52
márt, dana, birneshe tillerdi biletug‘ın ul-qızlarg‘a, uzaqtı ko‘rip, jurttı bále-
qádelerden qorg‘ay alatug‘ın er-jigitlerge, jaqsı keleshek, jarqın turmıstı rawshan
ko‘z benen ko‘re alatug‘ın pák ziynet áwladlarg‘a alg‘ıslap bolsın!‖[ ЖаббаровИ.,
ЖаббаровС. Муқаддас «. Т., 2012, 51-б]
«Avesto»da insan huqıqı hám erkinligi máselesi keń tu‘rde ortag‘a qoyılg‘an.
Adamnıń jasaw huquqın tán alıw huquqıy mádeniyattıń eń joqarı ko‘rinisi bolıp
tabıladı, jámiyetegi ádalatlı huquqıy mákannıń qáliplesiwi mine usıdan baslanadı.
«Avesto»da adamzat jasawg‘a haqılı, bul huquqtan onı ayırıwg‘a hesh kimniń
haqısı joq dep atap ko‘rsetiledi. Alımlardıń dáliyllewinshe «Avesto»dag‘ı huquqıy
táliymatlar Rim huqıqınan da áyyemgirek bolıp tabıladı. Ondag‘ı huqıqıy oy-
pikirler grek oyshıllarına hám Rim huqıqtanıu‘shılarına o‘ziniń tıyanaqlılıg‘ı
menen unamlı tásir etken. «Avesto» dag‘ı siyasıy, huqıqıy ideyalar keyinirek payda
bolg‘an mámleketlerdiń siyasıy sistemasınıń qáliplesiuine ideyalıq derek bolıp
xızmet etken. Atap aytqanda ,onda insan erkinligi hám huqıqı, fizikalıq hám
yuridikalıq shaqs erkinligi, er hám áyeller teń ligi máselesi, azshılıqtıń huquqı,
er jetpegenler huqıqı, hujdan, isenim hámdin erkinligi, jamaa hám toparlardıń
huqıqı, mulk huqıqı , shań araq huqıqı, shartnamalardıń májbu‘riyligi huqıqı,
qastan yakiy bilqastan islengen jınayat turleri, urlıq etiw yakiy basqınshılıqtıń
parqları, qorg‘anıw huqıqı hám sud islerin juritiwge usag‘an huqıqıy
máseleler islep shıg‘ılg‘an.[АбдукамаловР, №3, 22 бет.]
«Avesto»nıń og‘ada tereń filosofiyalıq pikirlerinen biri, insanlardı miynet
qılıwg‘a, o‘z qolları menen materiallıq baylıqlardı jaratıp, toqshılıqta jasawg‘a
u‘gitlewi bolıp esaplanadı. «Avesto» táliymatında miynet ádep-ikramlılıqtıń ,
salamatlılıqtıń negizi dep esaplanadı. Kitapta miynet jaqpas adamlarg‘a qarata
mına so‘zler aytılg‘an: miynet qılmaytug‘ın Adam, sen o‘ziń deyler qatarında jat
esiklerge tázim qılıb, mángi bas iyip turajaqsan. Seniń qasıń nan tu‘rli jemislerdi
alıp o‘tisedi, biraq bul iygiliklerdiń barlıg‘ı miynet islep atırg‘an insanlarg‘a, toq
hám párawan jasap atırg‘an shań araqlarg‘a nesip qıladı. Máń gi usınday bolajaq –
degen pikiri aytıladı.
Solay etip, «Avesto»da insang‘a g‘amxorlıq etiw, tabıslı hám halal miynet
etiwge shaqırıw, jaslardı bilimli hám jámiyetke paydalı isler menen shug‘ıllanıwg‘a
tárbiyalawg‘a qaratılg‘an ideyalar baslı orındı iyeleydi. «Avesto» jaqsı oylawg‘a,
jaqsı so‘ylewge, jaqsı, adamzat ushın paydalı islerdi islewge shaqıradı, adamlardı
tınısh-tatıw jasawg‘a u‘yretedi. Bul ullı, muqaddes kitaptıń adamzat ushın
tárbiyalıq áhmiyeti bu‘gingi ku‘nde de o‘z áhmiyetin jog‘altpag‘an.
Достарыңызбен бөлісу: