Әдістемелік нұсқаулардың Нысан титулдық парағы пму ұс н
Материялық нүкте динамикасы
жүктеу/скачать 1.74 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.1.2. Динамиканың негізгі заңдары. Динамиканың бірінші және екінші есептері
2.1. Материялық нүкте динамикасы2.1.1. Кіріспе. Негізгі түсініктер және анықтамаларДинамикада материялық нүктелер мен материялық денелер-дің қозғалыстары оларды болдыратын физикалық себептермен (күштермен) тығыз байланысты қарастырылады. Денеге түсірілген күштер мен олардың әсерлерінен болатын қозғалыс арасындағы тәуелділікті зерттеу, сөйтіп қозғалыстың жалпы заңдылығын табу мәселелері қаралады. Динамиканың өзі екі бөлімге бөлінеді: бірінші бөлімі материялық нүкте динамикасы болса, екінші материялық нүктелер жүйесінің динамикасы. Материялық нүкте деп қозғалыстың берілген жағдайлар-ында өлшемдерін ескермеуге болатын денені айтамыз. Мұндай дененің кеңістіктегі орны массасы дененің массасына тең масса-мен жабдықталған геометриялық нүкте орнымен анықталады. Әрбір денені материялық нүктелердің жиынтығы деп қарау-ға болады. Ендеше динамиканы материялық нүкте динамикасы-нан бастаған жөн. Динамиканың бұл бөлімінде бір ғана мате-риялық нүкте қозғалысының зањдылығы анықталады. Материя-лық нүкте қозғалысы үшін анықталған заңдылықтарды бірнеше материялық нүктелер жағдайына жалпылай отырып материялық нүктелер жүйесінің заңдылығын аламыз. Осының нәтижесінде қатты дене қозғалысы толық сипаттайтын заңдылықтарды да табуға болады. 2.1.2. Динамиканың негізгі заңдары. Динамиканың бірінші және екінші есептеріДинамика негізіне, аксиомалар ретінде қабылданатын, бірнеше қағидалар жатады. Бұл қағидалар табиғаттағы құбы-лыстарға жасалған көптеген жылғы бақылаулар мен тәжірибе-лерді және қоғамдық практика нәтижелерін жалпылап қоры-тындылаудан алынған. Механика аксиомаларын ең толық және ақырғы түрінде айтып берген И.Ньютон еді. Сондықтан да оларды Ньютон заңдары деп атайды. Ньютоның бірінші заңы (инерция заңы). Егер материя-лық нүктеге ешбір күш әсер етпесе, онда ол өзінің тыныштық күйін немесе түзу сызықты бірқалыпты қозғалысын сақтайды. Бұл заң, басқа денелерден жеке дара алынған, материя-лық нүктеге арнап айтылған. Жеке дара нүкте басқа денемен әсерлескенге дейін өзінің тыныштық күйінде қала береді немесе алғашқы қозғалысын сақтайды. Жеке дара (оңаша) алынған материялық нүкте деп отырған денеміз өз бетінше өзінің жылдамдығын өзгерте алмайды немесе тыныштық күйінен өз бетінше қозғалысқа келе алмайды. Бұл өзгеріс тек оған басқа бір дене әсер етсе, яғни бір күш әсер етсе пайда болады. Ньютонның бірінші заңы материялық денелердің негізгі бір қасиетін, яғни өзін-өзі қозғалысқа келтіре алмайтын қасиетін сипаттайды. Ал, екінші жағынан бұл заң денелер өзіне түсіріл-ген сыртқы күштердің әсерінен бірден қозғалысқа келе қоймай өзінің тыныштық күйін немесе түзу сызықты бірқалыпты қозғалысын бірден өзгерте қоймай, ондай күйін сақтап қалуға тырысатын да қасиеті бар екенін көрсетеді. Оны денелердің инерциясы немесе материяның инерттігі дейді. Инерттілік – барлық денелерге тән қасиет. Дене (нүкте) жылдамдығын беріл-ген шамаға дейін өзгерту үшін оған түсірілген күш әсері белгілі бір уақытқа созылуы керек. Ол уақыт аралығы неғұрлым көп болса, дене соғұрлым инерттірек келеді. Өзара әсерлесетін екі дененің қайсысы жылдамдығын баяуырақ өзгертсе, сонысы инерттілеу болады. Ньютонның 1-заңын инерция заңы деп те атайды. Инерция заңында айтылған материялық нүктенің түзу сызықты бірқалыпты қозғалысын инерциялық қозғалыс дейміз. Ньютон заңдары әсіресе инерция заңы орынды болатын координаттар өстерінің жүйелерін инерциялық жүйелер деп атайды. Бұдан былай үнемі инерциялық жүйелер қолданылады. Мұндай жүйелерге қатысты қаралатын денелердің, материялық нүктелердің қозғалыстарын абсолют қозғалыстар деп атайды. жүктеу/скачать 1.74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|