Негізгі: 4[205 - 207]
Негізгі:2[46-47]
Бақылау сурақтары:
-
Күннің көрінетін ауысуын қандай формуламен есептеп шығарады?
-
Орта сəтте зениттік қашықтық неге тең?
-
Күн азимутын есептеп шығару формуласы?
-
Жер заты бағытының азимутын қандай формуламен есептеп шығарады?
№6. жұмыс. Өлшенген Полярлық зениттік қашықтық бойынша ендікті анықтау.
Əдістемелік ұсыныс.
Ендікті бірнеше секунд дəлдікке жуық анықтау үшін Поляр жұлдызының зениттік қашықтығына өлшеу жүргізген орынды.
Тапсырма:
Теодолитті бағанаға орнатады, көкжиекке қаратады. Жер заты бойынша вертикаль дөңгелектін зениті МZ анықтайды.абсолюттік шама МZ бойынша 15-тен аспауға тиіс.
Бақылауды вертикаль
|
дөңгелектің екі
|
жағдайында,екі
|
тəсілмен жүргізеді. Амал
|
тəсілінің тəртібі:
|
|
|
|
1. Кл Көлденең жəне
|
вертикаль тордың
|
жіптерінін қиғаштануын, бұл ретте Тл
|
сағаттардың көрсеткіштерін ескере отырып Полярлыққа кезейді,
|
2. Мл вертикаль дөңгелегі бойынша санақтайды.
|
|
3-4.Түтікшені зенит арқылы ауыстырады жəне 1 жəне
|
2 (Тп жэне МП) амалын
|
орындайды.
|
|
|
|
5. ауаның t0 температурасы мен атмосфералық қысымды В санақтайды.
осымен бірінші амал аяқталады, содан соң екінші амалға ауысады. Суретте параллактикалық РZσ үшбұрыш көрсетілген. Сфералық σ К перпендикулярды Т σ дан бөліп аламыз.
7 - сурет. Поляр жұлдызында арналған параллактикалық үшбұрыш. Жуық анықтаулар үшін осы үшбұрышты жазық ретінде шешеді.
f = cost
жуық бақылау сəтіндегі Полярдың сағаттық бұрышы. бұрышты сфералық үшбұрышынан көреміз.
турлендіргеннен кейін Полярлық жұлдыздың өлшенген зениттік қашықтығы арқьшы ендікті анықтайтын формуда алады.
ендігі мьша формуламен есептеп шығарылады:
φ = 90º - Z - cost0 + Δδ / 2ρ1 sin2t0 ctgZ - 15 0 / 2ρ1 sint0 Δά + Δδ cost0
Бойынша белгіленеді: I = - 0cost0
II = Δδ / 2ρ1 sin2t0ctgZ
III = - 15 0 / 2ρ1 sint0 Δά + Δδ cost0
Осы белгілермен енді мына формуламен шығарады:
φ = 90º - Z + I + II + III
I шамасын жергілікті жұлдыздық уақытты дəлелдеу арқылы іріктейді.
IIшамасын - s дəлелі мен һ = 90° - Z
|
Полярлық биіктік бойынша іріктейді.
|
Ш шамасын - s дəлелі мен байқау күні арқылы іріктейді.
|
|
Бақылау журналы.
|
|
|
Күні: 2 пгілде 2002ж.
|
Теодолит: Тһео 010
|
|
t0 = 21° Атмосфералық қысым В = 710, Омм. Сағаттар түзетпесі: һ = 5Һ 03m 40S; и = - 02U;
|
ТЛ - 23Һ 35m 37S
|
КЛ
|
Z1 = 460 43’19”
|
Тпр - 23Һ 36m 55S
|
КП
|
Z1 = 3130 15’26”
|
Есептеп шығару тəртібі:
|
|
|
1. Декретті уакыттан дуниежұзілікке ауысады,
|
|
I
|
т0 = т0 - (n + d)
|
|
Мұнда n — нөмірі.
|
|
|
d - 1Һ қыста, 2Һ - жазда.
|
|
|
2. То мəні арқылы жұлдыздық Гринвичтік уақытты есептеп шығарады.
S = S0 + Т + μ (Т)һ
Мұнда S0 - Гринвичтік түн ортасындағы жұлдызды уақьгг. μ - 0,002738 - орташа күндік бірлікген жұлдыздыққа ауысу редукциясының коэффициенті.
3. Жұлдызды Гринвичтік уақыттан жергілікті жұлдыздық уақытқа ауысады .
Негізгі:3 [536-538]
Бақылау сұракгары
-
Түзетпелерді қандай формулалармен есептеп шығарады?
-
Қандай дəлел бойынша бірінші түзетпені іріктейді?
-
Қандай дəлел бойынша екінші түзетпені іріктейді?
-
Қандай дəлел бойынша үшінші түзетпені іріктейді?
-
Ендікті есептеп шығару формуласы.
№ 7 жұмыс. Жұмыс эфемеридтерін жасау. Əдістемелік ұсыныс.
Жұмыс эфемеридтерін құрау. Методикалық түсініктер.
Тапсырма:
Эфемеркщтерде ендіктің əрбір толық градусына мына қосымшалар беріледі. -Астрономиялық жылдық бойынша жұлдыздық номері беріледі; -Жұлдыздың аты; -Жарықтық көрсеткіші;
-Берілген альмукантараттан жұлдыздың өтердегі жергілікті жүлдыздық уақыт; -Ендіктің 1°-қа өзгергеніндегі жұлдыздық уақыттың дифференциалдық өзгерісі; -А жұлдызының берілген альмукантараттан өткен мезгілдегі азимуты; -Ендіктің 1°-қа өзгергендігіндегі азимуттың дифференциалдық өзгерісі;
-А жұлдызының тікелей шығысы (1' дейін); Эфемеридтер мына формулалармен есептеледі:
мұнда плюс — аспанның батыс жағындағы жұлдыздарға, минус - аспанның шығыс жағындағы жұлдыздарға; sinA = - cosδsint cos ecz0
АЕ = А; АW = 360° - А.
Негізгі: 3[271-272]
Бақылау сұрақтары:
-
Астрономиялық жылдыктарда қандай мəліметтер беріледі?
-
Сағаттық бұрыш қандай формуламен есептеледі?
-
Азимут кандай формуламен есептеледі? 1негізгі:[49 - 51] 1негізгі:[49 - 51] 1негізгі:[49 - 51]
23 Оқытушының басшылығымен студенттердің өз бетімен жұмыс істеуі шеберіндесабақтар жоспары СОӨЖ
1
|
Көкжиектік
|
Тренинг
|
Шырақтың орнын ендігі 1 зениттік
|
1негізгі:[36-39]
|
|
координаттардың
|
|
қашықтық z жəне азимут А белгілі.
|
негізгі:[36-47]
|
|
экваторлыққа
|
|
Сағаттық бұрышты t ж2не ауысуда
|
1қосымша:[27-29]
|
|
айналуы
|
|
есептеп
|
шығару ажетқ.
|
Есептеп
|
|
|
|
|
шығаруды
|
сфералық
|
тригоно-
|
|
|
|
метрия
|
формуласы
|
ылы
|
арқ
|
|
|
|
анықтайды.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
59
 2
|
Экваторлық
|
|
|
Тренинг
|
Орын
|
ендігі ф
|
сағаттық
|
бұрышt
|
1негізгі:[36-39]
|
|
координаттардың
|
|
жəне ауысуы белгілі.Шырақтың
|
|
1қосымша:[27-29]
|
|
көкжиектікке
|
|
|
|
зениттік
|
қашықтығын
|
|
неж
|
ə
|
|
айналуы
|
|
|
|
|
азимуттың
|
А
|
есептеп
|
арушығ
|
|
|
|
|
|
|
|
қажет.
|
|
Есептеп
|
|
|
арудышығ
|
|
3
|
Аспан
|
|
сферасының
|
Тренинг
|
Жұлдызды
|
аспанның
|
|
жнеə
|
|
аспа
|
1негізгі:[39-44]
|
|
тəуліктік айналуы
|
|
шырақтарының
|
|
|
тəуліктік
|
|
|
|
|
|
|
|
|
құрылысының
|
|
|
кинематикалық
|
|
|
|
|
|
|
|
|
картинасы жер бетінің нүктелерінде
|
|
|
|
|
|
|
|
|
əр
|
түрлі
|
географиялықендігімен
|
|
|
|
|
|
|
|
|
алғанда əр алуан
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4
|
Шырақтардың
|
|
|
Тренинг
|
Зениттен
|
оңтүстікке
|
|
қарай неж1əнегізгі:[45 - 46]
|
|
шарықтау шегі
|
|
|
|
солтүстікке қарай бұрған шырақ-1қосымша:[32-34]
|
|
|
|
|
|
|
|
тардың зениттік қашықтығын анық-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тайды
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5
|
Шырақтардың
|
|
|
Тренинг
|
Шығу жəне бату сəтінде
|
шырақ
|
1негізгі:[46 - 47]
|
|
шығуы жəне батуы
|
|
көкжиекте
|
|
ылаубақ
|
|
|
|
орны
|
1қосымша:[22-64]
|
|
|
|
|
|
|
|
тұрады
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6
|
Шырақтардың
|
|
|
Тренинг
|
Шырақтардан
|
бірінші
|
|
верт
|
1негізгі:[47 - 49]
|
|
бірінші
|
|
вертикалдан
|
|
арқылы өтуі сəтін анықтау үшін
|
1қосымша:[37- 39]
|
|
өтуі
|
|
|
|
|
|
формуласын пайдаланады
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7
|
Шырақтардың
|
|
|
Тренинг
|
Тікбұрышты сфералық үш бұрыш-
|
1негізгі:[49 - 51]
|
|
элонгациясы
|
|
|
|
ты шеше отырып, жұлдыздардың
|
|
|
(алыстауы)
|
|
|
|
элонгациядағы
|
сəттерімен
|
|
жағда-
|
|
|
|
|
|
|
|
йын біледі.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8
|
Əр алуан меридиан-
|
Тренинг
|
Жер бетінің екі əр алуан пункт-
|
1негізгі:[6б - 69]
|
|
дардағы
|
|
|
|
ыттыуақ
|
|
теріндегі
|
аттас
|
жергілікті
|
уақыт-
|
|
анықтау.
|
|
|
|
|
тардың
|
айырмашылығы
|
сандықпен
|
|
|
|
|
|
|
|
|
алғанда осы пунктердің география-
|
|
|
|
|
|
|
|
лық
|
бойлықтарының
|
айырмашылы-
|
|
|
|
|
|
|
|
ғымен тең.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9
|
Прецессияның
|
|
жұл-Тренинг
|
Санақ
|
жүйесі
|
уақыт ркенө
|
|
сайы 1 негізгі: [143-148]
|
|
дыздардың
|
экватор-
|
кеңістікте
|
өзгертетіндіктен
|
|
уақыт-5 қосымша: [103-
|
|
лық
|
координатта-
|
тың əр түрлі сəттеріне
|
|
жататы 144]
|
|
рына
|
|
|
|
|
|
координаттар əртүрлі болады
|
|
|
|
|
|
эсері
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10
|
Астрономиялық
|
|
Тренинг
|
Жарықтың вакуумды жəнебір
|
текті Інегізгі: [101-110]
|
|
рефракция
|
|
|
|
ортада ғана тік сызықты тарайды
|
5 негізгі: [159-172]
|
|
|
|
|
|
|
11
|
Полярлык
|
|
сагат Тренинг
|
Объектіге бақылау кезінде вертикаль
|
3 негізгі: [86-88]
|
|
бұрышы
|
|
арқылы
|
жіппен
|
|
объектіге
|
л
|
дə
|
кезей,
|
|
|
азимуггы
|
анық-тау
|
дөңгелек көлденең дəл санақтайды
|
|
|
|
|
|
|
|
|
жəне уақытты сағаттап жазады
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12
|
Полярлық
|
|
сағат Есептеп
|
Есептеп шығаруды а=аа±180 + С>
|
4 негізгі: [203-204]
|
|
бұрышы
|
арқылы шығару
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
азимутты
|
анықтау
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13
|
АЕ
|
жұлдыз
|
-ката
|
Каталог ЕК4 жүйесінде
|
|
|
|
|
|
Негізгі: [167-169] 6
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
60
14
|
Жұлдыздардың
|
Есептеп
|
Каталогтан
|
жұддыз
|
координаттарын
|
1 қосымша: [167-
|
|
көрінетін
|
коорди-шығару
|
осының
|
алдың-да
|
нгекү
|
арна,
|
173]
|
|
наттарын табу
|
|
көшіріп алады. Интерполяциялау ко-
|
|
|
|
|
эффициенті
|
|
|
|
|
15
|
Жұлдыздардың
|
көрі- Тренинг
|
Интерполяциялық
|
коэффициентті
|
3 қосымша: [182-
|
|
нетінкоординатта-
|
графикамен табу
|
|
|
184]
|
|
рын табу
|
|
|
|
|
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
