Ғылыми зерттеудің әдісі мен әдіснамасы. Теориялық деңгейлер әдістері Ізетуллаева Жанерке, Киікбай Нұрай 201 Б
жүктеу/скачать 5.83 Mb. Pdf көрінісі
|
| Зерттеу техникасы деп қандай да бір
əдісті пайдалану үшін арнайы тəсілдер жиынтығын айтады. Зерттеу процедурасы деп іс –əрекеттердің белгілі бір реттілігін, зерттеуді ұйымдастыру тəсілін айтады. Əдістеме – таным əдістері мен тəсілдерінің жиынтығы. Кез келген ғылыми зерттеу белгілі бір əдістермен жəне тəсілдермен, белгілі бір ережелер бойынша жүзеге асырылады. Бұл тəсілдердің, əдістер мен ережелердің жүйесі туралы «Әдіснама» ұғымы әдебиетте екі мағынада қолданылады: қандай да бір қызмет саласында (ғылым, саясат және т.б.) қолданылатын әдістер жиынтығы); танымның ғылыми әдісі туралы ілім Идеализация, формализация, аксиоматикалық әдіс, гипотеза және болжам, теория – бұл теориялық зерттеулердің әдістері. Идеализация– бұл шын мәнінде жоқ немесе іс жүзінде жүзеге асырылмайтын (мысалы, мүлдем қатты дене, мүлдем қара дене, сызық, жазықтық) объектілерді ойша құрастыру. Формализация– жасанды тілдердің көмегімен, мысалы, математика тілінде олардың құрылымын таңбалы түрде көрсету арқылы әр түрлі объектілерді зерттеу әдісі. Аксиоматикалық әдіс– ғылыми теорияны құру әдісі, онда кейбір тұжырымдар дәлелсіз қабылданады, ал қалған барлық білімдер белгілі бір логикалық ережелер бойынша шығарылады. Абстрагирлеу – бұл елеулі емес қасиеттерден, байланыстардан, заттардың қатынастарынан ой елегін ажырату және зерттеушіні қызықтыратын заттардың бірнеше жақтарын бөліп қарастыру. Абстрагирлеу процесі екі сатыдан тұрады. Талдау -зерттеу заттарын құрамдас бөліктерге бөлуге мүмкіндік беретін таным әдісі (объектінің табиғи элементтері немесе оның қасиеттері мен қатынастары). Синтез , керісінше, заттың жекелеген бөліктерін немесе жақтарын бірыңғай бүтін етіп біріктіруге мүмкіндік береді. Талдау және синтез өзара байланысты қарама-қайшылықтардың бірлігін білдіреді. Талдау (және синтез) төмендегідей болады: - тік немесе эмпирикалық – объектінің жекелеген бөліктерін бөлу, оның қасиеттерін, қарапайым өлшемдерін және т.б. анықтау үшін пайдаланылады; - қайтарымды немесе қарапайым-теориялық – түрлі құбылыстардың себеп- салдарлық байланысының кейбір теориялық пайымдауларына немесе қандай да бір заңды құбылыстардың әрекетіне негізделеді. Бұл ретте елеулі болып табылатын құбылыстар ерекшеленеді және біріктіріледі, ал екінші дәрежелісі елелмей қалады; - құрылымдық-генетикалық – объектінің барлық қалған жағына шешуші әсер ететін элементтерді күрделі құбылыста ажыратуды талап етеді. |