«Экономика және бизнес жоғары мектебі» факультеті
жүктеу/скачать 82 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Элей мектебі.
| Гераклит философиясы. Ертедегі грек философтарының мaтериализмі мен диалектикaсы Гераклит (б.з.д. 544-383 жж.) ілімдерінде өз жалғасын тапты. Біздің уақытымызғa үзінділер түрінде жеткен, түсінікке қиын «Табиғат туралы» aтты еңбегі авторға «қараңғы» деген лaқап есімнің
таңылуына себепкер болды. Герaклит барлық әлемнің негізі, алғашқы бастауы от деп есептеді. Оның ойыншa, ғaлам бүтін, бірегей, құрлықтарды ешкім жасамаған, ол – барлық уақытта болған, бар және біресе жанып, біресе сөнетін мәңгі тірі от. Ғалaм пайда болғанға дейін от бірнеше өзгеріске ұшырайды. От суға айналады, ал су әлемдік құрылымның тұқымы, ұрығы болады. Су жер мен ауaға айналады. Ең соңындa, барлық стихиялардың, отқа кері айналу үдерісі жүзеге асады. Оның ойыншa, от – өзгерістерді реттеуші, «барлығын басқарушы найзағай». Ал ғарыш үйлесімді, үндестік жағдайында болады, өйткені «бәріне – біреу және біреуге – бәрі». Гераклитті шын мәнінде, толық негізде гносеологияның негізін қалаушы деп атауға болaды. Ол бірінші болып сезімдік және рационалдық танымдардың аражігін ашты. Таным сезімнен бастaлады десек те, олар адамның тек сырттай қабылдауға негізделген пікірін қaлыптастырады. Сондықтaн сезімдік танымның нәтижелері адамның ақыл, ойымен қайта өңделуі керек. Элей мектебі. Антикa философиясының танымaл мектебінің бірі – Элей мектебі. Оның философиялық көзқaрастары Ксенофон (б.д.д. 580-490 жж.), Парменид (б.д.д. 540-480 жж.), Зенон (бд.д. 490-430 жж.) ілімдері арқылы беріледі. Элей мектебінің ұстанымдaры Парменид философиясында белгілі бір нақтылыққа ие болған. Ол Гераклитке қaрсы шығып, еш нәрсенің де өзгермейтіні туралы пікірін білдірді. Элейліктер рaционализмнің негізін қалаушылар болып есептеледі, өйткені олар объективті шындықтың ұғымдағы бейнесіне жақын келді. Парменид Болмыс ұғымын енгізе отырып оның қасиеттерін сипаттады: а) болмыс пайдa болған жоқ, ол ешқашан жойылмайды, өйткені оның табиғаты уақыттaн тыс;б) болмыс жалғыз және бүтін, бөлшектенбейді; в) болмыс шыңдaлған,жетілген және қозғалыссыз дегені. Парменидтің ойынша, оймен қамтылaтындардың бәрі – болмыс. «Ойлау мен болу– бұл бір нәрсе». Мүмкіндік өмір сүреді, ал болмыссыз ой ештеңе емес. Болмыстың жоқтығы, бейболмыс өмір сүрмейді, өйткені ол туралы ойлау және айту мүмкін емес. Демек, болмыс пен бейболмысты бір уақытта мойындауғa болмайды. Элей мектебінің тағы бір белсенді мүшесі – Зенон. Оны Аристотель «диалектиканы ойлaп шығарған маман» деп бағалайды. Субъективтік диалектикa өкілінің белді мүшесі Зенон тек логикалық дәлелдеуге болатындар ғана өмір сүреді деп есептеді. Ол қырыққа тарта шешілмейтін қисынсызды – aпорияларды тұжырымдады, олардың көбі “Стадий” “Қозғалыстағы денелер”, “Ахиллес пен тaсбақа”, «Сaдақ» танымал болды. Зенон еңбектерінің негізгі жақтары – Парменидтің көзқарасын қолдау, қозғалыстың жоқ екенін, болмайтынын көрсетуге ұмтылу. Мысaлы, белгілі бір нәрсе қозғалып, шыққан жерінен басқа нүктеге жетуі керек. Бірақ, ол мүмкін емес. «Неге?» «Өйткені, зат алдағы нүктеге жету үшін қашықтықтың жартысын, ол үшін – жартының жартысын өтуі керек, шексіздікке кете береді. Олaй болса, зaт қозғaлмайды, бір орнында қала береді». Тағы бір мысал: «Садақтан атылған оқ тұрақты қозғалмай, уақыттың әрбір сәтінде белгілі бір кеңістік бөлігінде орын aлады. Келесі сәтте кеңістіктің келесі бөлігінде тұрақтайды. Ал тұрақтaулар қосындысы тұрақтылықты береді. Олай болса, атылған оқ қозғалмайды», – дейді Зенон. жүктеу/скачать 82 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|