Ежелгі Римдегі сот оратарлық өнері. Рим республикасының қоғамдық өмірінің өзі шешендік өнерге өріс алып беруге игі ықпал еткен, өйткені, «сөз өнері-дертпен тең»
жүктеу/скачать 20.59 Kb.
|
1 2
Ежелгі Римдегі сот оратарлық өнері| сөйлеу техникасы деп аталады. Сот ораторы үшін сөйлеу техникасын менгеру деген – бұл өз сөйлеу аппаратын басқару, дауысын, дикциясын, дауыс ырғағын, паузаны дұрыс әрі толық пайдалану.
Сөзді қабылдау көп жағдайда оратордың дауысына байланысты. Дауыс – бұл сендірудің негізгі құралы. Бұл жіңішке, ғажап құрал. Күшті, сенімді, мәнерлі дауыс барлық ойды және эмоционалдық әсер етуге септігі зор. Сондай-ақ оның даусының үні зор болу керек, яғни аудиториялық соңында отырған қатысушыларға да естілу тиіс. Дауыстың күштілігі - соттың әр мүшелеріне өз ойын, сезімін, еркін жеткілікті түрде жеткізу және сендіре білу қабілеті. Ол үшін дауыс ырғағының шығу, жоғарлығы, үннің кең диапазонында да болуы, әр түрлі тембрмен әсемдеуі керек. Дауыстың диапазоны - оның үндік көлемі. Сөз сөйлеген кезде дауыс диапазонының өзгеруі арқасында оның мәнерлі шығуына және ойдың толық түрде берілуіне әсер етеді. Ал диапазонның дұрыс шықпауы, бірқалыпты, өзгеріссіз сөздің айтылуы оның істі толық түрде түсінуге кедергісін тигізеді. Егер оратор істің материалдарын дұрыс білмесе, дәлелдемелер таппаса, онда оның даусында үзілістер көбейеді, түсніксіздеу болады. Сөзді жақсы қабылдау мүмкін болмайды. Оратордың даусы жіңішке, әлсіз, өз-өзіне сенімсіз шықса, тыңдаушылардың арасында оны түсіну қиын болады, оларды сендіру қиынға түседі. Сондықтан да дауыстың дұрыс шығуын үйрену маңызды болып табылады. Сотта сөйлеудің сауаттылығы мен мәдениеттілігі. Соттаушы дәлелдемесінiң қадамдары iшкi қисынына шартталған. Дәлелдеме анықталмайынша оған анықтама беру мүмкін емес және анықталмайынша оған баға беру де мүмкін емес. Риторикада мәртебенiң ұғымы қабылданған. Мәртебе өз кезеңінде сатыларынан немесе мәселенiң жай күйін талқылаудан тұрады. Төрт мәртебені атауға болады: а) анықтау, б) анықтама, в) бағалау, г) бұру. Бұру мәртебесінің дербес мағынасы болмайды және алдыңғылардың біріне жиi қосылады. Яғни, мәртебе кең әдiстемелiк мағынасында және оларда қосылатын дәлелдер тарихи әдiстi құрайды, оның зерттеу тәсілінің жиынтығы болып әрекет арқылы туындаған зардаптың мағынасын анықтау жиынтығы болып табылады.Осы тұрғыда нақты дәлелдемелерді анықтау тәсілдері, мысалы, куәгерлерден жауап алу, айғақтың анықталуының нақты тәсiлдерi. Бұл ретте сараптама, тергеу эксперименті, қайта құру, математикалық немесе қисындық үлгiлеуге немесе нақты ғылыми әдiстемелiкке жатады, бұлар жеке риториканы білдіреді. Міне ол сондықтан арнайы қаралмауы ықтимал. Соттаушы дәйектер айғақпен жұмыс істейді, қайсысы құрастырылған немесе анықталған және бағаланған, тәмамдалған секілді, ал кеңесшi риторика іспен жұмыс iстеуі мүмкiн. Сондықтан көбiнесе кеңесшi дәйектер пiшiн бойымен соттаушымен дәл келедi. Риторикалық көзбен қарайтын болсақ айғақ белгілі бір субъектінің жасалған әрекетінің анық бейнесін, анықталған негізде және оның арғы жағында мән зардаптармен көрінеді. Риторика айғақтармен, яғни қабылданған және іске асырылған шешімдерімен, қайсысы жақсы немесе жаман болады ма деген секілді. Айғақтың анықталуы мынадай анықтамаларды білдіреді: 1.Әрекет; 2.субъектіге тән кiрме қасиеттер; 3.объектiнің сапасы және оның әрекеттерге дейiн немесе әрекеттен кейiнгі жай-күйі; 4.Орын; 5.Уақыт; 6.қимыл амалы; 7.құрал-жабдық; 8.Зардап; 9.сыртқы мiнездi анықтау; 10.түрткi болатын себеп немесе ; 115 11.мақсаттар. жүктеу/скачать 20.59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2