Е. Ш. ДҮсіпов, Т. Е. Уразымбетов
жүктеу/скачать 2.91 Mb. Pdf көрінісі
|
| 134
§ 2. Жай кіріспе өйткені алда ритордың қасиеттері ашылатын ұзақ мазмұнды сөз сомдаумен бар. Екіншіден, кіріспе өлшемді белсенділікте болуы керек: жарқын сөз сөйлеу кірісу риторға бірден назар аудартады, бірақ егер ол ауызша сөз сөйлеу болса, тым эмоционалды басталған сөзден ритор сөз соңына дейін шаршап қалуы мүмкін, жарқын эмоциялардан дәрісхана тез шаршайды, ал шешенге сөз соңына шабыт қалдыру керек. Үшіншіден, стилистикалық жағынан кіріспе басқа сөз бөлімдерімен тым араласпауы керек, өйткені шешеннің сөздің мағынасына емес өзіне назар аудартқысы келетіндей әсер қалдыруы мүмкін. Төртіншіден, кіріспеде тұжырымдамаға маңызды мәліметтерді, егер олар басқа бөлімдерде қайталанса ашпау қажет, өйткені тыңдарман «сөзді айқындап ұғынуға кіріседі» сөз мазмұнын ақырындап ұғынады және кіріспе барлық мәселелердің беткі немесе ішкі көрінісінде қабылданады. Бесіншіден, кіріспені әрбір сөзіне дейін құрастырудың қажеті жоқ, өйткені сол сөз жайлы сөз ретінде шешеннің осы көзқарасқа деген шабытын көрсетеді. Шешендік өнерде кіріспенің үш түрі бөлінеді: жай, шешендік абайлылықпен және аяқ асты секілді (ex abrupto). Кіріспеде негізінен шешендік әдептер (айтылмайды) көріне бастайды – олар: адалдық, кішіпейілдік, ізгі ниеттілік, алдын-ала көрегендік немесе риторға этикалық кейіпті дұрыс қалыптастыру үшін қажет қасиеттер. Шешендік абайлылықпен сөзге кіріспе жасау – сөз бастаудың ең қиын түрі. Шешендік абайлылық тыңдаушы дәрісханасы ритормен алдын ала келіспейтін кезде қолданылады. Шешендік абайлылықтың Сөз бастау Сотта сөз сөйлеу композициасы Сөз аяқтау Қарсылық білдіру Сөз бекіту Әңгімелеу |