Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1.Статистикалық орташа шамалар дегеніміз не?
2.Орташа шамалардың қандай түрлері бар?
3.Үйлесімдік орташа шама деген не, оның қандай түрлері бар?
4.Мода дегеніміз не, оны есептеудің формулаларын көрсетіңіз.
5.Медиананы қандай формуламен есептеуге болады?
7-дәріс. Өзгерменің көрсеткіштері туралы түсінік және оның көрсеткіштері, өзгерменің көрсеткіштерін есептеу тәсілдері
Қоғамдағы болатын әр түрлі құбылыстар мен процестердің өзгермелігін вариациясын зерттеу үшін статистика вариация көрсеткіштерін қолданады. Белгілердің шамасы әр түрлі факторлардың әсер етуіне сәйкес олардың арасында өзгеріс туады, яғни үлкенді-кішілі ауытқулар болады.
Егер қатар белгілердің жеке мәндерінің бір-бірінен азайған өзгерістері болған жағдайда, орташа шама сол жиынтық үшін дұрыс деп саналады.
Егер қатар белгілердің жеке мәндерінің бір-бірінен ауытқуы көп болған жағдайда орташа шама сол жиынтық үшін дұрыс немесе бұрыс екенін көрсетеді.
Белгілердің өзгермелігін міндеттеу үшін нақты және қатысты көрсеткіштер системалары қолданады.
Өзгерменің өрісі R деп белгілесек, онда
R = x – x
мұндағы: x - сандық қатар белгілерінің үлкен мәні
x -сандық қатар белгілерінің кіші мәні.
Орташа сызықтық ауытқу -әрпімен белгіленеді:
= жай түрі
= өлшемдес немесе салмақталған түрі
мұндағы: х - белгілердің жеке сандық мәндері;
- белгілердің орташа шамасы;
п - белгілердің саны;
f - жиілік көрсеткіштерінің жеке мәндері
Дисперсия
= жай түрі
= салмақталған түрі
Статистикадада дисперсия (шашыранды) көптеген әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштерді талдау үшін қолданылады.
Орташа квадраттық ауытқу - әрпімен белгілейді
= = жай түрі
= = салмақталған түрі
Өзгерменің қатысты көрсеткіштері:
Осцилляция коэффиценті:
= ;
Өзгерменің сызықтық коэффиценті:
=
Өзгерменің коэффиценті:
V =
Дисперсия және орташа квадраттық ауытқу белгілердің өзгермелігін мінездеу үшін жеткіліксіз, сондықтан қатысты немесе салыстырмалы көрсеткіштер қолданылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
