Экономикадағы дағдарыстық құбылыстар мен дағдарысқа қарсы басқаруын қамтамасыз ету шаралары. Саяси дағдарысты басқару процесі

Экономикалық дағдарыс тарихы

Негізінен бірінші экономикалық дағдарыс 1825 жылы Англияда болған. Екінші дұниежүзілік біткеннен кейін (1948-1949) локальды экономикалық дағдарыс пайда болған. Ол көбінесе АҚШ пен Канадада байқалды. АҚШ та өнеркәсіп өнімдерінің көлемі - 18%, болса, Канадада – 12%, ал басқа дамыған мемлекеттерде - 6% кеміген жалпы осы 4 деңгейде кәсіпорын мен ұйымдардың жағдайлары қарастырылған. Себебі экономикалық дағдарыс ең алдымен кәсіпорын мен ұйымдарда байқалады. Осы 4 деңгейдің үшеуі, яғни мезо-, макро-, және әлемдік денгейлер кәсіпорынның сырткы экономикалық ортасымен байланысты.

Дағдарыс жайлы түрлі көз-қарастар

• Экономикалық дағдарыс туралы көзқарастар қарама-кайшы болып келеді. Сондықтан әр мектептін көзқарастары әр түрлі болған
• Мысалға, К.Маркстың экономикалық дағдарыстың пайда болу себептері туралы озіндік ерекше жүйесі болған. Яғни оның көзқарасы бойынша айналымдық экономикалық дамудың себептері нарыктық шаруашылыктың өзінде жатыр десе, ал кейнсиандық мектептердің айтуы бойынша экономикалық дағдарыстың пайда болу себебі халыктың тауарды толық тұтынбауынан, өнімдердің шығарылу көлемінін кыскаруы деген.
• Ал неоклассиктик бағыттағы мектептердің айтуы бойынша экономикалық дағдарыстың пайда болу негізінен ″тенсіздіктен″, яғни экономикалық дамудағы сыртқы және ішкі факторларға байланысты
• Фон Хайек – еркін нарыктың қолдаушысы және мемлекеттің араласуына қарсы адам болған, онын айтуы бойынша, негізінен дагдарыстар мемлекет қарамағынан өндірісті артығынан қаржыландырғаннан болады (арзан кредиттерден, сұранысты ұлғайтканнан, жалған түрде субсидиялар мен дотациялар санын көтеру, мемлекет тарапынан халыкқа трансфертердің берілуі).
• Ал Шумпетер көзқарасы бойынша, экономикалық дағдарыс негізінен психологиялық көңіл күйге байланысты, яғни әр экономикалық айналым фазаларыны өзгеруіне әр касіпкер дайын болуы тиіс.

Экономикалық дағдарыстың тұжырымдамалары

• 1-тұжырымдама «Іскерлік айналымның теңдігі» - бұл тұжырымдама, мемлекеттік экономикаға араласу арқылы өзіндік ақшалай «естен тану» генераторы болады, яғни шаруашылық жүйені тенсіздік жағдайынан шығарады және сол арқылы қоғамдық өндірістегі айналым тербелісін ұстайды.
• 2-тұжырымдама, «Саяси іскерлік айналым» – бұл тұжырымдамаға сәйкес басқару партиясы, яғни олар сайлаудағы күрестін жұмысбастылығымен және бағалармен манипуляциялайды, экономикалық дағдарыстың жоқтығын дәлелдейді. Ал сайлауда женіске жеткен соң үкімет жалған түрде жұмысбастылықты көтереді және бағаларды да көтереді.