Дипломдық ЖҰмыс тақырыбы: «Халықты әлеуметтік қорғау және жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясаттың жүзеге асыру барысын зерттеу» 5B051000 «Мемлекеттік және жергілікті басқару»
ХАЛЫҚТЫ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІК ЖӘНЕ ЖЕРГІЛІКТІ БАСҚАРУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ
жүктеу/скачать 0.79 Mb.
|
ХАЛЫҚТЫ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІК ЖӘНЕ ЖЕРГІЛІКТІ БАСҚАРУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ ЖЕТІЛДІРУЖОЛДАРЫ Халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік билік пен жергілікті басқару жұмысын жетілдіру жөніндегіұсыныстар Жұмыспен қамту мәселелерін реттеудегі негізгі қиындықтар бұл мәселелер республиканың орталық атқарушы органдарының басым құқық нормаларымен реттелетіндігінде. Айта кету керек, муниципалитеттің белгілі бір аумағында тұратын халықтың көп бөлігі коммуналдық меншікке кірмейтін кәсіпорындарда орналасқан. Муниципалды басқару органдары іс жүзінде еңбек нарығына әсер ету мүмкіндіктерімен шектелген. Жұмыссыз халықты жұмыспен қамту, сондай-ақ оларға жұмыссыздық бойынша жәрдемақы төлеу функциялары қазіргі уақытта мемлекеттік органдардың құзыреті болып қала береді. Осыған қарамастан, муниципалды органдар өз аумақтарындағы жұмыспен қамту процестеріне әсер ету үшін белгілі бір өкілеттіктерге ие. Сондай-ақ, қызметкерлерді тұрғылықты жерлерінен көшуге мәжбүр ететін таза саяси сипаттағы факторларды ескеру қажет. 2001 жылғы 23 қаңтардағы "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңымен (2021 жылғы 05.05 12.03 жағдай бойынша өзгертулер мен толықтырулармен) жергілікті билік органдарының жұмыспен қамтуды басқару және реттеу бойынша функциялары белгіленбеген [35], ал 2001 жылғы 23 қаңтардағы "Халықты жұмыспен қамту туралы" ҚР Заңдарымен муниципалдық билік органдарына ұйымдастыру және қаржыландыру бойынша өкілеттіктер бекітілген [36]: ақылы негізде қоғамдық жұмыстарды жүргізу; оқудан бос уақытта табыс табу мақсатында кәмелетке толмаған (14 жастан 18 жасқа дейін) адамдарды, жұмысқа орналасуда қиындық көріп отырған жұмыссыз халықты, жұмыс іздеуді алғаш рет жүзеге асыратын бастауыш және орта кәсіптік білім беру мекемелерінің жұмыссыз студенттүлектерін уақытша жұмыс орындарымен қамтамасыз ету; Бос орындар және оқу жұмыс орындарының жәрмеңкелері. Талдау тарауының нәтижелері жергілікті атқарушы билік органдарының халықты жұмыспен қамту, жастар кәсіпкерлігі мен ШОБ-ты қолдау бағдарламаларын әзірлеуді және іске асыруды жүзеге асыратынын, сондай-ақ жеке делдалдық фирмалармен және еңбек биржаларымен белсенді өзара ісқимыл жасайтынын көрсетеді. Алайда, тұрғындарды жұмысқа орналастыру бірқатар жағдайларға байланысты қиын: артық, парадоксалды емес, жұмыс күші; негізінен қосалқы шаруашылықта жұмыспен қамтылғандардың үлес салмағы; Сондай-ақ, жергілікті атқарушы органдардың халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу бойынша көрсететін қызметтерінің ауқымына муниципалитеттің қаржылық мүмкіндіктері үлкен әсер ететіндігін атап өткен жөн. Алайда, республиканың еңбек және халықты жұмыспен қамту саласында орталық және жергілікті атқарушы билік органдары тап болып отырған аса маңызды проблемалар: жұмыс күшінің төмен сапасы; өнімсіз өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық саны елеулі болып қалуда; - мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін әлеуметтік нысандар бейімделмеген. Жалпы алғанда, еңбек нарығын муниципалды деңгейде реттеудің негізгі нысандары мен әдістерін таңдағанда, Жұмыспен қамтудың дамуына тән ішкі заңдылықтарды зерттеу және талдау қажеттілігін ескеру қажет, өйткені Жұмыспен қамтудың маңызды параметрлеріне әсер ететін көптеген факторлар тікелей адамға байланысты (халық саны, Оның жыныстық-жас құрылымы, халықтың қалалық және ауылдық жерлерде орналасуы және т.б.). Әлеуметтік саясатты басым проблемаларды шешуге, әлеуметтік мақсаттарға бөлінетін ресурстарды тиімді пайдалану тетіктерін әзірлеуге, мемлекеттің міндеттемелерін оларды қаржыландырудың нақты мүмкіндіктерімен келісуге бағыттау қажет. Бұл міндеттерді мемлекеттік стандарттар, өзін-өзі қаржыландыруды және сақтандыру қағидаттарын дамыту, әлеуметтік саланың қаржылық базасын нығайту негізінде шешу қажет. Әлеуметтік саясаттың негізгі басымдықтарына назар аудару қажет, атап айтқанда: Өз азаматтарының әлеуметтік жағдайы үшін мемлекеттің жауапкершілігін мойындау; Барлық азаматтарға тегін білім алуға және медициналық қызмет көрсетуге кепілдік беру; Ең төменгі жалақыны, стипендиялар мен жәрдемақыларды нақты ең төменгі күнкөріс деңгейіне сәйкес келтіру; Мемлекеттік сектор қызметкерлерінің еңбекақысын, зейнетақыларды, стипендияларды және т. б. уақтылы төлеуге кепілдік беру.; Жаппай жұмыссыздыққа жол бермеу, босатылған жұмыс күшін қайта даярлау және біліктілігін арттыру; Отбасын, ана мен баланы, ардагерлер мен мүгедектерді қолдау; - Қылмысқа қарсы күрес. Әлеуметтік саясаттың сәтті жұмыс істеуі үшін келесі мәселелерге назар аудару қажет: Жұмыспен қамтуды, еңбек нарығын, еңбек бағасы мен жалақыны реттеу; Халықты әлеуметтік қорғау, әлеуметтік саладағы қатынастарды реттеу. Жұмыспен қамтуды, еңбек нарығын, еңбек бағасы мен жалақыны реттеу проблемалары аясында өзара байланысты екі аспектке – жұмыспен қамту саясаты мен кіріс саясатына басты назар аударылады. Жұмыспен қамтудың белсенді саясатының маңызды бағыты – Халықтың нарық талаптарына бейімделуін жеделдету, еңбек нарығының инфрақұрылымын, кадрлар даярлау жүйесін дамыту және т.б. жұмыспен қамту құрылымын жетілдіру, оның нысандарын, іске асыру тәсілдерін әртараптандыру, Қазақстан ауқымында жаппай жұмыссыздыққа жол бермеу және еңбек нарығында қауырт өңірлерде жұмыспен қамту жағдайын біртіндеп сауықтыру проблемалары бірінші кезекке қойылады. Бұл барлық бағдарламаларды олардың салалар мен аймақтардағы жұмыспен қамту жағдайларына әсерін бағалау тұрғысынан сараптау қажеттілігін білдіреді. Табыс саясаты жұмыс күші мен жалақы бағасының өсуін ынталандыру, оны уақтылы төлеуді қамтамасыз ету, оның шамадан тыс саралануын шектеу, ең төменгі жалақы мен ең төменгі күнкөріс деңгейінің жақындасуы мақсатында еңбек бағасының қалыптасуына, оның серпініне, салалық және өңірлік саралауға әсер ететін шараларды әзірлеуді қамтиды. Мысалы, өнеркәсіптегі орташа жалақы дамыған елдердегі жұмыссыздық бойынша жәрдемақыдан бірнеше есе төмен, бюджет қызметкерлері мен ауылшаруашылық қызметкерлерінің жалақысын айтпағанда. Әлеуметтік саясаттың осы аспектісінің жұмыспен қамтылумен байланысы айқын, сондықтан оларды бір уақытта шешу керек. Еңбек қатынастарын және еңбектің өзін нақты басқару әлеуметтік әріптестікті тиісті дамыту кезінде ғана мүмкін болатынын, ал іске асырылатын бағдарламалардың тиімділігі мемлекеттік институттардың (биліктің барлық деңгейлері мен тармақтарының), еңбекшілердің қоғамдық ұйымдарының және кәсіпкерлік құрылымдардың бірлескен іс-әрекеттерімен айқындалатынын айқын ұғыну қажет. Реформаларды түзетудің ауырлық орталығы, бір жағынан, еңбек және әлеуметтік еңбек қатынастары саласындағы құрылымдық өзгерістерге, екінші жағынан, өз еңбегімен қабілетті қызметкердің көбеюіне кепілдік беретін әлеуметтік саланың (ғылым, білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет) нақты басымдылығын қамтамасыз етуге ауысуы керек.лайықты өмір сүру деңгейін қамтамасыз етеді. Мәселелерді шешудің түбегейлі тәсілдерін әзірлеудің шұғыл қажеттілігі бүгінде халықтың едәуір бөлігі әлеуметтік қорғауды қажет ететіндігімен ғана емес, сонымен бірге қолданыстағы кепілдіктер мен жеңілдіктер жүйесі әлеуметтік көмекке мемлекеттік шығыстардың тиімсіздігіне әкеліп соқтырмайтындығымен де анықталады.әлеуметтік қатынастарды реформалаудың жалпы бағытына қайшы келеді. Әлеуметтік қорғаудың функционалды бағдарланған, бірін-бірі толықтыратын институттарын саралау орынды болып көрінеді: мүмкіндіктердің теңдігі, білім берудің, денсаулық сақтаудың және әлеуметтік сақтандырудың жалпыұлттық жүйелерінің жалпыға бірдей қолжетімділігі қағидаттарына негізделген әлеуметтік кепілдіктер; халықтың неғұрлым осал және ең алдымен еңбекке жарамсыз санаттарына әлеуметтік көмек. әлеуметтік сақтандыру: міндетті – жұмыс берушілер мен қызметкерлердің жарналары есебінен елдің белсенді халқының барлығы, еріктіжұмысшылар мен жұмыс берушілердің жеке бастамасы тәртібімен жұмыспен қамтылған халықтың бір бөлігі. Әлеуметтік кепілдіктер мен әлеуметтік сақтандыру мұқтаждық деңгейіне байланысты болмаса да, әлеуметтік көмек атаулы сипатта болуы керек, ол үшін: Әрбір азаматтың материалдық қамтамасыз етілу деңгейін қатаң есепке алу; Жеке азаматқа да, отбасына да атаулы көмекке көшу; Мұқтаждық себептерін нақты саралау, жұмыс істеуге мүмкіндігі бар, бірақ мұны істегісі келмейтін еңбекке қабілетті азаматтарға мемлекеттік көмектен бас тарту. Елдің әртүрлі өңірлеріндегі әлеуметтік жағдайды мемлекеттік деңгейде теңестіру үшін халыққа әлеуметтік қызмет көрсетудің негізгі түрлері бойынша ең төменгі мемлекеттік стандарттарды ғана айқындаған жөн, оған сәйкес қаржылық теңестіру саясаты жүзеге асырылады. Осыдан қажеттілік туындайды: Әлеуметтік мәні бар шығыстарды бюджеттік қаржыландыру шарттарын теңестіру; Әлеуметтік реформалар мен проблемалық аймақтардың әлеуметтік дамуын қолдау. Әрбір жеке кезеңге тән әлеуметтік стандарттарға бағытталған әлеуметтік мәселелерді шешудің бағдарламалық-мақсатты әдісі үлкен маңызға ие: дағдарыс, тұрақтандыру, экономиканы көтеру. Қазіргі кезеңде мұндай проблемалар бір-бірімен қатаң байланыстырылған шамамен 15-20 (азық-түлік, азық-түлік емес тауарлар бойынша, қызмет көрсету саласын, тұрғын үйкоммуналдық шаруашылықты, денсаулық сақтауды, сақтандыруды дамыту және т.б.) болуы тиіс. Әрбір бағыт бойынша жергілікті әлеуметтік нормативтерді ескеретін өңірлік бағдарламалар қажет. Демек, заң шығару қызметінің осы кезеңдегі бірінші кезектегі міндеттері қатарына мыналарды ұсыну қажет [37]: Әлеуметтік жоспарлау практикасына және ұзақ мерзімді көп мақсатты ұлттық экономикалық мәселелер негізінде әлеуметтік қайта құру бағдарламаларын жасауға оралу; Әлеуметтік реформаларды жылжыту үшін құқықтық базаны қамтамасыз ететін негізгі актілерді әзірлеуді ұйымдастырушылық реттеу. Осылайша, адами әлеуетті орнықты дамытуға, тұрмыс деңгейін тұрақтандыруға еңбек әлеуетін іске асыру үшін жағдайлар жасау, халықтың табыс деңгейін арттыру, білім берудің, медициналық қызмет көрсетудің қолжетімділігін қамтамасыз ету және сапасын арттыру, әлеуметтік бейімдеу, экономикалық оңалту және халықтың неғұрлым осал топтарын әлеуметтік қолдау шаралары негізінде кедейлікпен атаулы күресті жүзеге асыру арқылы қол жеткізу қажет. Республиканың өзін әлеуметтік мемлекет ретінде бекітуі, сондай-ақ Қазақстан қоғамында әлеуметтік әріптестікті және сындарлы оппонент болуды дамытуды көздейді. Осылайша, Қазақстан Республикасы Конституциялық тұрғыда өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде бекітіп, өзінің алдына азаматтық қоғамды қалыптастыру міндетін қойды [4, 21 С.]. Алайда, бұл "конституциялық құқықтық қатынастардың барлық субъектілерінің: халықтың, әлеуметтік топтардың, азаматтардың, мемлекеттің, оның органдарының, лауазымды адамдарының тұрақты үйлесімді күш-жігерін талап ететін ұзақ процесс. Шет елдердің тәжірибесі әлеуметтік мемлекеттің табысты жұмыс істеуі қоғамның барлық топтарының мүдделеріне қызмет ететін тиімді, әлеуметтік бағдарланған болуы тиіс жоғары дамыған экономика негізінде ғана мүмкін болатындығын көрсетеді. Қорытынды. Бұл деңгейге қол жеткізу үшін Қазақстан әлемнің дамыған елдерінің құқықтық, демократиялық және әлеуметтік мемлекет құрудағы, әсіресе, әлеуметтік саясаттың неғұрлым маңызды салалары ретінде білім беру, денсаулық сақтау және халыққа әлеуметтік көмек көрсету саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру мәселелеріндегі оң тәжірибесін ескеруі қажет. Сондықтан материалдық тауарлар мен қызметтерді тұтынудың ғылыми негізделген нормалары мен нормативтері негізінде әзірленетін ұтымды тұтыну бюджеті негізінде халықтың өмір сүру деңгейін жоспарлауға көшу іс жүзінде маңызды болып табылады. Ұтымды бюджетті әзірлеу орта тап үшін ұлттық стандартты қалыптастыруды білдіреді. Содан кейін әлеуметтік-экономикалық саясатты әзірлеу қабылданған стандарттар мен материалдық тауарлар мен қызметтерді нақты тұтыну арасындағы алшақтықты жою негізінде жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл тәсілдің маңыздылығы қазіргі уақытта республика халқының басым бөлігінің әлеуметтік талаптар деңгейінің төмендеуімен анықталады. Бұл проблемаға жеткіліксіз көңіл бөлу адам әлеуеті сапасының одан әрі төмендеуіне немесе қоғамдағы әлеуметтік шиеленістің күшеюіне әкелуі мүмкін. Осыған байланысты Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігі халықтың тұтыну шығыстары құрамындағы өзгерістерді ескере отырып, ең төменгі күнкөріс деңгейінің құрылымына өзгерістер енгізуі тиіс, бұл оның шамасының ұлғаюына әкеп соғуы тиіс. Бұдан басқа, "Еуропалық қоғамдастықтың көптеген елдерінде қабылданғандай, орташа табыс негізінде"ең төменгі күнкөріс деңгейін айқындауға көшу мүмкіндігін қарау ұсынылады. Осының барлығы мемлекеттік әлеуметтік стандарттарға – ең төменгі жалақы мөлшеріне, ең төменгі зейнетақы мен жәрдемақыға, әлеуметтік көмек көрсету мен қолдаудың шекті деңгейіне сәйкес келуге тиіс. Әрине, әртүрлі параметрлер мен индикаторларды пайдалана отырып, осы әлеуметтік саясаттың қаншалықты тиімді екенін анықтауға болады. Алайда, осы әлеуметтік саясаттың тиімділігі туралы Әлеуметтік тұрақтылық, халықтың әл-ауқатының артуы, халықаралық мойындалу және Қазақстанның әлемнің неғұрлым дамыған 30 елінің қатарына кіруінің өр мақсат қоюының нақты мүмкіндіктері айғақтайды. Қорытындылай келе, жергілікті білім беру саласындағы халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыру үшін мемлекеттік билік пен жергілікті басқару органдары өз күш-жігерін еңбек нарығындағы сұраныс пен ұсыныс арасындағы тепе-теңдікті қамтамасыз етуге, өз кадрларының сапасы мен бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, сондай-ақ халықты тиімді жұмыспен қамтуға жағдай жасауға жұмылдыруы керек. жүктеу/скачать 0.79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|