитикалық уткаға (сурет 2.4.2) катализатор мен гидрленетін заттаы кіргізеді. Реактор бірнеше рет вентильдердің көмегімен 9 және 12 ашық 11 және 13 вентильдермен сутегіні үрлеп тазартады.

Утканы желдету үшін арнайы вентильдер жасалған. Бірнеше экспозициядан кейін термостат 7 шығаратын керекті температураны тапты, және тығыздалған жүйе сутегіге толтырылады. Толтыру ашық вентильде (желдеткіш) 13 арқылы ашық вентильдер жүргізіледі. Сонан соң 11 желдеткіш жабылады және 9 бағандағы суды бюреткадан жоғарға қысыммен 2 қысады. Теңестіру ыдысында (сосуд) 3 - дейін бюреткадағы судың деңгейін белгіге жеткенге дейін қысады. Қысым жүйеде үлгідегі монометрмен бақыланады. Бұдан соң реакторды қозғау үшін утка 6 араластыруға қайта қозғалысқа ене. Сіңірілетін сутектің көлемдік саны бюреткадағы су бағанасының жоғарлауымен өзгереді.

Эксперимент бойынша сіңірілген сутегінің саны уақытқа (ΣН₂ =f /τ ), осы графикалық дифференциалдан гидрлеу жылдамдығы табылған (W), тәуелділігін былай көрсетуге болады W= f (ΣH₂) (жылдамдық сутегінің сіңірілу функциясы секілді).

Құрылғының негізгі конструкциясы жеке апараттағы және иллюстрияциясы сурет 2.4.2 те көрсетілген.

Каталиткалық утка (сурет 2.4.2 ) – тығындалған цилиндр формалы реактор. Реактордың көлемі 90 см³, жұмыс істеу қысымы 15,5 МПа. Аппарат киімін сумен жылыту үшін (обогрева) немесе силикондық майдың термостаттағы жұмыс температурасы 473К. Қолданыстағы осылардың ішінде сәттісі реактор болып саналады, органикалық қосылыста 12 жабдықтау құрылғысын енгізу үшін реакцияның жүру мүмкіндігі кез - келген тұрақты сутектік қысымда (0,10 ден 15,15 МПа) тең. Реактордың мына типтегі түрін дайындау үшін жақсартылған сападағы тот баспайтын болатты пайдаланады. Мысалы, Х18Н10Т

Сурет - 2.4.2

Бюретка - органикалық шыныдан жасалған, қалың қабырғалы трубамен жалғасып, металл гильзамен байланысқан, шеткі 40Х кесіндісі және бюретка мен теңестіретін ыдыспен жалғастыратын екі қақпағы 1,3 бар қалыңқабырғалы труба.

Теңестіруші ыдыс - қарапайым конструкциялы, тығынды және 20 см³ көлемдік қақпақты, жұмыс істеу қысымы 15,15 МПа, температурасы 293К – тең цилиндрлік аппарат. Орта - сутек және су. Тот баспайтын болаттан жасалған, реакция процесінде сутектің шығымын өлшеу үшін буферлік көлем берілген.

Буферлік көлем - процестің жүруі кезінде тұрақты қысымды ұстап тұрады. Кейде стандартты сутектік баллонды қолдануға болады.

Жылдам қозғалатын тербелгіш - ауыспалы амплитудамен тербеліс саны бар реакторды шайқауға арналған қарапайым құрылғы. Тербелу саны ЛАТР - дің көмегімен өзгереді. Тербелгіште МУН – 2 типті электродты гатель, тығыздығы 0,5 кв қолдандық. Тығыздығы аз моторды қолданбаған жөн, өйткені олар керекті күшті араластыруды қамтамасыз ете алмайды.

Байланыстырушы заттар ретінде және герметиздік кранға ішкі диаметрі 4 мм болатын, жоғарғы қысымдағы стандартты вентильдер, тройниктер мен тот баспайтын болаттан жасалған өткізгіштерді қолдандық.

Эксплуатация процесінде КУВД конструкциясы айтарлықтай жетілдірілді. Осылайша Поповтың іс тәжірибесі бойынша электролиттік кілт өңделді, және реактор толықтырылып істелді, бұл 0,10 нан 15,15 МПа – ға дейін сутектің әдеттегі қысымындағы реакция кезінде катализатордың потенциалын реттеу бір мезгілде гидрлеу жылдамдығын өлшеуге мүмкіндік берді. Потенциометрлік элемент сутек электрод жыбымен салыстырғанда каломельді электродтан тұрады, бұл оның платиндік тығынының (d = 1 мм) ролін атқарады, тербеліс кезінде катализаторды бөлшегімен бомбылауда ұнтаққа айналдырады.

Каломельді электродтың жетіспейтін қатары көрсетілген. Бұлайша оны жұмысқа дайындау және қолданудың стандартты шарттарын қолдау қиынға соғады. Сынаптың көлемі айтарлықтай белгісін эксплуатациялауда қиындықтар туындайды. Негізгі жетіспеушіліктер - герметивтіліктің бұзылуы мен сутектің айтарлықтай қысымында (ағаш тығынынан 6,06 МПа дан жоғары) шынжырдың үзілуі.

Осылайша жоғарыомдық потенциометрі G1 B1 қолдануымен реакция кезінде потенциалдың автоматты көшірмесі өңделді. Сутек қысымындағы КУВД – да катализатордың потенциалын өлшеу әдісін қарастыра отырып, біз катализатордың потенциалы реакторда монтерленген арнайы шыны ампулада өлшеген жақсырақ болады деп ойлаймыз, себебі реактордың жоғарғы бөлігін кез – келген жуу түрі (жуу, анодты және катодты поляризация) өте қиын және әрдайым айтарлықтай тазалыққа қол жеткізе бермейміз, бұл потенциометриялық өлшеу негіздерін берілгендерін жоюына алып келеді. Сондай - ақ реактордың жоғарғы бөлігін, әсіресе автоклавты толық изоляциялау және эмальдеу мүмкін емес. Сондықтан, потенциометрлік өлшеу үшін реактордың корпусын қолдану қажеті жоқ.

Кинетикалық нәтижелердің сенімділігі өлшем бірлігінің нақтылығы мен экспериментальды берілгендерді көрсетумен айқындалатыны белгілі.

Бастапқы ксилоза ерiтiндiлерiн редуцирлi заттардың құратынына талдау Бертран және Макэн-Шоорль әдiсi арқылы жүргiзiлдi.

Макэн-Шоорль әдiсi

Бұл әдiстiң басты мақсаты мынада: Фелинг сүйықтығы (мыс сульфатының, натрий гидроксидiнiң және сегнеттi тұздардың қоспаларының ерiтiндiсi) моносахаридтермен тез әреккеттесiп нәтижесiнде мыс артық тотығының (закис) тұнбасы түзiледi.

Қанттар неғұрлым көп ендiрiлсе, солғұрлым ерiтiндiде екi валенттi мыс ионы аз қалады. Келесi талдаудың маңызы қалған екi валенттi мыс иондарының мөлшерiн анықтау. Ерiтiндiге артық мөлшерде калий иодидiн қосады, ол қалған мыс (II) иондарын тотықсыздандырып нәтижесiнде иод молекулалары түзiледi. Түзiлген иод мөлшерiн натрий тиосульфаты арқылы титрлейдi. Реакцияның соңын крахмал түсiнiң өзгеруi арқылы анықтайды. Соңында өз алдына жеке талдау жүргiзедi: натрий тиосульфатының әр түрлi мөлшерде қолданылуына байланысты кесте немесе есептеу арқылы зерттелетiн ерiтiндiдегi моносахаридтiң мөлшерiн анықтаймыз. Талдауды жүргiзу үшiн келесi ерiтiндiлердi дайындауымыз қажет:

1. 
   Құрамында 34,64г мыс сульфатының кристаллы бар 500мл сулы ерiтiндiсiн.
   
2. 
   Құрамында 173г сегнет тұзын (шарап єышєылды К немесе Na) және 50г натрий гидроксидi бар 500мл сулы ерiтiндiсiн.
   

250 мл конусты колбаға 1). 10 мл ерiтiндi, одан кейiн 2). 10 мл ерiтiндiнi пипеткамен құйып және 100 мл анықталатын моносахаридi бар қант ерiтiндiсiн қосады. Қоспаны 50 мл сумен араластырады. Бұл ерiтiндiнi баяу қыздырады және бұл қыздыру кезiнде қайнау 3 минуттан соң болу керек, одан кейiн 2 минут қайнатады. Колбадағы заттың ұшып кетуiн баяулату үшiн, оның үстiне кiшiрек шыны сүзгiштi орнатады. Қайнатып болған соң колбаны судың көмегiмен 192К-ге дейiн суытады, суытып болған соң оған 10мл 3%-тiк калий иодидiн және 10мл 25%-тiк күкiрт қышқылын қосады. Қоңыр түс сары түске өткенше 0,1н натрий тиосульфатымен титрлейдi. Одан соң 10мл 1% -тiк крахмал ерiтiндiсiн құяды және көк түс толығымен жойылу үшiн жайлап титрлеудi соңына дейiн жүргiзедi.

Кез келген полиолдардың мөлшерiн анықтауда, (гидрлеу өнiмдерiн талдауда қағаз хроматографиясы қолдынылады (1,2). Бұл әдiстiң маңызы мынада хроматографиялық қағазға құрамында компонентi белгiлi қолдан дайындалған полиолдар арқылы куәгерлiк шкалалар дайындалады (шкала свидетелей). Одан соң куәгерлерге мүмкiндiгiнше концентрациясы жақын, талданатын қоспаның бiрнеше тамшысы сол қағазға тамызылады. Қозғалмалы ерiтiндi пиридин –этил-ацетат-су (2:7:1) арқылы талданатын қоспа көлемi бойынша қағазда бөлiнедi және шашырату әдiсi арқылы ең алдымен калий перодатын себедi, одан кейiн 0,1м ацетондағы бензидин (50%-тi этил спиртiндегi) және тұз қышқылын (10:2:1) көлемi бойынша шашыратады(3).

Нәтижесiнде, талдау кезiнде пиридиндi сiрке қышқылымен алмастырдық. Аспан көк түстi қағазда (на фоне) ксилит, эритрит және глицерин үшiн сары дақтар пайда болады. Талданатын бөлек компонент сынамалардың мөлшерi мен дақтарының түстерiн, куәгерлi шкалалардың мөлшерiмен және түстерi арқылы салыстырмалы түрде салыстырылады. Себебi қоспаның концентрациясы талдану үшiн аз алынады (0,5-0,0625), сондықтан бұл жағдайда үлкен қате пайда болуы мүмкiн. Талдауды толығымен жасаған кезде ксилиттi, эритриттi және глицериндi +0,5-1,8%-ке дейiн дәлдiкпен анықтайды.

Этиленгликоль мен 1,2-пропиленгликольдi анықтаған кезде қателiктер бiраз көбiрек шығады. Бұларды анықтау үшiн, ең алдымен жоғарғы концентрация (0,5%) қажет және екiншiден берiлген жағдайларда олар боялмаған түрде ақ дақтар болып шығады, сондықтан оларды алғашқыдай түстерi арқылы емес, тек мөлшерлерi арқылы анықтаймыз. Әрине мұның барлығы анықтау кезiнде үлкен қателiктерге алып келедi, сондықтан бұл әдiс кезiнде екi шкалада 2,5:3,2-тiк дәлдiкпен анықталынады. Полиолдардың қоспасын хроматограмманың айқындалуына, сонымен қатар жай көзбен бағалауға және жеке полиолдарды құрайтын процентiн есептеуге үш сағаттай уақыт керек. Хроматограммадағы полиолардың бөлiнуiне 14-19 сағат қажет болғанымен, қадағалауды қажет етпейдi, сондықтан бұл жұмыс уақытынан тыс уақытта жүре бередi.

Алынған өнiмдердi саластырмалы түрде компонент қоспасын құрайтынына қарап 2,4,10,20, және 30 рет дистилденген сумен араластырады.

Хроматографиялық қағазға берiлген ерiтiндiлер бiр-бiрiнен 5-6см арақашықтықта микропипетка арқылы 0,01мл тамызылады. Дақтардың мөлшерi қағаздың мөлшерiне байланысты куәгерлi ерiтiндiлердi дайындау үшiн, талданатын гидрлеу өнiмдерiнiң құрамдарында бар көп атомды спирттердiң таза реактивтерi қолданылады.

Куәгерлердiң ерiтiндiлерi келесi әдiспен дайындалады: жоғарыда көрсетiлген таза көп атомды спирттердiң нақты навескалары (1г-нан) 100мл өлшеуiш колбада дистилденген суда ерiтiлдi (талданатын қоспаны дайындау жағдайындағы сияқты). Осыдан кейiн 2,4,6 және 8 рет дистилденген сумен араластыру арқылы 0,5%, 0,25%, 0,12% және 0,0625%-тiк ерiтiндiлер алынды, олар микропипетканың көмегiмен хроматографиялық қағазға ендiрiлiп, куәгерлi шкалалар ретiнде қолданылды. Дайындалған куәгерлi ерiтiндiлердi ұзақ уақыт қолдануға болады және олар бұзылмайды.

Дақтарды ауада кептiрiп болған соң хроматограмманы арнайы хроматограммалық камераға (L=60см, d=25см) орналастырады, оның түбiне жылжымалы ерiткiш құйылады, оның құрамы жоғарыда көрсетiлген. Осы ерiткiштiң көмегiмен көп атомды спирттер бiр-бiрiнен өте жақсы ажыратылады.

Хроматограмма үшiн М (баяу) және Б (тез) маркалы хроматографиялық қағаз қолданылды.

М (баяу) маркалы хроматографиялық қағазды қолданған кезде хроматограммалар камерада 12-18 сағат ұсталынды. Сонан кейiн хроматограмманы камерадан алып шаң сорғыш (вытяжной) шкафта 30 минут кептiрiлдi және соңынан анықталынды.

Қоспаның кез-келген компонентiнiң проценттiк құрамы мысалға глицерин көз арқылы (невооруженным глазом, визуальды) салыстырудың берiлгенi бойынша анықталды. Егер концентрациядан алынған дақ, 100мл ерiтiндiнiң құрамында құралатын және 10 рет араласқан гидрлеу өнiмiнiң навескасының пiшiнiмен түсi куәгер шкаласындағы (шкала свидетелей) 0,125%-тiк концентрацияға сәйкес келсе, онда қолданылатын қоспадағы глицериннiң проценттiк құрамы мына формула арқылы анықталады:

Мұндағы:

В-гидрлеу өнiмiнiң навескасы.

Талданатын көп атомды спирттердiң қоспаларына және куәгерлi ерiтiндiлерге бiрдей ерекшелену жағдай жасау үшiн, сонымен қатар хроматографиялық қағаздардың мөлшерi көбiнесе стандартқа сай келмейтiндiктен, бiз талданатын қоспалармен куәгерлiк ерiтiндiлердi бiр ғана хроматограммаға ендiрдiк. Эксперимент арқылы хроматограммаға ендiрiлетiн полиолдардың концентрациясы анықталды.
2.7 Көп компоненттi катализаторлардағы көмiрсутектердiң гидрленуi
2.7.1 Көмiрсутектердiң гидрленуi үшiн Сu:AI:Fe, Сu:AI:Ni және Cu:AI:Zn катализаторларын қолдану

Моносахаридтердiң гидрлеу процессi үшiн стационарлы катализаторларды мыс негiзiнде қолданылуының маңызы, бұл катализаторлар суспензияланған катализаторларға тән кемшiлiктердi жояды. Процесстiң мына сатылары орындалмайды: катализат сүзгiленуi, технологиялық сызықтардың түйiндерiн тазалау, катализаторлардың қолдану мерзiмi ұзатылады.

Ксилозаның тотықсыздануы

Сурет 2.7.1.1.

Мыс-алюминий құйма катализаторлары, цинк, никель және темірмен модифицияланған Cu-AI құйма катализаторлары толық зерттелмеген (2.6.1.1-кесте).

2.7.1.1-кесте. Êñèëîçàíû ìûñ – àëþìèíèé êàòàëèçàòîðûíûº ¶àòûñûíäà ãèäðëåó

Сурет 2.7.1.2.

2.7.1.2- кесте. Åíãiçiëãåí ìåòàëë ¶îñïàñû ì¼ëøåðiíiº Cu - Al êàòàëèçàòîðû
2
áåëñåíäiëiãiíå ´ñåði, (¶ûñûì P_H = 2МПа)

Ìå ¶îñïàñû, %	T, K	Óà¶ûò áîéûíøà (мин.) êñèëèòòiº øûµûìû (%)
		0	10	20	40	60
Cu : Al : Zn 27 : 70 : 3 Cu : Al : Zn 25 : 70 : 5 Cu : Al : Zn 20 : 70 : 10	373 373 373	1.1 1.3 2.4	8.2 11.1 14.3	8.4 11.5 15.2	8.5 11.4 15.4	17.5 18.0 22.5

293-413К аралығындағы тәжiрибе температурасының ксилозаның түрлену дәрежесiне әсерi зерттелдi (2.6.1.3-сурет). Гидрлеу процессiне температураның әсер етуiн зерттеу нәтижесiнде мынандай қорытынды шығарылды: полиолдардың ең көп алынуы 413К температурада байқалады.

Сурет 2.7.1.3.

2. Модифицирлейтiн (Zn) қосымшасын Cu:AI:Zn құймасына ендiрген жағдайда, бұл қосымша катализатордың активтiлiгiн қолайлы жоғарылатады, ал Cu:AI құймасына Fe ендiрсек, ол катализатордың активтiлiгiн қолайсыз жоғарлатады.

3. Активтiлiгi жағынан катализаторлар мына қатарға орналастырылған:

Cu:AI:Zn >Cu:AI:Ni>Cu:AI:Fe

4. Cu:AI:Zn=20:70:10 құйма катализаторы жоғарғы селективтiлiгiмен ерекшеленедi. Ксилозаның түрлену дәрежесi 16% жетедi.


4. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. А.С. 1281296 (СССР) катализатор для гидрирования моносахаридов. Надиров Н.К., Аширов А.М., Кедельбаев Б.Ш., Исаев Т.А., 1986.

2. А.С. 148722 (СССР) катализатор для гидрирования моносахаридов. Надиров Н.К., Аширов А.М., Кедельбаев Б.Ш., Исаев Т.А., 1988.

3. Бижанов Ф.Б., Дроздова Р.Б., Влияние давление водорода и температуры на гидрирование глюкозы. // Изв. АН КазССр, серия хим., 1982. - № 2 – С. 70 – 72 Борисова М.С. и др. “Кинетика и катализ“, 1971, т.12, N4, с.1034-1041.

4.Багг А.А., Егунов Т.П., Волокитин Д.Ф. N23523 /1931/.

5.Борисоглебский С.Л. Методы получения пишевого кристалического сорбита из глюкозы ЖПХ, 1949, т.13, N4, с.571-573.

6.Бижанов Ф.Б., Сокольский Д.В., Попов Н.И., Малкина Н.И., Хисаметдинов “Гидрирование глюкозы на скелетных никелевых катализаторах“.- Кинетика и катализ, 1967, т.8, вып.3.

7.Бижанов Ф.Б., Дроздова Р.Б. Иcследование кинетики гидрирования моносахаридов в водно-спиртовых средах. l Влияние состава растворителя изопропанол-вода на гидрирование глюкозы. Изв. АН Каз ССР, серия хим., 1982, N2, с.38-41.

8. Boelhauwer C, Korf D, Waterman H, Appe Chem, 1960, V, 10, N3 p113-115.

9.Вест А. Химия твердого тела 41 пер. С англ. М .: Горелик С.С., Расторгуев Л.Н., СкаковЮ.А. Рентгенографический и электроннографический анализ металлов. М., 1962, с.256

10.Гришин Т.В., Сульман Э.М., Сидоров А.М., Сульман М.Г.,Синтез Д-ксилита в пройзводстве аскорбиновой кислоты.Биотехнология ВФЦП " Интеграция ". Заочная научно-практическая конференция, Санкт-Петербург, окт. 1999-тезисы докладов, СПБ.Издательство СПбТ-Ти 1999,с.75-77.

11.Григорьев В.В, Данцинг Г.А., Соболевский В.С., Воронцова М.Ф., Вопросы кинетики и катализа (катализ и катализаторы процессовпереработки монооксида углерода) Межвузовский сборник научных трудов. Иваново, 1984. 21-22бет.

мир, 1988 – 558 с.

12. Двойные и многокомпонентные системы на основе меди. М.:Наука, 1979 – 220с:

13. Данилевский Л.П., Султанов А.С. Гидрирование глюкозы на нанесенных контактах. – Докл. АН Уз ССР, 1953. - №2. – С. 34 – 37 .

14. Дзисько В.А и др., ,N5, c. 1173-1180; 1972, т.13 N2, с.336-373.

15. Ержанова М.С., Бижанов Ф.Б., Кабылбеков К.А. Иследование кинетики гидрирование ксилозы в водно-спиртовых средах. Химия и хим. Технология. Алма-Ата, 1972, вып. 13, с.100-107.

16. Ерофеев Б.В. и др. В кн .: Основы предвидения каталитического действия. Труды IV международного конгресса по катализу. М., 1968, т.2. М., “ Наука“, 1970, с.57-69.

17. Жданов Г.С., Кеорели Л.М.. Иследование текстуры меди при выщелачивании CuAI₂ методом полюсных фигур. Ж.физ.хим 1958. т.32, N3, с.666-669.

18. Ивченко А.Г., Хакимов Ю.С., Абидова М.Ф. Использование сплавных катализаторов для процесса непрерывного гидрирования глюкозы в сорбит. // Узб. Хим. Ж. – 1990 № 3. С. 66 – 68

19. Кабиев Т.К., Хасенов А., Туктин Б., Сокольский Д.В., Влияние структуры фазового состава Ni – Al сплавов и термической.

20. Киргизбаев Т.А., Кайсас В.Х., Хакимов Ю.С., Разиков К.Х., Абидова М.Ф. Свойства модифицировонного алюминиевого катализатора гидрирования глюкозы в сорбит от способа его приготовления. // Узб. Хим. Ж. - № 5 С. 59-62

21. Кедельбаев Б.Ш., Иманкулов А.С., Куатбеков А.М., Исмаилов Т.М., Квантово-химические иследования рекций гидрирования и гидрогенолиза ксилозы.ЮКГУ им. М.О.Ауезова, (реферативный журнал 02.01-19Е 12.) Химия.природ.соед 2000,N2, с170-171. Библ12

22. Lauten, Schleger, Герм. пат 541362 /1932/

23. Маркин В.Я., Бурнашева В.В., Рябов В.Р. Исследования систем Ni – Al – Fe , Ti – Cu – Al . Металлофизика. Респуб. Медвеж. Сборник. Киев: Наукова Думка, 1973. – вып.и 46. – С. 103 – 111

24. Максимов В.И., Никонова В.В., Лазарев А.Ф., Зверева Л.А., ЖОХ, 1939, т.9, с.936.

25. Маматов Ю. Кандидатская диссертация. ИОХ АН ССР. М., 1962.

26. Надиров Н.К., Слуцкий Р.Л. Каталитическое гидрирование и гидрогенализ углеводов. М.: Химия, 1976 – 192с.

27. Надиров Н.к., Сокольский Д.В., Исаев Т.А. и др. Исследования никелевых скелетных катализаторов гидрогенализа глюкозы физико – химическими методами. В кн.: каталитические реакции в жидкой фазе. Ч. 4 Алматы, 1974г

28. Надиров Н.К., Савельев А.Ф. влияние технологии многокомпонентных Ni - Al сплавов на свойства сплавов катализаторов. М.: ВИНИТИ, 1976г, № 2057

29. Надиров Н.К., Аширов А.М. Гидрирование и гидрогенализ на сплавных никелевых катализаторах. – В кн.: Каталитические реакции в жидкой фазе. ч. 2 .: Алматы.: Наука Каз. ССР, 1978г

30. Natta G, Rigamonti R, Beati E, Ber 76 641-656 /1943/

31. Нечаев Н.А. и др. “ Гидролизное производство“. /реф. сборник/, 1972, N8. с.7-10.

32. Патент Японий N10097 /1966/К 16 В42.

33. Reverdin A, Zuber die Reduction und Spaltung von Glukose Zurich, Lemann and K^o, 1944 96 S

34. О.Schmidt,Герм пат. 524101, 1931.

35. Синельников В.С., Подергин В.А., Речкин В.Н. – Алюминиды. Киев.: Наукова Думка, 1965г

36. Справочник. Диаграммы состаянии на основе алюминия и магния – М.: Наука , 1977 – 220 с.

37. Сколздри Р.А., Преварский А.П., Чернашин Е.Е. – В.сб. Диаграммы состаяние металлических систем. М.: наука, 1971г – с. 167 – 169

38. Севастьянов Н.Т., Любарский Г.Д. Рентгеновское исследование структуры скелетных катализаторов. М.: металлургия, 1952г – т 18 - № 8 – с. 982 – 985

39. Савельев А.Ф. Разработка технологии приготовления и физико –

химические исследования Cu – Al, Cu – Al – Me сплавов гидрогенализа моносахаридов. Автореф. дисс. канд. хим. Наук. А., 1974 г – 16с.

40. Сокольский Д.В., Бижанов Ф.Б., Ветров В.П., Хисаметдинов А.М. Гидрирование глюкозы на никель - медных катализаторах, на носителях. – В сб.: химия и хим. Техн. А., 1967 – вып. 6 – с. 5 – 13

41. Савельев А.Ф. Разработка технологии приготовления и физико – химические исследования Cu – Al – Me сплавов катализаторов гидрогенализа моносахаридов. канд. дисс. Наук. А., 1974 г

42. Слинкин А.А. О некоторых проблемах в области исследования нанесенных металлических катализаторов. – Усп. Химии., 1980 – т 19 - № 5 – 771 – 788

43. Султанов А.С., Левашевский О.Е. Эффективность никель-алюминиевых сплавных контактов.-Докл. АН Уз.ССР, вып. 1952, с.23-26.

44. Сергеев А.П., Лебедев В.Л. Успехи химий. 1959. т.23, N6. с.669-700.

45. Ульянова Г.Д.. Структура продуктов выщелачивания интерметаллидов системы Ni-AI, Co-AI және Cu-AI. Автореф.дис.канд.техн.наук. Киев. 1972.19бет

46. Фасман А.Б. О некоторых принципах подбора катализаторов активации водорода в растворах. В сб.: Катализ и методы изучения катализаторов – Алматы.: Наука Каз ССР , 1967 – т 17 с 48 – 61

47. Фасман А., Сокольский Д.В. Структура и физико – химические свойства скелетных катализаторов. Алматы : наука , 1968 – 176с

48. Федоровская Э.А и др. “ кинетика и катализ“. 1971, т.12, N3, с.797-799.

49. Хисаметдинов А.М., Сокольский Д.В., Надиров Н.К. и др. Тез. Докл. Третьего Всесоюзн. Совещ. По новым методам иследования процессов гидрирования жиров, сахаров и фурфурола. Чимкент, 1972, с.64-65.

50. Ioshikawa K, Hanzidin S, Bull Inst Phys Chem Res/Токуо/ 1938 v17p 1262

51. Wishniak J. и др. 1974, 13 № 1, 75 – 79

52. Wishniak J. и др. 1974, 13 № 18, 50 – 57

53. Wrich Z.W, Yartman Z, Zolgchem 26 1588-1596 /1961/

54. Power J.T. Пат. 2280975 (1972)