« Ж А Л Ғ Ы З А Д А М Ә Л С І З Б О Л Ғ А Н Д Ы Қ Т А Н

« Ж А Л Ғ Ы З А Д А М Ә Л С І З Б О Л Ғ А Н Д Ы Қ Т А Н
Б А С Қ А Л А Р Д А Н К Ө М Е К І З Д Е Й Д І , Б А С Қ А Л А Р М Е Н
Б Е Й Б І Т Ө М І Р С Ү Р У Г Е Т Ы Р Ы С А Д Ы »
– Д Е Г Е Н П І К І Р Г Е
К Е Л Е Д І
.
6 

«Географиялық детерминизм» 
(себептілік) теориясының 
авторы болды. Бұл теория бойынша климат пен 
география қоғамның құрылысына әсерін тигізеді. 
Мысалы, оңтүстік, климаты жылы мемлекеттер – 
деcпотизм құрылыстағы мемлекеттер, солтүстік, 
климаты суық мемлекеттер – демократиялық 
құрылыстағы мемлекеттер, орталық европа, климаты 
орташа мемлекеттер үнемі деспотизмен демократияға 
өтіп отыратын мемелекеттер болып саналады.
Ш. Монтескье құқтың үш түрін анықтайды: а) 
халықаралық құқтар – мемлекет, халықтар арасындағы 
қарым-қатынасты реттейді; б) саяси құқтар – 
мемлекеттің ішкі жағдайын, басшылар мен халық 
арасындағы байланысты реттейді; в) азаматтық құқтар – 
адамдардың өзара қатынастарын реттейді. 
Ш.Монтескьенің атақты «Билікті бөлу» теориясында 
мемлекет құрылымы бір-біріне тәуелсіз заң шығарушы, 
атқарушы, сот деген үш бұтаққа бөлінеді. Ш. Монтескье 
мемлекетті басқару түрлеріне республика, монархия мен 
деспотияны жатқызды. Республикалық басқару саяси 
заңмен бекітілген бостандықтар негізінде жүзеге асады. 
Деспотиялық басқару ешқандай заңды мойындамайды, 
елді бақытсыздыққа ұшырататын зорлық-зомбылыққа 
жол береді. Монархиялық басқару жүйесі жоғарыда 
көрсетілген басқарулардың екі ортасында орналасады. 

Д Е Н И Д И Д Р О Ф И Л О С О Ф И Я С Ы
Д Е Н И Д И Д Р О ( 1 7 1 3 - 1 7 8 4 ) Ф РА Н Ц У З Ж АЗУ Ш Ы С Ы , Ф И Л О С О Ф -
А Ғ А Р Т У Ш Ы С Ы , Э Н Ц И К Л О П Е Д И Я Ш Ы Л А РД Ы Ң И Д Е Я Л Ы Қ К Ө С Е М І
Л А Н Г Е Р Қ А Л АС Ы Н Д А Д Ү Г И Е Г Е К Е Л Д І . 1 7 3 2 Ж Ы Л Ы П А Р И Ж
У Н И В Е Р С И Т Е Т ІН Д Е Ө Н Е Р М А Г И С Т Р І АТА Ғ Ы Н А Л Д Ы . 1 7 3 3 Ж Ы Л Ы
Е К АТ Е Р И Н А II- Н ІҢ Ш А Қ Ы РУ Ы М Е Н Д И Д Р О Р Е С Е Й Г Е К Е Л ІП Р Е С Е Й
А К А Д Е М И Я С Ы Н Ы Ң Ш Ы Н А Й Ы М Ү Ш Е С І Б ОЛ А Д Ы . «ТА Б И Ғ АТ Т Ы
Т Ү С ІН Д ІР У Т У РА Л Ы О Й Л А Р »( 1 7 5 4 ) , «Д . А Л А М Б Е РД ІҢ Т Ү С І» ( 1 7 6 9 ) ,
«Р ОЛ А Н Н Ы Ң Н Е М Е Р Е С І », «О Т Б АС Ы Ә К Е С І» Ж А Н Р Ы Н Д А Ғ Ы П Ь Е СА
( 1 7 5 8 ) Д И Д Р О Н Ы Ң Б Ұ Л Т У Ы Н Д Ы Л А Р Ы Ф И Л О С О Ф И Я Л Ы Қ Ғ Ы Л Ы М
М Е Н Д РА М АТ У Р Г И Я Н Ы Б Е З Е Н Д ІР ІП Т Ұ РА Д Ы . 1 7 4 6 Ж Ы Л Ы
Ф И Л О С О Ф И Я Л Ы Қ О Й Л А Р П А Й Д А Б ОЛ Д Ы . П А Р И Ж С О Т Ы
( П А РЛ А М А Н Т І ) Б Ұ Л Ш Ы Ғ А Р М А Н Ы Ж О Ю Ғ А Ү К І М Ш Ы Ғ А РД Ы ,
С О Н Д Ы Қ ТА Н ОЛ Ж Е Н Д Е Т Т ІҢ Қ ОЛ Ы М Е Н Ө Р Т Е Л Д І . 1 7 4 9 Ж Ы Л Ы
Д И Д Р О А Ш Ы Қ ТА Н - А Ш Ы Қ АТ Е И С Т ІК С И П АТ ТА Ғ Ы «С О Қ Ы РЛ А Р
Т У РА Л Ы К Ө Р Е Т ІН Д Е Р Г Е Ө С И Е Т» АТ Т Ы Ш Ы Ғ А Р М А Н Ы Ж АЗ А Д Ы ,
Б Ұ Л Ү Ш ІН ОЛ Ж Ү З К Ү Н Г Е Т Ү Р М Е Г Е Қ А М А Л Д Ы . ( В Е Н С Е Н
Қ А М А Л Ы )
«Э Н Ц И К Л О П Е Д И Я » Б АС Ы Л Ы М Ы Н А Б А РЛ Ы Қ А Ғ А Р Т У Ш Ы Л А Р
Қ АТ Ы С Т Ы . Р У С С О М У З Ы К А Т У РА Л Ы , Б Ю Ф Ф О Н Ж А РАТ Ы Л Ы С ТА Н У
Ғ Ы Л Ы М Д А Р Ы Т У РА Л Ы , М О Н Т Е С К Ь Е - Э С Т Е Т И К А Ж А Й Л Ы
( «ТА Л Ғ А М ») , Т ОЛ Ь Б А К - Д ІН М Ә С Е Л ЕЛ Е Р І Т У РА Л Ы М А Қ А Л А Л А Р
Ж АЗД Ы . «А Қ Ы Л - П А РАСАТ» М А Қ А Л АС Ы Н В ОЛ ЬТ Е Р Ж АЗД Ы .
Ф РА Н Ц И Я Ғ А Қ А Й ТА О РА Л Ы С Ы М Е Н , Д И Д Р О Б АС Қ А Е Ш Қ А Й Д А
Ш Ы Қ П АС ТА Н 1 7 8 4 Ж Ы Л Ы Д Ү Н И Е Д Е Н Ө Т Т І. Б Ұ Д А Н Б Ұ Р Ы Н
Е К АТ Е Р И Н А II- Ш І П А Р И Ж Д ІҢ С Е Н - Ж Е Р М Е К Д Е Г Е Н Ж Е Р ІН Д Е Г І
А Қ С Ү Й Е К Т Е Р Т Ұ РАТ Ы Н АУД А Н Н А Н З Ә УЛ ІМ Ү Й САТ Ы П А Л Ы П
Б Е РД І , Б Ұ Л Ж Е Р Г Е ОЛ Л АТ Ы Н К ВА Р ТА Л Ы Н Д А Ғ Ы Ү Й Л Е РД ІҢ
Б ІР ІН Д Е Г І Т Ө Р Т ІН Ш І Қ А Б АТ ТА Ғ Ы Ж У ТА Н Ы П Ә Т Е Р ІН Е Н К Ө Ш ІП
К Е Л Д І . О Р Ы С П АТ Ш А Й Ы М Ы ОД А Н О Н Ы Ж Е К Е К ІТА П Х А Н АС Ы Н
САТ Ы П А Л Ы П Ж Ә Н Е Д И Д Р О Н Ы О Н Ы Ң СА Қ ТАУ Ш Ы С Ы Е Т ІП Қ ОЯ
О Т Ы Р Ы П О Ғ А Н Ү Л К Е Н М АТ Е Р И А Л Д Ы Қ К Ө М Е К К Ө Р С Е Т Т І .

О Л Р И Ч А Р Д Е О Н Н Ы Ң О Қ Ы Р М А Н Ы Б О Л Д Ы . 1 7 6 1 Ж Ы Л Ы А Ғ Ы Л Ш Ы Н
Ж А З У Ш Ы С Ы Қ А Й Т Ы С Б О Л Ғ А Н К Е З Д Е , Ө З І Н І Ң П Р О З А Ө Н Е Р І Н Е Д Е Г Е Н
К Ө З Қ А Р А С Ы Н Б Е Р Е О Т Ы Р Ы П , О Ғ А Н « Р И Ч А Р Д Е О Н Ғ А М А Д А Қ » А Т Т Ы
Ш Ы Ғ А Р М А С Ы Н А Р Н А Д Ы . О Л А В Т О Р Д Ы Ң Қ А Р А П А Й Ы М А Д А М Н Ы Ң
А З Ғ Ы Н Д А У Ғ А Қ А Р А Ғ А Н Д А Ғ Ы М О Р А Л Ь Д Ы Қ Ш Ы Д А М Д Ы Л Ы Ғ Ы Н
Д Ә Р І П Т Е У Г Е Д Е Г Е Н Ұ М Т Ы Л Ы С Ы Н А Н Т Ұ Р Д Ы . Д И Д Р О Н Ы Ң
Д Р А М А Т У Р Г И Я Т Е О Р И Я С Ы Б О Й Ы Н Ш А Е Ң Б Е К Т Е Р І ( « Д Р А М А Л Ы Қ
П О Э З И Я Т У Р А Л Ы П А Й Ы М Д А У Л А Р » , « А К Т Е Р Ж А Й Л Ы П А Р А Д О Ш » Ж Ә Н Е
Т . Б . ) О Н Ы Ң Д Р А М А Л Ы Қ Т Ә Ж І Р И Б Е С І Н Е Б А Й Л А Н Ы С Т Ы Ж А З Ы Л Ғ А Н
Б О Л А Т Ы Н . Б Ұ Л Е Ң Б Е К Т І Ң А Л Ғ А Ш Қ Ы Н Ұ С Қ А С Ы М Е Л Ь Н И О Р Г Р И М Н І Ң
« Ә Д Е Б И К О Р Р Е С П О Н Д Е Н Ц И Я » А Т Т Ы Ж У Р Н А Л Ы Н Д А Ж А Р И Я Л А Н Д Ы .
Т О Л Ы Қ М Ә Т І Н І А В Т О Р Д Ү Н И Е Д Е Н Ө Т К Е Н Н Е Н К Е Й І Н 1 8 3 0 Ж Ы Л Ы
Ж А Р Ы Қ К Ө Р Д І .
Д И Д Р О Н Ы Ң К Ө Р К Е М Ш Ы Ғ А Р М А Ш Ы Л Ы Ғ Ы Н Ы Ң Ш Ы Ң Ы - « Р О М О Г Е Н Е Н І »
Д И А Л О Г - П О В Е С І ( 1 7 6 2 - 1 7 7 9 ) . А Қ Ш А Ү Ш І Н Б Ә Р І Д Е К Е Ш І Р І Л Е Д І .
« Б А Й Л Ы Қ Ж А М А Н Қ Ы Л Ы Қ Т А Р М Е Н Қ Ы Л М Ы С Т А Р Д Ы Б Ү Р К Е М Е Л Е Й Д І » ,
« К І М Д Е - К І М Б А Й Б О Л С А , Ө З І Н Е Ж А С А С А Д А Ө З І Н Қ А М Т А М А С Ы З Е Т Е
А Л М А Й Д Ы » , « Б А Й Л А Р - О Л А Р Х А Л Ы Қ Т Ы Т О Н А Ғ А Н Қ А Р А Қ Ш Ы Л А Р .
Р А М О Ө З І Н Е Қ А Н Д А Й Қ О Р Ы Т Ы Н Д Ы Ж А С А Й Д Ы ? Б А Й Л Ы Қ Т Ы Ж Е К К Ө Р У
К Е Р Е К П Е ? С Е Б Е Б І О Л А Р С Ы З Ғ О Й , Е Ш Т Е М Е Б О Л М А Й Т Ы Н Д А Й
О Ң Б А Ғ А Н Д А Р Д Ы Ң О Р Т А С Ы Н Д А А Д А Л Б О Л У К Е Р Е К П Е ? О Н Ы Ң
Ф И Л О С О Ф И Я С Ы - Е Ң Б Е К Е Т П Е С Т Е Н Б І Р Е У Д І Ң Е С Е Б І Н Е Н Р А Х А Т Т А Н У .
« Т А Ғ Д Ы Р Ғ А С Е Н У Ш І Ф О Т О Л И С Т » Р О М А Н Ы Н Д И Д Р О Р Е С Е Й Д Е Ж Ү Р І П
Ж А З Д Ы , А Л А Й Д А О Л О Т А Н Ы Н А О Р А Л Ғ А Н Н А Н К Е Й І Н О Н Ы Б А С П А Ғ А
Б Е Р М Е Д І . О Л Қ О Л Д А Н Қ О Л Ғ А Т І З І М М Е Н Ө Т І П Ж Ү Р Д І . Ж А К
Қ Ы З М Е Т К Е Р , Ш А Р У А С А Н Ч О П О Н Е А Н А Ң Ф Р А Н Ц У З Д Ы Ң Ұ Р П А Ғ Ы -
Х А Л Ы Қ Т Ы Ң Ф Р А Н Ц И Я Н Ы Ң , О Н Ы Ң Ө М І Р Л І К Қ У А Н Ы Ш Ы М Е Н Ә З І Л І Н І Ң
К Ө Р І Н І С І .
Д И Д Р О Н Ы Ң « М О Н А Х Ә Й Е Л » Р О М А Н Ы Ш І Р К Е У Д І Ң Қ Ы Л М Ы С Ы Н
Ә Ш К Е Р Е Л Е Й Д І . С Ю З А Н Н А Қ Ы З Д Ы , О Н Ы Ң Е Р К І Н Е Н Т Ы С М О Н А С Т Р Ь Ғ А
Б Е Р Е Д І . Қ Ы З А Қ Ы Л Д Ы , С Ұ Л У , Д Е Н І С А У . Т А Б И Ғ А Т О Н Ы Ө М І Р Ү Ш І Н
Ж А Р А Т Т Ы . Қ О Ғ А М С О Қ Ы Р Н А Н Ы М Д А Р Д Ы Б А С Ш Ы Л Ы Қ Қ А А Л А
О Т Ы Р Ы П , О Н Ы Б А Р Л Ы Қ Қ Ы З Ы Ғ У Ш Ы Л Ы Қ Т А Р Д А Н , Ы Қ Ы Л А С Т А Р Д А Н ,
Б Е Й І М Д І Л І К Т Е Р Д Е Н Ө Л К Е Т Т І Н Ө М І Р Г Е Қ А Р А Й М Ә Ж Б Ү Р Л Е Й Д І .
Т А Б И Ғ А Т О Н Ы Е Р К І Н Е Т І П Ж А Р А Т Қ А Н , Қ О Ғ А М Б О Л С А , Ш І Р К Е У
Д Ә Р І П Т Е П Ж Ү Р Г Е Н Т А Б И Ғ И Л Ы Қ Қ А Қ А Р С Ы М О Р А Л Ь Д Ы Б А С Ш Ы Л Ы Қ Қ А
А Л А О Т Ы Р Ы П , О Н Ы Б Ұ Ғ А У Ғ А С А Л А Д Ы . С О Н Д Ы Қ Т А Н Қ Ы З Ө З І Н І Ң Ө М І Р
М Е Н Б А Қ Ы Т Қ А Д Е Г Е Н Ө З І Н І Ң Қ Ұ Қ Ы Ғ Ы Н Қ О Р Ғ А Й Д Ы .

НАЗАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ! 
20ГГ 
Презентация 
10