Диссертация 2008 жылы " " сағ. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің Ш. Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының тарих ғылымдарының докторы (кандидаты) ғылыми дәрежесін беру жөніндегі од 53

Қазақ АКСР Халық Комиссарлары Кеңесінің жанынан отырықшыландыру комитеті /Оседком/ құрылды. Комитетке үкімет Кеңесінің төрағасы басшылық ететін болды. Қазақстан Халық Комиссарлары Кеңесінің 1930 ж. 8 қаңтардағы қаулысында: “Қазақстан Орталық Атқару Комитеті екінші сессиясының қаулысын жүзеге асыру үшін және де Қазақстанның жалпы халық шаруашылығын ілгері бастыруда көшпелі, жартылай көшпелі шаруаларды, батрактарды, орташаларды отырықшылыққа айналдырудың маңызы өзгеше артық екендігін ескеріп қаулы етеді. Қазақстан Комиссарлар Кеңесі жанында отырықшылық жұмысын басқаратын комитет ұйымдастырылсын”, - деп шешілді. Сөйтіп Қазақстан Орталық Атқару Комитетінің қаулысын мақұлдады, комитеттің басшысы болып республиканың Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағасы тағайындалды. Отырықшылыққа көшіру үшін арнайы мемлекеттік аппараттың құрылуы және оған Халық Комиссарлар Кеңесі төрағасының тағайындалуы бұл науқанға зор саяси маңыз берілгенін көрсетті. Қазақ АКСР Халық Комиссарлар Кеңесінің жанындағы отырықшылық комитетіне көшпелі, жартылай көшпелі қазақ халқын қоныстандыру ісіне жалпы басшылық ету тапсырылды.

Отырықшылық комитетіне үкімет аясында құрылғандықтан заң бойынша өкілеттік құқық берілді. Осы Комитеттің қабылдаған шешімдері мен ұсыныстарын орындау республиканың барлық мекемелеріне тікелей міндетті болды. Барлық өлкелік ұйымдармен округтік кеңес комитеттері отырықшылық ісін басқаратын республикалық комитетке отырықшылық жөніндегі жұмыстарынан он күнде бір мәлімет тапсырып отыруды Қазақстан Комиссарлар Кеңесі өзінің 1930 ж. 30 наурызда қабылдаған қаулысында міндеттеді.

Алайда отырықшыландыру комитетінің жұмысы көп жағдайда ұжымдастыру шараларының көлеңкесінде қалып, қосалқы құрылым дәрежесінен шыға алған жоқ. Себебі ұжымдарды құру, оларға жер бөліп, орталық елді мекенін айқындау және басқа да шаралар жергілікті органдар тарапынан жоғарыдан берілетін нұсқауларды орындау аясында іске асырылды. Басқару мекемелері үшін ең алдымен саяси шаруашылық науқандарды – жедел жаппай ұжымдастыруды, өкіметке мал және басқа да ауылшаруашылық өнімдерін тапсыру жоспарын іске асыру маңызды болды. Ал отырықшыланған халықты орналастыру, олардың әлеуметтік құрылымдарын жасау екінші кезектегі мәселе болатын. Сондықтан Өлкелік партия комитетінің және Қазақ АКСР Жұмысшы-шаруа инспекциясы Халық Комиссариатының 1930 ж. 5 тамыздағы және Қазақ АКСР Халық Комиссарлары Кеңесінің 1930 ж. 6 және 15 тамыздағы қаулыларына сәйкес Қазақ АКСР Халық Комиссарлар Кеңесі жанындағы отырықшыландыру комитеті өзгертіліп қайта құрылды. Халық Комиссарлары Кеңесінің 1930 жылғы 15 тамыздағы мәжіліс хаттамасы бойынша және қосымша бірнеше инспекторы тағайындалатын болды. Осы қаулыға сәйкес отырықшыландыру шараларын іске асыратын мекемелерге негізгі басшылық нұсқаулардың бәрін Халық Комиссарлары Кеңесі жанындағы республикалық Отырықшыландыру комитеті беретін болды. Сонымен қатар өндіріске қатысты келелі жоспарларды белгілеу, отырықшыландыру барысы туралы есеп беріп отыру жұмысы Жер-Су Комиссариатына жүктелді. Осыған байланысты Жер-Су Комиссариатының аппаратында отырықшыландыру жұмысын басқаратын арнайы сектор құрылды. Ол өз кезегінде аудандық (округтік) басқару органдары арқылы науқан барысын үйлестіріп отырды.

Отырықшылыққа көшіру науқаны ұжымдастыру аясында өткендігі айтылды. Жаппай ұжымдастыру, байлар мен кулактарды тәркілеу, тап ретінде жою, орта шаруаларды қуғындау барысындағы зорлық-зомбылық отырықшылану ісіне шаруаларды өз еркі бойынша тартуға мүмкіндік бермеді. Тез арада жаппай ұжымдастыру қарқынын іске асырған белсенділер бір ұжымға 500 шаруа қожалықтарыына дейін жинап топтастырған фактілер болды. Бір жерге мұншама адамның топтастырылуы мал жайылымы аясын тарылтып, халықты егін алқаптарынан алшақтатты. Қырыла бастаған мал оған қоса мемлекеттік жоспар бойынша өкіметке жаппай алына бастады. Осының салдарынан халық алапат аштыққа душар болып, басы ауған жаққа босқын болып кетті. Ал отырықшы шаруашылықпен айналысу ісіне жүргізілген үгіт-насихат мұндайда еш нәтиже берген жоқ. Босқындыққа ұшыраған халық республикадан тыс жерлерге кетіп, аман қалғандары әртүрлі мекемелерге (Солтүстік орман шаруашылығы трестіне, Қиыр Шығыс балық кәсіпшілігі трестері сияқты көптеген шаруашылыққа) жалданып күн көрді. Өз жерінде отырықшы-егіншілік және мал өсіру кәсібімен айналысудың орнына кеңестік мемлекеттік саясат нәтижесінде олар басқа жерлерге барып отырықшыланды. Мысалы 1932 ж. Баянауыл ауданынан үдере көшкен босқындар Қиыр Шығыс арқылы Камчаткаға дейін жетіп, сондағы балық аулау ұжымшарларында бірнеше жыл еңбек етіп, елге 1936 ж. оралды. Олардың біразы Хабаровск өлкесінде, Томск, Новосибирск, Свердлов, Тюмень облыстарында қалып қойды. Солар сияқты босқындар Ресейдің басқа да іргелес облыстарында, Алтайда, Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түркменстанды паналады. Қытай, Иран, Ауғанстаға өтіп кетуге мәжбүр болды.

1930 ж. бас кезінде кеңінен орын алған заңсыздықтар халық наразылығынтуғызды. Республиканың жаппай ұжымдастыру мен отырықшыландыру аймақтарында ірі-ірі шаруа көтерілістері орын алды. Созақ, Ырғыз, Қазалы, Қармақшы, Жаңақорған, Шаян, Батпаққара, Балқаш, Ақсу, Абыралы, Шыңғыстау, Шұбартау, Шығыс Қазақстан облысының көптеген аудандарындағы көтерілістер кеңес мемлекетінің аграрлық саясатының нәтижесі еді. Адай округіндегі және батыс Қазақстанның басқа да аудандарындағы көтерілістер де осының айғағы. Сондықтан күшпен ұжымдастыру мен күшпен отырықшыландыру саясатын бүгінгі күнгі ақиқат тұрғысынан ажырату қиын екендігі даусыз.

Әрине, ауыл шаруашылығын қайта құру, отырықшыландыру нтижесінде республикада жаңа елді мекендер көптеп пайда болды. Олардағы мәдени-әлеуметтік құрылымдар біртіндеп өз нәтижесін бере бастады. Әсіресе жастарға білім беру, мектептердің салынуы өскелең ұрпаққа жол ашқаны мәлім. Сонымен қатар бір ұжымшар орталығына қоныстанған шаруаларға үй салу мәселесі де назарда болды. Алайда шаруалар негізінен ондай қарапайым үйлерді өз күштерімен, жергілікті материалдар негізінде салуға мәжбүр болды. Бұрынғы көшпелі және жартылай көшпелі қазақ ауылы ірі ұжымдық шаруашылықтарға (ұжымшар, кеңшар) бірігіп, басқа өндіріс әдісіне көшті.

Ауыл шаруашылық өндірісіне машина құрал-саймандардың берілуі еңбек өнімділігін көтерді. Мысалы комбайнды қолдану арқылы егін егіп жинауда еңбек өнімділігі 40 есе, трактормен жер жыртуда 10 есе артты. Жеке, бытыраңды шаруалар қожалықтарымен салыстырғанда еңбек өнімділігі техниканың жәрдемімен әлденеше есе артты. Отырықшыландыру шараларының нәтижесінде Қазақстанда шаруар қожалықтарының 97,5 % ұжымдық өндіріске тартылды. Осы жылдардың ішінде негізінен ТОЗ-дардың, мал серіктіктерінің ауылшаруашылық артелінің уставына өтуі де аяқталды. Республикада ұжымшарлардың саны 7 653-ке жетті. Оларда 18 529 трактор, 6 443 комбайн, 3 293 жүк таситын автомашина, 287 МТС жұмыс істеді. Ауыл шаруашылығы кадрларының қатарында индустриалдық еңбекке бейімделген мамандар қалыптасты. Мысалы, республикада 46 мың трактористер мен комбайнерлардың 30 проценттен астамы қазақтар еді.

Қорытынды бөлімде зерттеу жұмысының мазмұнынан туындайтын негізгі ойлар жүйеленіп, ғылыми нәтижелер пайымдалды.

Қазақстандағы отырықшыландыруға іс жүзінде басшылық еткен Ф.И. Голощекин 1930 ж. 9-10 қарашада І Өлкелік кеңесте сөйлеген сөзінде: «Отырықшыландыру бәрінен бұрын таптық мәселе. Мұны Сіздер естеріңізде қатты ұстауларыңыз керек...

Отырықшыландыру – бұл ұлттық мәселе. Отырықшыландыру арқылы біз нені шешкіміз келді?

Біз қазақ ауылының экономикасын көтеруді қалаймыз. Біз отырықшыландыру жолымен астық мәселесін, қазақтар қожалығында мал шаруашылығын жөндесек дейміз.

Бұл дегенің ұлттық экономикалық теңсіздікті жою болып шығады» - деп мәлімдеді. Сөйтіп ол отырықшыландырудың таза экономикалық, шаруашылық шара екенін мойындай отырып, оны ауқатты шаруаларды жою ұранымен жүргізуді ұсынды. Міне, бұл кеңестік аграрлық саясаттың шынайы ақиқаты болатын.

Отырықшыландыру жұмыстарында түсініксіз және асығыс дүние көп болды. Бұл ең алдымен көшпелі және жартылай көшпелі шаруа қожалықтарының саны нақты анықталмауына байланысты болды. Себебі бұл науқанда жүргізілетін көп салалы жұмыс және бөлінетін қаражат осыған тікелей тәуелді еді. Отырықшыландыру туралы қаулылар тікелей кабинет жағдайында қабылданды. Ал ұжымдастыру қазақ халқының дәстүрлі шаруашылығын күйретумен қатар оның тұрмысына әсер етті. Шын мәнінде мұны іске асырушылар қазақтардың көшпелі және жартылай көшпелі тұрмыс-салтын социалистік құрылысқа қарама-қарсы қойып, оған деген қарсы көзқарас қалыптастырды. Енді көшпенділіктің өзі «тағылық», «надандық және мәдени артта қалу» деген тұжырымдамалармен айқындалып, оның өркениеттегі орны жоққа шығарылды.

Отырықшыландыратын қазақтардың санын жыл сайын күштеп арттыра түсті. Отырықшыландыру нашар жүріп жатқан аудандардағы басшылар егерде басқа ұлт өкілдері болса, әдетте ұлыдержавалық шовинизм, ал олар қазақтар болса, онда жергілікті буржуазиялық ұлтшылдық ретінде айыпталатын. Қазақстан үкіметінің отырықшыландырудың алғашқы жылының қорытындысын шығарған тезистері шовинизмге немесе ұлтшылдыққа ғана емес, сондай-ақ оңшыл ағымға да, солшыл бұрмалауға да қысқаша сипаттама берді. Қазақстандағы отырықшыландыру үрдісіне Одақтық үкімет онша мән берген жоқ. Орталық үшін бұл жылдары шаруаларды ұжымдастыру маңызды нәрсе болды. Ал отырықшыландыру болса ұжымдастырудың көлеңкесінде қалды және екінші қатардағы міндет деп есептелді. Қазақстан басшылары көшпелі және жартылай көшпелі қазақ шаруаларын жаппай отырықшыландырмайынша жедел ұжымдастыруды қамтамасыз ете алмайтынын жақсы білді. Сондықтан орталықтың назарын аударуға күш салды.

Отырықшыландыру кезінде бұқара арасында жаппай түсіндіру жұмыстары жүргізілген жоқ. Ол жоғарыдан түскен мекемелік тар жолмен жүрді.

Жалпы кеңес мемлекеті көшпелі халықты отырықшыландыруда тұрғын үй, баспана мәселесін екінші қатардағы нәрсе деп білді. Кеңестік аграрлық саясат бойынша шаруалар ең алдымен өндірісті жүргізуі, өнім беруі керек деп есептелді. Отырықшыландыруда шаруашылық мәселелері, яғни шөп шабу, егіншілікпен айналысуға үйрету, мал өсіру негізгі мәселе ретінде қарастырылды. Ал отырықшыланған шаруа киіз үйде паналап, біртіндеп өз күшімен баспана салып алуы керек болды. Сөйтіп, Голощекин отырықшыландыруды шаруашылықты ұйымдастырудан бастауды ұсынды. Ал үйлер мен құрылыстардың техникалық жобалары жергілікті жерлерге уақытында жіберілген жоқ, олардың өзі де қарабайыр болатын. Ал қаражат мәселесі науқан мақсатына сай емес еді.

Отырықшыландыру науқанын іске асыруда ашаршылық қиындықтарымен қатар әсіре зорлық-зомбылық, басқарудың әміршілдік-әкімшілдік стилі де көп зиян келтірді, Отырықшыландыру комитеті бұл іске тікелей ықпал етіп, өз міндетін орындады деуге болмайды. Оған комитеттің қосалқы басқару қызметі ретіндегі дәрежесі, Егіншілік комиссариатының, партия-кеңес органдарының аясында қалып қоюы себеп болды.

Қиыншылық отырықшылана бастаған шаруаны құрылыс материалдарымен қамтамасыз ете алмаудың салдарынан да туындады. Қазақстандағы отырықшыландыру науқанына Одақтық үкімет те тиісті мән берген жоқ. Орталық үшін бұл жылдары шаруаларды ұжымдастыру маңызды нәрсе болды. Ал отырықшыландыру болса ұжымдастырудың көлеңкесінде қалды және екінші қатардағы міндет деп есептелді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1 Қазақстан Республикасында тарихи сана қалыптасуының тұжырымдамасы. – Алматы: Қазақстан, 1995. – 32 б.

2 Назарбаев Н. Жадымызда жатталсын, татулық дәйім сақталсын // Ақиқат, 1993. - №3.

3 Кауфман А.А. К вопросу о происхождении русской земельной общины. – М., 1907. – 90 с.

4 Седельников А.Н. Распределения населения Киргизского края по территории, его этнографический состав, быт и культура // Киргизский край. Россия: Полное географическое описание нашего отечества. - Спб., 1918. - Т. ХVШ. - С. 175-222.

5 Галузо П.Г. Колониальная система Российского империализма в канун Октябрьской революции. – Алма-Ата, 1968. – 160 с.

6 Шахматов В.Ф. О пастбищно-кочевой земельной общине у казахов // Вопросы истории Казахстана и Восточного Туркестана. – Алма-Ата: АН КазССР, 1962. – 73 с.

7 Сатыбекова Г.А. Переселенческий вопрос в освещении журнала «Айкап» //

Общественные науки. - 1963. - Т.4. – С. 28-36.

8 Субханбердина Ү. “Айқап” бетіндегі мақалалар мен хат-хабарлар. -Алматы, 1961.

9 Желтова Г.И. Из истории осуществления национальной политики партии в области аграрных отношений в Туркестане. - Ташкент: Фан, 1960. - 184 с.

10 Бекмаханова Н.Е. Многонациональное население Казахстана и Киргизии в эпоху капитализма. - М., 1986.

11 Алексеенко Н.В. Население дореволюционного Казахстана (численность, размещение, состав). – Алма-Ата: Наука, 1981. - 115 с.

12 Нұрпейісов К. Алаш һәм Алашорда. – Алматы: Ататек, 1995. - 256 б.; Қойгелдиев М.Қ. Алаш қозғалысы. - Алматы: Санат, 1995. – 368 б.

13 Омарбеков Т.О. 20-30-жылдардағы Қазақстан қасіреті. – Алматы: Санат, 1997. -320 б.

14 Мұхатова О.Х. Қазақстандағы аграрлық өзгерістер тарихнамасы. ХХ ғ. 20-90-жж. – Алматы: Ғылым, 1999. - 287 б.

15 Қуандықов Е. Сұрқия саясат. – Алматы: Санат, 2002. - 120 б.

16 Хозяйство казахов на рубеже ХІХ-ХХ вв. –Алма-Ата, 1980. – С. 27.

17 Алексеенко Н.В. Население дореволюционного Казахстана. – Алма-Ата, 1981. – С.76-78.

18 Статистико-экономический обзор КирССР. – Оренбург, 1923. – С. 228-231.

19 Галузо П.Г. Аграрные отношения на юге Казахстана. – Алма-Ата, 1965; Социальные отношения в казахском ауле и переселенческой деревне Казахстана в начале ХХ века / Казахстан в канун Октября. – Алма-Ата, 1968. – С. 91-99.

20 ҚР ОММ. 405-қ., 1-т., 16-іс, 193-196-пп.

1 Көшпенді және жартылай көшпенді шаруашылықтарын отырықшылыққа көшірудегі мемлекет саясаты (20-30 жылдар) / Вопросы истории, историографии, источниковедения и этнологии Казахстана (сборник статей молодых ученых). –Алматы: Тарих және этнология институты, 1993. – Вып. Ү. – С. 201-206.

2 Қазақ шаруаларын отырықшылыққа көшіру және сауатсыздығын жою туралы 20-30-жылдар // Модернизация мировой опыт и современный Казахстан. Доклады и тезисы выступлений на республиканской научно-технической конференции 20-21 апреля 1995 г. –Алматы: Независимый Университет «Туран», 1995. – С.218-223.

3 Насильственная коллективизация в Казахстане в 1931-33 гг. Сборник документов и материалов (один из составителей). –Алматы, 1998. –С. 3-4.

4 Ресей империясының Қазақстандағы жер мәселесіндегі мемлекет саясаты // «Соблюдения конституционных прав граждан в деятельности органов внутренных дел». Материалы Международной межведомственной научно-практической конференции. –Алматы: Институт подготовки руководящего состава ОВД, 2003. – Часть І. –С.252-256.

5 ХХ ғасырдың 30-жылдарындағы қазақ шаруаларының отырықшыландыру комитетінің қызметі туралы // әл-Фараби атындағы ҚазҰУ. Хабаршы- Вестник. – Серия историческая. – 2004. -№ 1 (32). - 62-65- бб.

6 Из истории оседения казахских хозяйств в процессе коллективизации сельского хозяйства (біріккен авторлықта) // әл-Фараби атындағы ҚазҰУ. Хабаршы-Вестник. – Серия историческая. – 2006. -№ 2 (41). – С. 89-91.

7 Отырықшыландыру – қасіретті науқан // Қазақ тарихы, 2003. - № 6. -41-42-бб.

8 Казахстан в начале ХХ в. / История Казахстана с древнейших времен до наших дней (курс лекций). - Под общ. ред.: А.Б. Гали, Ж.К. Касымбаева. – Алматы: «Үш-Қиян, 2003. – С. 326-343.

9 Қазақстан ауыл шаруашылығындағы мемлекеттік саясат (ХХ ғ. 20-30 жж.) // Қазақ тарихы, 2006. - №3. - 55-56-бб.

10 К вопросу об оседании казахов в 1920-30 гг. // «Отандық және әлемдік тарихтың маңызды мәселелерін қазіргі көзқарас тұрғысынан талдау» атты Халықаралық Бекмаханов оқуларының материалдары. –Алматы, 25-26 мамыр 2006 ж. –Алматы, 2006. - 75-78-бб.
РЕЗЮМЕ
МАХМУТОВ СЕРИК КАПАНОВИЧ

Государственная политика по переводу казахских шаруа на оседание

(20-30-е годы XX в.)
диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук

по специальности 07.00.02 – Отечественная история (История Республики Казахстан)

Объектом исследования являются причины и сам ход седентаризации казахских крестьянских хозяйств, что наряду с насильственной коллективизацией сельского хозяйства республики, привело к разрушению традиционной структуры кочевого и полукочевого населения, а также деятельность государственных органов по переводу на оседлость казахского народа.

Цель исследования: раскрыть политику Советской власти по оседанию казахских шаруа. Исходя их этого, в работе были поставлены следующие задачи:

- рассмотреть положение казахских шаруа до революции 1917 года и в первые годы Советской власти;

- охарактеризовать процесс оседания казахских шаруа в 20-30-е г.г. XX в.;

- проанализировать влияние и взаимосвязь коллективизации крестьянских хозяйств в отношении к их плановому оседанию;

- показать уровень государственной и общественной помощи кочевым и полукочевым крестьянским хозяйствам в ходе седентаризации;

- проанализировать влияние насильственной аграрной политики Советской власти на сельское хозяйство Казахстана;

- охарактеризовать работу Комитета по оседанию;

- показать ход оседания крестьянских хозяйств, осуществленного одновременно с силовой коллективизацией, а так же последствия этих процессов;

- проанализировать причины крестьянских выступлений в ходе коллективизации седентаризации;

- раскрыть социально – бытовые проблемы населения в районах оседания.

Научная новизна диссертации определяется, прежде всего, тем, что она является одной из первых попыток в отечественной историографии исследовать проблему оседания казахского кочевого и полукочевого населения в контексте государственной аграрной политики Советской власти в 20-30-е г.г. XX в.

Положения, выносимые на защиту:

- государственная аграрная политика Советской власти в 20-30-е г.г. XX в. была, прежде всего, направлена на создание крупных коллективных хозяйств, что давало возможность наладить массовое сельскохозяйственное производство. В условиях государства диктатуры пролетариата казахское кочевое и полукочевое крестьянское население, без учета особенностей традиционного уклада жизни и хозяйства, одновременно с насильственной коллективизацией было переведено на оседлость. На фоне проводимой государством коллективизации сельского хозяйства, кампания по оседанию носила второстепенный характер. При этом, государство не обеспечило соответствующей материально – технической базы для перевода казахских шаруа на оседлость, что в условиях разразившегося голода 1931-1933 г.г. привело к необратимым последствиям.

Методологическую основу исследования составили общие и специальные теоретико–методологические принципы – объективизма, историзма и системного анализа.

Теоретическая и практическая значимость исследования заключается в том, что выводы и предложения, сформулированные по результатам диссертационного исследования, могут быть использованы в учебном процессе в высших учебных заведениях, при чтении специальных курсов, при подготовке научных разработок и учебных пособий, а так же обобщающих трудов по истории Казахстана.

Основные результаты проведенного исследования, теоретические положения, основанные на них выводы и рекомендации, прошли апробацию на научно – практических конференциях. Основное содержание диссертационного исследования нашло отражение в статьях, опубликованных в журналах и научных сборниках.

Диссертационная работа состоит из введения, двух разделов, заключения, а так же списка использованных работ и источников.

SUMMARY
For the thesis of the dissertation submitted for the Scientific Degree of

Candidat of Historical Sciences on specialty 07.00.02 - Native History

(history of the Republic of Kazakhstan)

The object of the research are reasons and course of the process of sedentarization of Kazakh peasantry which along with forcible collectivization of the agricultural sector of republic led to the destruction of traditional structure of nomadic and semi-nomadic population, and also the activity of state offices on transforming Kazakh people to sedentary life.

The purpose of research is to show Soviet power policy on sedentarization of Kazakh people. The following tasks were put in the research proceeding from this purrose:

- to examine the position of Kazakh sharua before the revolution of 1917 and during the first years of Soviet power;

- to characterize the process of sedentarization of Kazakh peasantry in 20-30-s of XX century;

- to analyse influence and interconnection of collectivization towards schedules sedentarization;

- to show the level of state and public assistance to nomadic and semi-nomadic population during the course of sedentarization;

- to analyse the influence of forcible agrarian policy of Soviet power on course of Kazakh sedentarization

- to characterize the work of the Committee on Sedentarization;

- to show the course of sedentarization of Kazakh peasantry provided at the same time with forcible collectivization and also the consequences of these processes;

- to analyse the reasons of peasants uprisings against Soviet power4

- to show the social – economic problems of the population in the regions of sedentarization.

The scientific newness of the dissertation is defined, first of all, with the fact that it is one of the first attampts in native historiography to research the problem of sedentarization of Kazakh nomadic and semi-nomadic population in the context of state agrarian policy of Soviet power in 20-30-s of the XX century.

Rules put on the protestion:

The state agrarian policy of the Soviet power in 20-30-s of XX century mainly led to the creation of the great, collective farms, which gave to the state an opportunity to produce more effectively agricultural production. In the state of proletariat dictatoship at the same time with forcible collectivization, without taking into considaration the interests of Kazakh people was provided the transformation to sedentaization. In the context of forcible collectivization the problem of sedentarization became second – rank issues. Except this, sedentarization of Kazakh people was not accompanied by necessary material foundation which in the 1921 when the country was suffering from starvation led to tragic consequences.

The methodological basis of the dissertation are founded on the following principles: principles of objectivity, system analysis and historizism.

The theoretical and practical importance of the research consists of conclusions and offerings, formulated on results of the dissertation, which could be used in high educational institutes, in reading of special courses, in preparation of scientific works and manuals and also in the works concerning the history of Kazakhstan.

The basic results of the present reserach, it’s theoretical offerings and conclusions and recommendations which are made on their basis have passed approbation at the scientific – practical conferences. The basic content of the dissertation was published in different scientific journals and collections.