Ауаның ылғалдылығы
Су жер шары бетінің 70,8%-ін алып жатыр. Тірі организмдер құрамында 50-99,7% су бар. Бейнелеп айтқанда, тірі организмдер бұл жанды су. Атмосферада тамшы, қар кристалдары және су булары түрінде 13-15 мың км су бар. Атмосфералық су буы ауа райы мен Жер климатына әсерін тигізеді.
Атмосферадағы су буы. Мұхиттардың, теңіздердің, көлдердің және өзендердің алып жатқан ауданы орасан зор болғанына қарамастан, ауадағы су буы қаныққан буға жатпайды. Ауа массаларының орын ауыстыруы берілген бір мезетте планетамыздың бір жерлерінде конденсацияға карағанда буланудың басым болуына, ал басқа бір жерлерде, керісінше, конденсацияның басым болуына әкеліп соғады. Дегенмен, іс жузінде, ауада әрқашан да су буының белгілі бір мөлшері болады.
Ауадағы су буының мөлшері, яғни оның ылғалдылығы бірқатар шамалармен сипатталады.
Су буының парциал қысымы. Атмосфераланың өзі түрлі газдардың және су буының қоспасы болып саналады. Ауаның өз ішіндегі денелерге түсіретін қосынды қысымына газдардың әрқайсысы өз үлесін қосады. Егер басқа газдардың барлығы жоқ десек, онда су буының түсіретін қысымы су буының парциал қысымы делінеді. Су буының парциал қысымы ауа ылғалдығы көрсеткіштерінің біріне алынады. Оны қысым бірліктерімен паскальмен - немесе миллиметрмен алынған сынап бағанасымен өрнектейді.
Салыстырмалы ылғалдық. Берілген бір жағдайларда су буының қанығу күйіне қаншалықты жақын екені туралы судың парциал қысымына байланысты әлде де қорытынды жасауға болмайды, Ал бұған судың булану қарқыны және тірі организмдердің ылғалдықты жоғалтуы да байланысты. Міне, осы себепті берілген температурада су буының қанығудан қаншалықты алыс екенін көрсететін салыстырмалы ылғалдық делінген шама енгізілді.
Берілген температурада ауа құрамындағы су буы р парциал қысымының, сол температурадағы қаныққан будың ро қысымына процентпен өрнектеліп алынған қатаның р салыстырмалы ылғалдылығы деп аталады:
Психрометр'. Ауа ылғалдылығын арнайы приборлар арқылы өлшейміз. Солардың бірі-психрометр туралы айтпақшымыз.
Психрометр екі термометрден тұрады . Олардың біреуінің резервуары құрғақ күйінде болады да ауаның температурасын көрсетеді. Екіншісінің резервуары бір ұшы суға батырылған шүберекпен оралады. Су буланады, осының нәтижесінде термометр салқындайды. Салыстырмалы ылғалдық көп болса, булану азая түседі, дымқыл шүберекке оралған термометр соғұрлым жоғары температураны көрсетеді.
Салыстырмалы ылғалдық 100%-ке тең болғанда, су тіпті буланбайды және екі термометрдің де көрсетуі бірдей болады. Екі термометрдің температуралар айырмасы бойынша арнаулы кестелер көмегімен ауаның ылғалдылығын анықтауға болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
