Құрылыс алаңын уақытша электр энергиясымен қамтамассыз ету

4.4Еңбек қорғау

Рынокта табысты кәсіпорын жұмысындағы басты басымдықтардың бірі еңбек қорғауға қамқорлық болып табылады. Егер кәсіпорында еңбек қорғауға уақытында қамқорлық жасаса, онда өндірісте жұмыскер еңбекке жарамдылығын жоғалтатын, ал кәсіпорынның өзі шығынға ұшырайтын бақытсыз жағдайлар қаупі айтарлықтай төмендейді. Белгілі бір көзқарас тұрғысынан құрылыс – шаруашылық қызметтің мүлдем ерекше саласы. Ерекшелігі орындалатын жұмыстардың жоғары қауіптілігімен шектеледі. Құрылыста еңбек қорғау нормаларын кез келген түрде бұзу ауыр жарақаттардың, сонымен қатар айтарлықтай материалдық зиян келтіру себебі болуы мүмкін. Осыған байланысты құрылыста еңбек қорғауға уақытылы қамқорлық жасау өте маңызды. Құрылыста еңбек қорғау ҚН және Е-мен, МЕСТ-мен, еңбек қорғау жөнінде сала аралық ережелермен және т.б. регламенттеледі.

Тоңазу кезінде келесі аурулар кеңінен таралған: перифериялық жүйке жүйесінің, бел-сегізкөз радикулиті, ас жолдары және т.б. жүйке неврологиясы, буын және бұлшық ет ревматизмі, бронхит, тыныс алу жолдарының инфекциялық қабынуы және т.б.

Құрылыста көптеген технологиялық процестер адам организміне және көбінесе оның тыныс алу органына теріс әсер ететін шаңды бөлумен қатар жүреді. Өндірістік шаң гидрооқашаулау және әрлеу жұмыстары үшін беттік құрылыс конструкцияларын дайындау, жер қазатын машиналардың жұмысы кезінде сусымалы материалдарды тасымалдау және түсіру кезінде түзіледі.

Күйдіргіш және тітіркендіргіш шаңдар (әктас, карбид, кальций) теріге түскен кезде түрлі аурулар тудыруы мүмкін. Жұмыс аймағында ауа күлділігі артқан сайын, адам организміне түсетін шаң мөлшері және аурудың пайда болу қаупі артады.

Шаңнан қорғау сусымалы материалдардың, тасұсатқыш қондырғылардың және басқа да шаңды шығаратын құрылғылардың қоймаларын жұмыс орындарынан оқшаулау арқылы жүзеге асырылады. Шаңнаң қорғаудың ең тиімді әдістері болып өндірістік операциялардың кешенді механизациясы менавтоматизациясын еңгізу, құрылғылар мен қатынас жолдарын оқшаулау, қауіпті түйіндер мен аппараттарды жұмыс аймақтарынан тыс орналастыру, шаңдатушы материалдарды өңдеудің сулы әдістерін құрғақ тәсілдермен алмастыру және т.б. табылады. Жұмыс оймағындағы ауаның тазалығын қамтамасыз ету үшін келесі шараларды қолданады: материалдарды құрғақ уату кезінде, ауадағы өлшенген шаңды ұстағыштарды орнатады; пайда болу орнынан шаңды сорып алуын қамтамасыз етеді.

Атмосфераға немесе жұмыс бөлмесіне шаңдалған ауаны қайта төгу алдында оны тазалайды.

Егерде жұмыс аймағындағы ауаны шаңнан тазалау әдістері оның концентрациясын шекті болымды мәндерге дейін түсіре алмаса, онда адамды уақытша қорғау үшін арнайы киім және жеке дара қорғау құралдары қолданылады. Құрылыста цемент, ізбест және басқа да шаңды материалдармен жұмыс істеу ең зиянды шаңды процесстер болып табылады. Демалу мүшелерін қорғау үшін респиратор типті қорғау құралдары жиі қолданылады.

Құрылыс-жинақтау жұмыстарын орындау барысында фильтрлейтін респираторды қолданған жөн.

Демалу органдарын ізбест, цемент және асбестті шаңнан қорғау үшін РН-19 типті респираторды пайдаланады. Улы емес шаңнан қорғану үшін ШБ-1 және ПРБ-1 типті респираторлар қолданылады. Ал көзді шаңнан қорғау үшін арнайы шаңға қарсы қорғағыш көзілдірікті пайдаланады.

Өндірістік жарықтандыру сандық және сапалық көрсеткіштермен сипатталады. Негізгі сандық көрсеткіштер: жарық ағыны, жарық күші, жарықтық, жарықтану, шағылу коэффициенті.

Құрылыс алаңдарын, құрылыс және жинақтау жұмыстарын жүргізу орындарын жасанды жарықтандыруды жасау, табиғи жарықтандыру жеткіліксіз болған жағдайда немесе табиғи жарық болмайтын тәулік сағаттарында қарастырылады.

Конструктивтік орындалуы бойынша жасанды жарықтандыру екі түрлі болады: жалпы және аралас.

Құрылыс алаңдары мен жұмыс орындарында жалпы біркелкі жарықтандыруды қарастыру қажет. Осы жағдайда, жарықтану 2лк кем болмауы тиіс. Ал жарықтану деңгейі 2лк артық болуы керек жұмыс аймақтарында жалпы таратпаушы жарықтандыру қарастырылуы тиіс. Бұл жарықтандыру келесі жарықтандыру құралдарынан орындалады: машиналар мен механизмдерде орнатылатын фаралар, прожекторлар.

Функционалдық міндеті боынша құрылыс алаңдары мен аймақтарының электрлік жарықтандыруы жұмыстық, апаттық, эвакуациялық және арнайы болып бөлінеді.

Құрылыс алаңдарын жалпы біркелкі жарықтандыру үшін қызу лампалардан тұратын шамдар; ДРЛ типті лампалардан тұратын жарықтандыру құралдары; қызу лампалы прожекторлар және ДРИ; ксенонды лампалардан тұратын жарықтандыру құралдары қолданылады. Құрылыста электрмен жарақаттанудың айтарлықтай деңгейі құрылыстардың жылжымалы электрленген машиналармен және меха­низмдермен көп қанықтылығына және жабдықтың жылдам артып келе жатқан энергия сыйымдылығына байланысты, ол көбінесе дымқыл, жылытылмайтын орындарда, ашық ауада және электр беретін ауа желілерінің өту аймағында жиі пайдаланылады. Жарақат алғандардың көпшілігін машиналардың жүргізушілері, итарқашылар, сырлаушылар және т.б. құрайды. Электрмен жарақаттану көбінесе келесі жағдайларда пайда болады: жерден (табаны) оқшауланбаған адамның кернеуде тұрған электр қондырғысының оқшауланбаған ток жүретін бөліктеріне бір фазалық (бір полюстік) жанасуы; электр қондырғысының оқшауланбаған ток жүретін бөліктеріне екі фазалық (бір полюстік) жанасуы; адамның жерден (табаны) оқшауланбаған, оқшаулау арқылы қорғалмаған ток жүретін бөліктерге қарай қауіпті қашықтықта жақындауы; адамның жерге тұйықталған токтың шығып кету аймағында болуы (қадамның кернеуі); нажағай разрядтары кезінде атмосфералық электр әсері; статикалық электр әсері; кернеуде тұрған адамды босату. Электрмен жарақаттану түрлі себептер бойынша болуы мүмкін: кернеу кезінде әдейі жұмыс істеу; кернеуге кездейсоқ түсу; сәйкес келмейтін кернеуді қолдану; сымдардың жақындауы немесе серпілісі; электр жабдығының бұзылуы; жоғары вольтты желінің күзет аймағының бұзылуы және габаритті емес жүктерді тасымалдау; нұсқаулықтың болмауы және ұдайы еместігі; қорғаныш құралдарының болмауы; мамандығын заңсыз біріктіру және т.б. Электрмен жарақаттанудың сыртқы көріністері күйіктер, терідегі электр белгілері, адам денесі терісінің бетінде металдану болады.

Электр қондырғыларына жұмыс жүргізу кезінде персоналға жеке қорғаныш құралдарын пайдалану қажет, олар жұмыс кезінде жабдықтың ток жүретін бөліктерімен жанасқан кезінде кернеуге төзімді болуы керек. 1000 В дейін қондырғыларда кернеу кезінде жұмыс істегенде штанга, қысқыштар, тұтқалары оқшауланған монтерлік электр аспабы, диэлектрлік қолғаптар, қолғаптар, ботылар, маттар (кілемшелер, төсеніштер), оқшаулағыш таяныштар сияқты қорғаныш құралдарын пайдаланады. Сонымен қатар жеке қорғаныш құралдарына кернеу мен ток көрсеткіштері, тасымалы жерге қосқыштар мен қоршаулар, күйіктен қорғау құралдары (көзілдірік, қолғаптар, тұтанбайтын костюмдер) жатады.

Әрлеу жұмыстары кезінде бояулар пайдаланылады, олармен жұмыс істеген кезде бетперделер кию керек. Сонымен қатар қорғаныш шаралары беттерді сылау кезінде қолданылады.

Құрылыстық-құрастыру жұмыстары «Құрылыста еңбек қорғау және қауіпсіздік техникасы» ҚН және Е 1.03-05-2001 және келесі негізгі ережелерді сақтай отырып, орындалады:

- тұрақты және уақытша көлік жолдарын, электрмен жабдықтау желілерін, крандарды, механикаландырылған қондырғыларды, қойма және басқа алаңдарды заттай орналастыру жобаларда көрсетілгенге қатаң сәйкес келуі керек;

- құрылыс жұмыстарын жүргізу орындары, сонымен қатар адамдардың өтуіне және болуына қауіпті орындар тиым салынатын белгілермен белгіленуі керек және уақытша қоршауы болуы керек;

- құрылыс алаңының аумағы, сонымен қатар адамдар өтетін жолдар «Құрылыс және құрастыру жұмыстарын электрмен жарықтандыру нормаларына» сәйкес жарықтандырылған болуы керек;

- уақытша қондырғыларды әрекеттегілерге (электрлік және т.б.) қосу жауапты тұлғалардың рұқсатымен жүргізілуі тиіс;

- құрастыру механизмдерінің жұмысына жататын барлық шаралар, әрбір нақты жағдайда Қалалық техникалық қадағалау орны инспекциясымен келісілген болуы керек;

- металл конструкцияларды құрастыру кезінде қауіпсіздік техникасы талаптарын, «Металл конструкциялар» ҚН және Е 5.04-18-2002, «Болат конструкциялар. Жобалау нормалары» ҚН және Е 5.04-23-2002 сәйкес қатаң сақталуы тиіс;

Құрылыстық-құрастыру жұмыстары жүргізілетін аудандарда және құрылыс қажеттіліктері үшін пайдаланылатын тұрақты желі және су құбырлары құдықтарына уақытша тұрмыстық орындарды орналастыратын жерлерде өрт гидранттарын орнату қажет, бұл үшін өртке қарсы су құбырының желісін салуды бірінші кезекте жүргізу қажет.

Сонымен қатар құрылыстық-құрастыру жұмыстары жүргізілетін ауданның әрбір 200 м²-не ОП-1 типті бір-бір өрт сөндіргіштер болуы керек.

Уақытша ғимараттардың қасында өртке қарсы инвентары бар стендтер мен құмы бар жәшіктер орнатылуы тиіс.

Жеке қорғаныш құралдарын таңдау кезінде «арнайы киім, жеке қорғаныш құралдары» ВЦНИИОТ анықтамалық каталогын басшылыққа алу қажет. Арнайы киім жұмыс істеушінің денесін қоршаған ортаның механикалық физикалық және химиялық факторларының жағымсыз әсерінен сақтандыруы тиіс. Арнайы киім денені өндірістік зияндардан сенімді қорғайды, еркін қимылды қамтамасыз етуі, организмнің қалыпты терморегуляциясын қамтамасыз етуі және өз қасиеттерін өзгертпестен ластанудан жақсы тазартылуы тиіс. Құрылыста анағұрлым зиянды ретінде, цементпен, әктаспен және басқа шаңдатқыш материалдармен жұмыс кезінде шаңдату процестері болып табылады. Тыныс алу органдарын қорғау үшін респиратор типті жеке қорғаныш құралдарының әр түрлерін қолданады. Респиратор сүзгі болып табылады, бетке тығыз жанасатын және шаңдатылған ортадан тек тыныс алу органдарын ғана бөлектейтін жартылай бетпердеде орналасқан. Құрылыстық-құрастыру жұмыстарын жүргізген кезде сүзетін респираторларды қолдану ұсынылады. Тыныс алу органдарын әктасты, цементті және асбесттік шаңнан қорғау үшін РН-19 типті респираторларды қолданады. Уытты емес шаңнан қорғау үшін ШП-1 және ПРБ-1 типті респираторларды қолданады. Көзді шаңнан қорғау үшін арнайы шаңға қарсы көзілдірікті қолданған жөн.

Жалпы қорғаныш құралдарына ең алдымен машиналарды және технологиялық процесті (мысалы, тойтарманы электр дәнерлеу арқылы ауыстыру) жетілдіру, өндірістік орындарды жоспарлау және шулы өндірістік процестерді оқшаулау, машиналарда, қабырғаларда, аражабындарда және арақабырғаларда дыбыс оқшаулағыш және дыбыс жұтқыш материалдарды қолдану жатады. Дірілден қорғау құралдарына әр түрлі қоршағыш құрылғылар, автоматты бақылаудағы діріл оқшаулағыш, діріл сөндіргіш және діріл жұтқыш құрылғылар, қашықтықтан басқару сигнализацияларын жатқызуға болады. Шуылдың зиянды әсерінен жеке қорғану құралдарына шуылға қарсы құралдар, шлемдер, дыбыс қағарлар, ішпектер жатады, ал діріл әсерінен – діріл сөндіргіш аяқ киімді, арнайы бес саусақты қолғаптарды және қолғаптарды (қол дірілдеткіштерін қолданған кезде) қолданады.

Кернеуі 1000 В астам электр қондырғысының ток жүретін бөліктеріне жанасу кезінде негізгі электр қорғаныш құралдарына оқшаулағыш өлшеу штангалары, оқшаулағыш және ток өлшегіш қысқыштар, кернеу нұсқағыштары, оқшаулағыш құрылғылар, жабдық пен құралдар (сатылар, алаңдар, қармауыштар) жатады. Кернеуі 1000 В астам электр қондырғысының қосымша қорғаныш құралдарына диэлектрлік етіктер мен галоштар, оқшаулағыш тіреулер, диэлектрлік кілемшелер мен төсеніштер жатады. Электр қорғаныш құралдарына қауіпті жерлердің жанына ілінетін сақтандырғыш плакаттар жатуы мүмкін. Өзінің міндетіне қарай плакаттар төрт топқа бөлінеді:

1) сақтандырғыш: «Тиіспеңіз – өмірге қауіпті!»

2) тиым салатын: «Қоспаңыз, адамдар жұмыс істеп жатыр!»

3) рұқсат ететін: «Осы жерде жұмыс істеңіз!»

4) ескертетін – қабылданған шаралар туралы еске салу үшін