ЫҒЫСУ ЕРЕЖЕЛЕРІ. МЕССБАУЭР ЭФФЕКТІСІ.
28.1. Альфа, бета-ыдыраулар үшін ығысу ережелері.
28.2. Ығысу ережелерінің қолданылуы.
28.3. гамма сәуленің резонанстық жұтылуы.
Ядролардың ыдырауы ығысу ережесімен іске асады, ол бойынша ыдыраудың нәтижесінде қандай ядро пайда болатынын көрсетеді:
α-ыдырауы үшін:
ZXA → Z-2YA-4 + 2He4. (28.1)
β- ыдырауы үшін:
ZXA → Z+1YA + -1e 0. (28.2)
Ығысу ережесі электрлік заряд пен массалық санның сақталу заңдарының салдары.
Сәуле дозасының қуаты-сәуле дозасының сәулелену уақытына қатынасына тең шама. Оның түрлері: жұтылған доза қуаты (Гр/с); 2) экспозициялық доза қуаты (А/кг).
Қатты денеде байланысқан атом ядроларының дененің ішкі энергиясының өзгерісін туғызбайтын кванттарды серпімді шығаруын (жұтуын) Мёссбауэр эффектісі деп аталады. Мұнда тебілудің импульсі мен энергиясы квантты шығарған бір ядроға емес бүкіл торға тұтас беріледі. Ал кристалдың массасы жек ядро массасынан әлдеқайда үлкен. Сондықтан тебілу энергисының шығыны аз болады да, тебілу серпімді болады.
Мёссбауэр эффектісі ғылым мен техникада әр текті өлшеулер жүргізудің нәзік «аспабы» болып табылады.
15 ЛЕКЦИЯ. ГАММА СӘУЛЕ ШЫҒАРУ ЖӘНЕ ЯДРОЛЫҚ РЕАКИЯЛАР
29.1. Радиоактивті сәулелер және олардың жұтылу дозалары.
29.2. Радиоактивтік сәулелерді тіркеу.
29.3. Ядролық реакциялар және олардың типтері.
Гамма сәуле шығару. сәуле –радиоактивтіліктің дербес түрі емес, ол тек және -ыдырауларымен қабатта пайда болады, сондай-ақ ядролық реакцияларда, зарядталған бөлшектер тежелгенде, олар ыдырағанда және т.б. пайда болады. спектрі сызықты. спектр-бұл кванттар санының энергиясы бойынша бөлінуі. спектрдің дискреттілігі, атом ядроларының энергети-калық күйлерінің дискреттілігін сипаттайды.
сәулесі аталық ядро емес, балалық ядро шығарады. Балалық ядро түзілген кезде ол қозған күйінен (қозған атомның өмір сүру уақыты ) негізгі күйге сәулесін шығарып көшеді.
сәулесінің өтімділік қабілеті жоғары. Сондықтан ол гамма-дефектоскопияда қолданылады. Ол гамма сәуленің әр түрлі орталарда бірдей қашықтыққа таралғанда түрліше жұтылуына негізделген.
сәуленің (сондай-ақ басқа да иондаушы сәулелер-дің) затқа әсер иондаушы сәуленің дозасымен сипатта-лады. Оның мынадай түрлері бар: жұтылған сәуле дозасы-сәуле энергиясының сәулеленген заттың массасына қатынасына тең физикалық шама. Жұтылған сәуле дозасының энергиясы грей (Гр): 1Гр = 1 Дж1кг.
Достарыңызбен бөлісу: |
