«Экономика негіздері»

69 
топтарын кедейленуіне және бірнеше баюы, өмір сүру деңгейі бойынша 
қоғамның жіктелуінше әкеледі. Сондықтан халықтардың бұл топтары үшін 
әлеуметтік қорғаудың сенімді қажет. 
Әлеуметтік қорғаудың формалары: 
 жыл сайын экономикалық өсудің есебімен минималды еңбекақы 
өседі; 
 жұмыссыздық бойынша жәрдемақы; 
 инфляциядан 
шығындарды 
орнына 
төлеу 
(инфляция 
жағдайларында халықтардың табыстарын индекстеу); 
 міндетті әлеуметтік сақтандыру; 
 жұмыссыздықтан қорғау; 
 еңбекке орналастыруға көмектесу; 
 кәсіби даярлау, мамандықты жоғарлату, қайта даярлау; 
 жұмыссыз азаматтар адрестік әлеумметтік көмекті алуға құқығына 
ие аз қамтылған азаматтарды әлеуметтік қорғау; 
 инфляция жағдайларында табыстарды индекстеу. 
Маңызды элемент ретінде әлеуметтік қорғау жүйесі оның ақшалай 
табыстарының индекстелуін кірістіреді. Өзінің экономикалық мазмұны 
бойынша халықтардың табыстары индекстеу - бұл инфляциясы 
шақырылған тұтынушының тауарлар мен қызметтердің қымбатталуын 
жартылай немесе толықтай орнын толтыруға көмектесетін халықтың 
ақшалай табыстарының мөлшерін түзету механизмі. Индексацияға 
халықтың ақшалай табыстары жатады. 
Әлеуметтік қорғаудың маңызды бағыты болып халықтардың кедей 
табыс қолдау табылады. Кедейліктің өзі күнелту минимумының көмегімен 
өлшенеді. Күнелту минимумы - бұл ақша құралдарының минимумы, 
адамның тіршілік әрекетін қолдау және оның жұмыс күшін орнату үшін 
қажетті. Күнелту минимумы қоғамның осы жағдайларының дамуында өмір 
сүрудің қажетті деңгейінің төменгі шегін анықтайды. 
Күнелту минимумы екі әдіспен анықтауға болады. Есептеудің бірінші 
тәсілі минималды тұтыну бюджетін құруға негізделеді, ол адамның 
қажеттілігін және әлеуметтік-мәдени қажеттілік термин құралатын 
табыстар мен шығындадың байланысын білдіреді. Бір адамға есептегендегі 
ақшалай бағалауды жасалады. 
Минималды тұтыну бюджеті жұмыс күшінің ұдайы өндірісін 
қамтамасыз етудің санында тауарлармен қызметтерді сатып алуға 
шығындарды кірістіреді. Тұтыну бағаларының индексінің өсу есебімен 
жылына немесе тоқсанына бір реттен кем емес қайта қарастырылады. 
Минималды тұтыну бюджетінің құрылымы және құндық мөлшері жөнінде 
мәліметтер ресми басылымдары жарияланды. 
Екінші әдіс бойынша күнелту минимуы кедей жанұялардың 1/3 бөлігі 
өзінің табысын тамақ өнімдеріне жұмсайтындығын ескереді. 
Әлемдік тәжірибеде халықтардың табыстары индекстеудің ең негізгі 
формалары белгілі: 
 автоматты; 

70 
 жартылай автоматты (келісімдік). 
Бірінші форма шығындарды толықтай өтеп, бағалар индексінің 
пропорцианалды өсіміне автоматты түрде өседі. Екінші форма бағалардың 
өсімін есептеумен еңбекақының ұсынылған өсімі жөнінде шешімдер 
қабылдануы жалпы елдің жеңгейінде негізделеді. 
ҚР-ның халығын әлеуметтік қорғау проблемасына маңызды орын 
беріледі, ол «Қазақстан-2030» маңызды стратегиясының бағдарламалық 
құжатында банк көрінісін тапты, онда экономикалық өсу өзімен өзі біздің
азаматтардың арқасында кепілдеме беріле алмайтындығы жөнінде 
айтылады, сондықтан мемлекет үшін кедейлікпен, жұмыссыздықпен 
күресу, әлеуметті нығайту, соңғы жылдары тұрғындарды экономикалық 
қамтуды жақсарту маңызды міндеттерінің бірі болып табылады.

жүктеу/скачать 1.48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: