Әлеуметтік- гуманитарлық ғылымдар ғылыми-зерттеу институты
Арабтың «Иллаһ» сөзінен алынып дыбыстық өзгерістерге түсіп қазақша «Алла»
жүктеу/скачать 1.81 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдебиеттер тізімі
| Арабтың «Иллаһ» сөзінен алынып дыбыстық өзгерістерге түсіп қазақша «Алла»
болып айтылады. «Алланың өзі де рас, сөзі де рас» өлеңінде: Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп, Және хақ жолы осы деп әділетті. - деп адамзаттың бәрін бауырға басып, адамзатты махаббатпен жаратқан Алладан бастау алатыны шындық екендігін меңзеп тұр. Бұл өлеңде Абай Алланы тану мәселесін шындықтың шыңы деп қарайды. Қазақ топырағында Абайға дейін Алланы тану жолдарымен шұғылданған бірнеше зиялылар болды. Абай алланың насихатшысы емес, оны танушы, зерттеуші ойшыл. Алланың өзі де рас, сөзі де рас. Рас сөз еш уақытта жалған болмас,- деп, Абай мәселені діни сана ауқымында қарастырып, Алланың растығына айрықша көңіл бөлген. Жалған болмайтын «рас» не дегенде, Абай дүниетанымында Алла - шындық, шындық рас болса, Алла да рас. Шындықты мойындау - Алланы мойындау. Алла ішімді айтқызбай біледі, ойла, Бендесіне қастықпен кінә қойма. Распенен таласпа, мүмин болсаң, Ойла, айттым, адамдық атын жойма!.. Үшінші жолдағы «Распенен таласпа...» деп отырғаны, ақынның Алла сөзіне күмәнданба дегені. Абай дүниетанымында Алланың орны бір басқа. Ұлы Абайдың бұл ойы 38-қара сөзінде «Алла тағала өлшеусіз біздің ақылымыз өлшеулі, өлшеулілімен өлшеусізді біліп болмайды» деген өсиетнамасы еске түседі. Абай ұғымында түп иен атаулары әртүрлі болғанмен олардың деңгейі бірдей екендігіне күмәнданбайды. Тәңіріні жарлық иесі, Құдайды жаратушы, Алланы ақиқат бесігі деп қарап, ол ақылға сыймас шындық, сондықтан ол Алла мен Адам арасындағы жалғастырушы күш – сенім деген тоқтамға келген. Әдебиеттер тізімі: 1. Мырзахметов М. Абай және Шығыс. Алматы. Қазақстан, 1994. 204 беттік. 2. Абайдың дүниетанымы мен философиясы. Жауапты редактор Ә.Нысанбаев. Алматы. Ғылым, 1995. 182 беттік. 3 Жәңгірұлы Ш. Назым Сияр Шариф немесе Пайғамбардың ақ жолы туралы дастан. Құрастырып, баспаға әзірлеген О. Құдышұлы. Алматы. Санат. 1995. 128 беттік. 1. Құдайбердиев Ш. Шығармалары: Өлеңдер, дастандар, қара сөздер (құраст.: Жармұхамедов М., Дәуітов С., Құдайбердиев А.). Алматы. Жазушы, 1988. 560 б. 2. Абай. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. 2-т., - Алматы, «Жазушы», 1995. 3. Ә.Қоңыратбаев, Т.Қоңыратбаев. Көне мәдениет жазбалары. Алматы, «Қазақ университеті» 1991. 4. «Қазақстан ұлттық энциклопедиясы». 8 том, Алматы, 2006. 249 бет. 5. М.О.Әуезов. Абай Құнанбаев. Мақалалар мен зерттеулер. Алматы, «Ғылым баспасы». 19674. 390 беттік 6. М.Мырзахметұлы. Тараз ой толғаныстары. Түркістан, «Тұран» 2005. 7. Жәңгірұлы Ш. Назым Сияр Шариф немесе Пайғамбардың ақ жолы туралы дастан. Құрастырып, баспаға әзірлеген О. Құдышұлы. Алматы. Санат. 1995. 128 беттік. |