Басқару жүйесіндегі жер мониторингімен бағалаудың әдістемесі және ерекшелігі

Мониторинг - бұл параметрлердің тенденциясын анықтау үшін күрделі объект немесе қызмет параметрлері туралы ақпаратты жүйелі немесе үздіксіз жинау процесі.

Мониторинг - бұл шешімдер қабылдауды жақсарту үшін және жанама немесе тікелей, жобаны іске асыру, бағдарламаны бағалау немесе саясатты әзірлеу үшін кері байланыс құралы ретінде қолданылуы мүмкін ақпаратты жүйелі түрде жинау және өңдеу.

Мониторинг функциялары: Мониторингтің келесі ұйымдастырушылық функциялары бар: оларға қатысты болашақтағы іс-қимыл бағыты анықталатын маңызды немесе өзгеретін құбылыстардың күйін анықтайды; белгілі бір саясаттың немесе бағдарламаның бұрынғы жетістіктері мен сәтсіздіктері туралы кері байланыс ұсынады; ережелер мен шарттық міндеттемелердің сақталуын белгілейді.

Мониторингті жүргізу уақытында келесі мәселелер шешіледі:

1. Жердің жай-күйінің өзгеруін уақытымен анықтау, оларды бағалау, болжау және қатерлі үрдістердің салдарын алдын-алу және жою жайлы ұсыныстарды әзірлеу;

2. Мемлекеттік жер кадастрын, жерді пайдалануды және қорғауды мемлекеттік бақылауды, жер ресурстарын мемлекеттік басқару саласындағы басқа да функцияларды, жерге орналастыруды ақпаратпен қамтамасыз ету;

3. Азаматтарды жердің жай-күйі жайлы ақпаратпен қамтамасыз ету.

• жер қорының құрылымы және түрлі жердің жай-күйінің өзгеруін уақытымен анықтау, өзгерістерді бағалау, болжау, зиянды үрдістер салдарынының алдын алу және жою жайлы ұсыныстарды әзірлеу;

• 
  жер кадастрын жүргізу, жерді тиімді пайдалану, жерге орналастыруды ақпаратпен қамтамасыз ету;
  
• 
  жер учаскелері мен жер алқаптарының күйін бақылау;
  
• 
  топырақ құнарлығының өзгеруі, топырақтың ластануы және топырақтағы басқа да өзгерісгермен байланысты үрдістердің дамуын бақылау;
  
• 
  табиғи азық алқаптары өсімдік жамылғысы жай-күйінің өзгеруі, топырақтың тозуы, оның қалпына келу қарқыны, радио-нуклидтердің жиналу деңгейі, сонымен қатар, топырақтың антропогендік жүктемелерге төзімділік дәрежесін бақылау;
  
• 
  елді мекендер, өндірістік объектілердің астындағы жердің жай-күйін бақылау;
  
• 
  жердің жай-күйін жүйелі түрде бақылау;
  
• 
  жер қорында болып жатқан өзгерістерді анықтау, осы өзгерістерді бақылау және талдау;
  
• 
  нысаналы мақсатын және рұқсат етілген пайдалану түріне байланысты жерді пайдалануды үздіксіз бақылау;
  
• 
  белгілі уақытқа жердің сапалық күйі жайлы болжау жасау;
  
• 
  әкімшілік-аумақтық құрылымның шекаралары мен ауданының өзгеруін бақылау;
  
• 
  жер иеліктері мен жер пайдаланулардың өзгеруін бақылау;
  
• 
  топырақ күйінің өзгеруін бақылау;
  
• 
  су және жел эрозиясының дамуын бақылау;
  
• 
  жайылымдардағы топырақтың бүлінуін бақылау;
  
• 
  жердің батпақтануын, шамадан тыс ылғалдануын бақылау;
  
• 
  түздану үрдістерінің жүруін бақылау;
  
• 
  гумус қорының азаюын бақылау;
  
• 
  топырақтың pH көрсеткішінің азаюын бақылау;
  
• 
  топырақтағы микроэлементтердің өзгеруін бақылау;
  
• 
  топырақтың пестицидтер, ауыр металдар, радиоактивтік элементтер, басқа да қатерлі химиялық заттармен ластануын бақылау;
  
• 
  милиорацияланатын жердің өзгеруін бақылау;
  
• 
  жылжымалы құмдар, селдер, жер сілкінісі салдарынан пайда болатын жер бедерінің өзгеруін бақылау;
  
• 
  жер асты суларының химиялық және гидробиологиялық құрылымы, су режимі, су балансының өзгеруін бақылау;
  
• 
  теңіз, су қоймалары, өзен жағалауларының өзгеруін бақылау;
  
• 
  өсімдіктердің жай-күйінің өзгеруі, жердің бүлінуі, антропогенді әсерге үшыраған жердің жай-күйінің өзгеруін бақылау.
  
• 
  Бақылау кезінде келесі элементтерді қадағалау қажет: ресурстарды пайдалану (жұмсалған ресурстардың жоспарға сәйкес келуі); бағдарламаны іске асыру процесі (іс-шаралар мазмұны мен уақытының жұмыс кестесіне сәйкестігі, технологияларды, әдістерді, процедураларды сақтау); бағдарламаның нәтижелері (қойылған мақсаттарға қаншалықты қол жеткізіледі); бағдарламаның әсері (бағдарламаны іске асыру жағдайға қалай әсер етеді, оның әсері қандай). Бағдарлама жасалғаннан кейін бағдарламаның бақылау жүйесіне енетін элементтер анықталады. Бұл элементтер әдетте бағдарламаның мазмұнына байланысты. Алайда бағдарламалық бақылау жүйесін құрудың жалпы схемасына жеті элемент кіреді.
  

1. Бағдарламаның мониторингі жүзеге асырылатын индикаторларды (индикаторларды) анықтау қажет, яғни бағдарламаның орындалу барысы бақыланады.

2. Мониторинг үшін ақпарат жинау көздерін анықтаңыз.

3. Ақпаратты жинау әдістемесін таңдаңыз, бағдарлама туралы ақпараттың қаншалықты жиі алынатынын анықтаңыз.

4. Қажет емес ақпаратты алуды болдырмау үшін ақпаратты іріктеу индикаторы ретінде жиналған ақпараттарды нақты дәлелдеу қажеттілігін енгізу қажет

5. Мониторингтің құны бағдарлама туралы ақпарат алу жиілігіне байланысты.

6. Алғы шарт - алынған ақпаратты қабылдайтын, жеткізетін және өңдейтін топты құру.

7. Мониторинг барысында ақпаратты өңдеу және талдау әдісі, сондай-ақ осы ақпаратты алатын адамдарды анықтау маңызды.