Әдістемелік нұсқаулық пму ұС 18. 2/05 Қазақстан республиканың білім және ғылым министірлігі

Қазақстан республиканың білім және ғылым министірлігі

С. Торойғыров атыңдағы Павлодар мемлекеттік уневерситеті
Биология және экология кафедрасы

Қоршаған орта туралы ілім пәні бойынша

050608-Экология мамандығы бойынша студенттерге арналған

зертханалық сабақтарын өткізу үшін

Павлодар
Әдістемелік нұсқаулық ПМУ ҰС 7.18.1/05

бекіту парағы

Бекітемін

Химиялық технологиялар

факультетінің деканы

...................Ахметов Қ.Қ.

Құрастырушы: б.ғ.д., професор. Қаманұлы Ұлықпан _________________

Студенттердің зертханалық сабақтарын орындауға арналған

Қоршаған орта туралы ілім пәні бойынша

Кафедра мәжілісінде ұсынылған

2009ж. «19» 08 №1 хаттама
Кафедра менгерушісі.....................................Исимбеков Ж.М.
ХТжЖ факультетінің оқу-әдістемелік кеңесінен құпталған
2009ж. «25» 08 №1 хаттама
ОӘК төрайымы..................................... Ұ.Д. Бүркітбевна
Зертханалық сабақтардың мазмұны

1 тақырып. Өсімдіктер тозаңының қоршаған орта ластануында биоиндикатор есебінде пайдалану.

2 тақырып. Кәдімгі қарағайдың қылқан жапырағын ауа бассейінінің ластануында биоиндикатор есебінде пайдалану.

3 тақырып. Атмосфераның автотранспорт газдарымен ластану деңгейін анықтау.

4 тақырып. Өсімдіктердің ауыр металдардың жинақталуына түрлік сезімталдығы.

5 тақырып. Әртүрлі территориялардың антропогендік ластануының картасын жасау принціптері.

6 тақырып. Қоршаған ортаны ластану деңгейін мөлшерлеу аймағындағы ҚР заңдылықтары.

7 тақырып. ҚР мониторингі ұйымдастыру мен жүргізу принціптері.

Тәжірибелік сабақтардың мазмұны
1 тақырып. Кіріспе.

Тірі ағзалардың химиялық ұйымдасуы және жүйелердің теңдестігі. Тірі ағзалар үшін химиялық элементтердің маңызы. Тірі заттардың физикалық -химиялық бірлестігі жайлы В.И. Вернадскийдің заңы. Биосфераның құрылымы мен экологиялық жүйелері.

Әдебиет: [1], [2], [3], [4], [5], [8]
2 тақырып. Заттардың миграциясы.

Қоршаған ортаны ластаушы жайлы түсінік. Сырт ортаның ластануының топтамасы: ластаушы заттардың қасиеттері бойынша; ластаушы заттардың агрегаттық күйі бойынша; ластаушы заттардың табиғи ортадағы тұрақтылығы бойынша; ортаның түрі мен сапасы бойынша. Қоршаған ортаға улы заттардың әсер етуінің негізгі ошақ көздері.

Әдебиет: [1], [2], [3], [4], [5], [7]
3 тақырып. Тірі заттың биогеохимиялық функциялары және биогеохимиялық принціптері.

Қоршаған ортадағы химиялық заттардың таралуы мен әсер етуінің негізгі заңдылықтары. Биосфераға химиялық, биологиялық және физикалық ластанудың улы әсерлерін боғалаудың негізгі принціптері. Биогеохимия және тірі ағза.

Әдебиет: [1], [2], [3], [4], [5], [7], [8]
4 тақырып. Элементтердің техногендік миграциясы.

Өсімдіктер, жануарлар және адам ағзаларына ауыр металдардың түсу жолдары мен ошақ көздері. Ноосфера, элементтердің техногендік

миграциясы, техногендік аномалиялар және тосқауылдар биосфераның ноосфераға айналуын оңтайландыру жолдары.

Әдебиет: [1], [2], [3], [4], [5], [7], [8], [9]

Қоршаған ортаның ластануы - осы кездегі ғаламдық экологиялық проблема. Экотоксикология - синтетикалық ғылым, оның мақсаты, міндеттері, объектілері мен зерттеу эдістері. Басқа ғылымдармен байланысы. Өндірістік және ауыл шаруашылық токсикологиялық проблемалары.

Әдебиет: [1], [2], [3], [5], [6], [7], [8]
6 тақырып. Экотоксиканттардың қасиеттері және шығу көздері. Экотоксиканттар уыттылығының әсер ету уақытына байланыстылығы. Экотоксиканттар әсеріне жас шамасының, жыныстығының, түрлердің және жеке ағзаның сезімталдығы. Экотоксикологиялық әсерлерге абиотикалық факторлардың ықпалы. Улы заттардың тірі ағзаға түсу жолдары. Экотоксиканттардың тірі ағзаларға улы және мутагенді әсер етуі. Химиялық қосылыстардың гонадотопты, эмбриотопты әсерлері.

Әдебиет: [1], [2], [3], [4], [5], [7], [8], [9]

Ластаушы заттардың биотаға және қоршаған ортаға токсиндік әсерін бағалаудың негізгі принціптері. ҚО сапасын экологиялық нормалаудың критерийлері. Өндірістің қауіпті қалдықтарын жою, оларды сақтау, тасымалдау және көмудің ерекшеліктері. Қоршаған ортаның сапасы және ҚР халқының денсаулығы.