Дипломдық ЖҰмыс тақырыбы : «Қазақстан республикасының президенті мемлекет басшысы»

Соның нәтижесінде Президент ресми түрдегі мемлекеттік және церемониалдық (салтанаттық) биліктің орта лығына айналды. Қазір Қазақстанның дамуы мөселелерін президенттік биліксіз елестету қиын.

Алайда, толыққанды президенттік билік елде оңай және тез арада калыптаса қалған жоқ. Қазақстандағы президенттік билік өзіне тән ерекшеліктегі даму жолынан өтті. Оның даму диалектикасы социалистік қоғамнан шығып, капиталистік қатынастарға енген Қазақстан қоғамының даму диалектикасына тікелей тәуелді болды. Өтпелі кезеңнің қайшылықтары мен қиыншылықтарын ең алдымен басқарушы билік сезінді және елдің ресурстарын осы қиыншылықтарды жеңуге жұмсауға тырысты.

Президент Қазақстан халқын ортақ қиыншылықтар мен қайшылықтарды шешуге жұмылдырушы, ұйымдастырушы тұлғаға айналды. Ел халқының президенттік билік пен саясатының төңірегінде топтасуының игілікті шаралары басталды. Бүгін Қазақстан президенттік билік басқаруымен қалыпты және тұрақты дамудың эволюциялық жолына түсті деп батыл айта аламыз. Қалыпты дамудың түпкілікті нәтижесі Қазақстаның бәсекеге қабілетті 50 ел қатарынан нақты орын алуы, өркениетті ел сапасына жетуі болмақ.

Президенттік биліктің Қазақстанда жылдам бедел алып, елдің саяси жүйесінің кіндігіне айналуының объективті себептері болды: біріншіден, Кеңес Одағының ыдырау жағдайында оның құрамындағы ұлттық аймақтарды, оның ішінде Қазақстанды да биліксіздену құбылысы жайлай бастады. 80-ші жылдардың аяқ шенінде басталған биліксіздену 90-шы жылдардың бас кезінде тіптен қауіпті шекке жетті. Басқарушы биліктің ел шаруашылығына, байлыктарына ие бола алмауынан олардың бей-берекет талан-таражға түсуі басталды. Экономиканы бөліске салу үшін жүргізілген күрес, билікке таласу, ұлттық тәуелсіздікке ұмтылу құбылыстары жұмысшылар мен интеллигенцияның үздіксіз ереуілдеріне ұласып, Кеңес Одағында хаостық жағдай қаупі күшейді. Қылмыскерлік пен тонаушылық қарапайым халықты әбден шаршатты. Кеңес Одағындағы осыншама ауыр жағымсыз құбылыстардың барлығы Қазақстанға да тән болды. Кеңес одағының ыдырауы жағдайында төуелсіздік алған Қазақстанға аталған негативті үрдістерді тоқтата алатын биліктің жаңа түрі қажет болды.

Қазақстан Республикасының Президентінің 2008 жылғы 6 ақпандағы «Қазақстан халқының әл–ауқатын арттыру–мемлекеттік саясаттың басты мақсаты» атты Жолдауы еліміздің тарихының тағы бір жаңа бетін ашты. Жолдау терең ғылыми негіздерге сүйенген саяси, экономикалық, құқықтық, әлеуметтік және идеологиялық сипаттағы құжат болып табылады. Онда еліміздің бұған дейінгі жеткен жетістіктері таразыланып, кемшіліктері сын тұрғысынан талданып, олардың жоюдың нақты көздері де көрсетілген.

Биылғы жылғы Жолдаудың ең негізгі ерекшелігі қазіргі әлемде орын алып отырған экономикалық және ипотекалық дағдарыстың Қазақстанға тигізетін ықпалын мейлінше азайту. Осындай жағдайда Қазақстан экономикасының өсу тұрақтылығын сақтап қана қоймай оны одан әрі жетілдіру. Осы негізде халықтың әлеуметтік жағдайын, әл–ауқатын одан әрі арттыру–Жолдаудын негізгі өзегі болып табылады.

Бұл құжатта сондай–ақ, еліміздегі жүріп жатқан саяси және әкімшілік реформаны, сот–құқытық жүйені одан әрі жетілдіру мәселелері де шешімін тапқан. Жолдау Конституциялық реформалар жүзеге асқаннан кейін алғаш рет жарияланып отырғандықтан, онда еліміздің басқарушы партиясы «Нұр Отанның» жаңа роліне де тоқталып кеткен. Елбасы «Нұр Отан» партиясының төрағасы ретінде партияға үлкен сенім артып қана қоймай, оны мемлекетті басқарудың аса маңызды құралы ретіндегі ролін де көрсетіп берген.

1. 
   Қазақстан Республикасының Конституциясы. Астана 2007
   

2. 
   Қазақстан Республикасының Президенті туралы Конституциялық Заңы. Алматы. 2005.
   

3. 
   Қазақстан Республикасының Парламенті туралы Конституциялық Заңы. Алматы. 2007.
   

4. 
   Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы Конституциялық Заңы. Астана. 2006.
   

5. 
   Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы Конституциялық Заңы. Астана 2007.
   

6. 
   Қазақстан Республикасының Сайлау туралы Заңы. Астана. 2007.
   

7. 
   Қазақстан Республикасының Парламентінің Жаршысы.
   

8. 
   Сахаров Н.А. Институт президентства в современном мире. М., 1994.
   

9. 
   Н. Назарбаев. Доклад на ІІ сессии Ассамблеи народов Казахстана//Полити-ка. 1995. № 2, С. 11; О необходимости "сильной президентской власти, см.: СЗиманов. Конституция и Парламент Республики Казахстан. Алматы. 1996.75-бет.
   

10. 
    Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық мәртебесі былай дамыды."Қазақ КСР Презнденті орнын бекіту туралы" Қазақ КСР-ының 1990 жылғы 24 сәуірдегі Заңында ...Президент бірінші рет Республика басшысы деп аталды.// Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1990, №18.
    

11. 
    "Мемлекеттік билік курылымын жетілдіру туралы" Қазақ КСР-ынын 1990 жылғы 20 қарашадағ заңында... Президентті Қазақ КСР-ының, оның атқарушы және билік жүргізуші билігінің басшысы деп атады.
    

12. 
    Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы бойынша Прези-дент мемлекет басшысы деп есептелді және аткарушы биліктін біртұтас жүйесін басқарды.
    

13. 
    Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасы Президентінің мемлекеттің басқа органдарымен өзара қатынасы туралы" 1994 жылғы 12 қыркүйектегі Жарлығына сәйкес мемлекеттің басшысы және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының, Конституция мен заңдардың сақталуының кепілі ретінде Үкіметтің жұмысы туралы-Премьер-Министр; азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, Конституцияның, заңдылық пен әділеттіліктің үстемдігін қамтамасыз ету жөніндегі жұмысы туралы-Жоғарғы Соттың Торағасы;заңдардың орындалуын қадағалау жөніндегі жұмысы туралы-Бас Прокурор Президентке жүйелі түрде хабарлап отыру практикасы енгізілді.
    

14. 
    Е.И.Казлова, О.Е.Кутафьев. "Ресей Федераииясы Конституииясы басқару-шы тұлғалардың ауыстырылмайтын "сыналары" қалыптасуына, билікке соны, жаңа күштін, жаңа ұрпақтың саяси қайраткерлері мен жетекшілері келуінің жо-лын кесуге күш салатын ұйымдасқан топтын пайда болуы мен сақталуына тос-қауыл қою максатын көздейді" деп жазады. //Конституционное право России, М., 1995. 330-бет.
    

15. 
    Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1995. №17 -18
    

16. 
    Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1995. №17-18.
    

17. 
    Заң Президентті көпшілік алдында балағаттағаны немесе оған қатысты өсек таратқаны үшін жауаптылық қарастырған. Мемлекет басшысының қызметі, сон-дай-ақ оның басшылығымен жүргізіліп отырған саясат туралы көпшілік алдында айтылған сыни пікірлер үшін айыптамау заңда көрсетілген. // Қазақ КСР Жоға-рғы Кенесінің Жаршысы, №22. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі Президентті балағаттағаны үшін жауаптылық белгілеген.
    

18. 
    Президенттің 1995 жылғы 26 желтоксандағы "Қазакстан Республикасының Президенті туралы" Қазакстан Республикасының Конституциялык заң күші бар Жарлығында мемлекетгік опасыздыкка мышщай анықтама беріледі: соғыс ие қару-лы қақтығыс кезінде жау жағына шығып кету, шет мемлекеттің Республикаға қарсы дұшпандық әрекетін жүзеге асыруына көмектесу арқылы көрінген Қазақ-стан Рсспубликасының сыртқы қауіпсіздігі мен тәуелсіздігіне нұқсан келтіру не-месе әлсірету мақсатында әдейі жасаған іс-әрекеті жатады.
    

19. 
    Қазақ КСР-ының Президенттін ормын белгілеу туралы 1990 жылғы 24 сәуірдегі Заңында Қазақ КСР Жоғарғы Кенесі сайлаған Қазақ КСР Президенті ешкімнің тиіспеу құқығына ие екендігі және Қазақ КСР Конституциясын бұзған жағдайда тек Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің ауыстыруы мүмкін екендігі айтыл-ған // Қазақ КСР Жоғарғы Кенесінің Жаршысы, 1990, №18. Қазақстан Респуб-ликасының, 1993 жылғы Конституциясында Президенттің иммунитетке ие екендігі көрсетілді. Президенттің жауаптылығы туралы, оның орнынан алыну мүмкіндігі туралы ештеңе айтылмаған.
    

20. 
    Егемен Қазакстан, 2000 жылғы 22 шілде № 174.
    

21. 
    Қ,Р-ның 1999 жылғы 6 мамырдағы № 378-1 Конституциялық Заңымен 17-бап 4-І)-тармақшамен толықтырылды.
    

22. 
    положении в стране и основных направлениях внутренней и виешней по-литики на 1997 г.// Казахстанская правда, 1996 жылҒы 8 қазан. Послание Прези-дента страны народу Казахстана "Казахстан-2030: процветание, безопасность, улучшеиие благосостояния всех казахстанцев", Алматы, 1997.
    

23. 
    Б. Мұхамеджановтың косымша авторлығымен жазылған.
    

24. 
    Ведомости Верховного Совета Казахской ССР, № 48-50, 1991 г., ст. 585.
    

25. 
    Ведомости Верховного Совета КазССР, № 47, 1990, ст. 431.
    

26. 
    Ведомости Верховного Совета КазССР, № 33-35, 1991, ст. 428.
    

27. 
    Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы бойынша Прези-дент мемлекет басшысы болып табылады және Республиканың атқарушы билігнің бірыңғай жүйесін басқарады. Мұндай жағдайда Президент пен Үкіметгің біртұтас Әкімшілігі болады. Алайда Президент пен Үкіметтің конституциялық өкілеттігін барынша толық қамтамасыз ету қажеттігі, Президент пен Үкімет аппараты қызметінің шектелгендігі Президент пен Үкіметтің біртұтаси аппаратын қайта құру-ды талап етті. Дербес жұмыс істейтін Президент Әкімшілігі мен Үкіметтің іс жүргізу Басқармасы құрылды. (Президенттің "Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің аппаратын қайта құру туралы"1994 жылғы 13 сәуірдегі Жарлығы //Вести Казахстана, 1994 жылғы 16 сәуір).
    
28. 
    Президенттің "Қазақстан Республикасы Президенті жанынан Жоғары экономикалық, Кеңес кұру туралы" 1996 жылғы 1 сәуірдегі Жарлығы // Казахстанская правда, 1996 жылғы13 сәуір.
    

29. 
    Положение об Ассамблее народов Казахстама, утвержденное Указом Пре-зидента Республики Казахстан от 1 марта 1995 г. // Собрание актов Президента Республики Казахстан и Правительство Республики Казахстан , 1995. №8.84-бет.
    

30. 
    С. Зиманов. Конституция и Парламент РК. Алматы. Жеті Жарғы. 1996, 245 бет.
    

31. 
    Ғ. Сапарғалиев. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы. Оқулық.Алматы. Жеті Жарғы. 1998.
    

32. 
    Зиманов С.З. Конституция и Парламент Республики Казахстан. Алматы: Жеті жарғы, 1999;
    

33. 
    Сапаргалиев Г.С. Конституционное право Республики Ка­захстан. Алматы: Жеті Жарғы, 1998.
    

34. 
    Конституция Республики Казахстан. Комментарий. Под. Ред. Сапаргалиева ГС. Алматы: Жеті жарғы, 1998. 432-бет.
    

35. 
    Табанов С.Л. Совершенствование закондательства: теория и опыт Республики Казахстан. Алматы: Жеті жарғы, 1999. 288-бет.