«геодезиялық астрономия»

жүктеу/скачать 2.37 Mb.

бет	6/15
Дата	29.06.2016
өлшемі	2.37 Mb.
	#166662

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 15

хронографиялық таспалар арасында жазу машинкасынын 13ені мм көшіргіш тасласы тартылған. Көшіргіш таспа кассетаға 13 оралған жəне хронографтың жұмысы үдерісінде 1-2 мм/с жылдамдықпен секірістер жасап кассетаға қайта оралады.Қайтадан орау арнаулы қолтұтқаны 14 айналдыра отырып қолмен жасалады. Қайта орау алдында рычагты5 оңға бұрады, ол көшіргіш баспаның қайта орау механизмінің тіркеуішті дөңгелегіне оүйенген шаппаны шығарады. Екі кассетаның 4 жəне 13 ретгеуші тежегіш құрылғысы бар. Реттеуші бұрандаларды қалпақшалары 6 жэне 10 адыңғы панелді үстіңгі бетіне шығарылған.
Негізгі: 1 [18-35] Негізгі: 2 [40-52] Негізгі: 3 (89-92)
Негізгі: 4 (282-294)

Бақылау сұрақтары

Көлденең бұрыштарды өлшеу дəлдігі?

Тік бұрыштарды өлшеу дəлдігі?

Хронометр неменеге арналған?

Хронограф неменеге арналған?

6-лекция. Күннің зениттік қашықтығы бойынша ендікті анықтау Теодолитті анықтайды. Көлденең дөңгелектің алидадасы кезінде деңгей бойынша көлденең
келтіреді. Окулярлы микрометрдің жылжымалы жібін көл пунктке орнатада жіптің барлық торын жылжымалы жіп көлденең болуы үшін осылайша етеді. Зенит MZ орнын аныктайды.

МZ=½(кл+кп)±180° (1)

Өлшемді орындау.
Бндікті күннің зениттік қашықтығы бойынша анықтау кезінде өлшейді. Күннің шарықтау шегі сэтінде орындаған неғүрлым пайдалы. Іс жүзінде меридианнан азимут бойынша 20°-қа дейін шегініске жол беріледі.Өлшеуді теодолитгін солға айналымы(СА) жəне оңға
айналымы (ОА) жағдайында немесе теодолиттің көру түтігінің жіптері торына күннің салыстырмалы бейнеленуінің екі жағдайында жүргізёді.
1) Теодолиттің тік айналымының алидадасы кезінде деңгей көпіршігін ортаға орнатады.
2)Көлденең жіпті Күннің бейнелеуінің төменгі немесе жоғарғы шетіне тік жіп осы бейненің ортасы аркылы өтетіндей етіп кезейді. Кезеу сэтінде Тл₁ сағатгарын

көрсетаіштерінің санағьш алу жəне теодолитгің КЛ₁ тік айналымы лимба бойынша болуы үшін көмекшіге сигаал береді.
3)Көлденең жіпті Күннід бейнелекуі қарама-қарсы шетіне кезейді жəне Тл₂ сағаты бойынша жэне теодолитгің КЛ₂ тік айналымының лимбасы бойьшша санақ алады. 4)Түтікшені зешп арқылы айналдырады.
5) 1-3 пункттерде айтылған əрекеттерді жасайды. Кұнге көзделгі жасау еэтінде Тп₁ Тп₂ сағаттарынын көрсеткіштерін жəне КП₁ жəне КП₂ тік айналымьшың лимба бойышпа санақгарын алады.

6) Өлшеулер нəтижелерін журналға жазады. Бақылау журналы

Теодолит Тһео - 010 _{Қол сағат}

Күні: 22.04.2003ж.

Зенит орны Температура t =15°

Сағаггар түзетуі и = 10⁵ Бойлык S^һ07 43^S

Атмосфералық қысым В=676мм

Теодолитгің	Күннің	Сағаттар	Тік айналым	Күннің зениттік
жағдайы	бақыланатын	көрсеткіші Т	бойынша	қашықтығы
	шеті		санақтар

КЛ		ll^h09^m55^s.0 12	44° 59 "05 53 01	Z=MZ - КЛ
		30.0
		ll^hiri2^s-5	44° 56' 03"
кп		llⁿ18^m5O^s.O 22	314° 17'27 ."2	г=кп-мг
		40.0	315 26 40.5
		ll^h 2O^m45^s.O	314°52'03".9

Ендікті есептеп шығару.

1. Жартылай тəсілмен күнге көзделгінің орта сəтінде Тл жэне Тп көрсеткіштерін есетпеп шығарады.

(2)

2. Тік айналым бойьшша жартьшай тэсілмен КЛ мен КП санақтарын есептеп шығарады.

(3)

Қолданылатын теодолитке сэйкес келетін белгілі MZ формуласы бойынша Тл Тп сэтгеріндегі күннің Z'л, Z'п зенитгік қашықтығын есептеп шығарады.

Z = MZ - кл
Z = Kn-MZ	(4)
Theo - 010 теодолиті үшін зенитгік қашыктық
Z = КЛ-КП / 2	(5)
формуласы бойынша есептеп шығарылады.
3. UТІ_л, UТІ_п дүвиежүзілік уақытты Күнге көзделгі орта сэтінде есептеп шығарады.
UTI_Л,П = т_л,п + U	(6)

ά_a=ά_OT+V_ά(ET)^h
4. Эфемеридті уақытты (ЕТ)^Һ формула бойынша өлшеудің орта сəтінде есептеп шығарады.

UTI=UTI_н+UTI_n / 2-2^h	(7)
(ЕТ)^Һ = UTI-λ + Т;	(8)

мұнда Т- эфемеридті уақытқа ауысудьщ түзетуі, АЕ-ден іріктеу.
5. Күнді бақылау тэсілінің орта сэтіндегі экваторльщ координаттарын 6 а есептеп шығарады.

δ₀=δ_OT+V_δ(ET) (9)
(10)
мұнда б, а - көрінетін ауысудың жəне эфемеридті уакыттьщ О^h көрінетін тура жоғары шығуьшың мэні.

V_б, V_a - көрінетін ауысудың жəне тура жоғары шығудың сағаттық езгеруі.

V_δ = 9',856-ν_E (11)

мұнда VB уақыт теңдеуінің сағаттық өзгеруі.

б т, а т, V6,VE шамаларьш «дүниежүзілік күні» аргументі бойынша «Күн» кестесінен

іріктер алады.

Күннің зениттік қашьщтығьшZ_n Z_np формуласы бойьшша есептеп шығарады:

Z_JM,p = Z',,,_np + p_w- AZ		(12)
мұнда р- ақиқат рефракция.
р = 58"П—--------------------- ^—_KtgZ'		(13)
И	760 273°+?°
AZ = 9 sinZ		(14)

AZ - Күнніңпаралаксы үшін түзету, мұнда 9" Күн паралаксінің жуықгаған мəні. Z¹ - тəсілін формуламен есептеп шығарылатын Күннің орта зенитгік қашықтығы:

Z’=Z_Л+Z_П/2

2 6. Күннің t_л t_np өлшеу тэсілінің орта сэтінде сағаттық бұрышын есептеп шығарады.

(16)
мұнда р =0,002738 пропорциялық коэффициент. UТ_лпрР - орта уақыттан жұлдыздық уақытқт. өткендегі түзету. S₀ - О^һ дүниежүзілік уақытгың гринвигтік жұлдыздық уақыты дүниежүзілік күн аргументі бойьшша АЕ «Жұлдыздық уакыт» кестесінен іріктелініп алынады. 7. Пункт ендігін мына формулалармен есептеп шығарады:

7-лекция. Контакттылық микрометрді қолдана отырып цингер тəсілі бойынша бойлықты (уакытты) анықтау.
Зениттік қашықтығы 20-дан 50°-қа дейінгі Цингер жұбын жəне бірінші вертикадан 25°-тан аспайтын (батыс жұлдыздарының азимуттары65-тен 115°-қа дейін) жұддыздар қашықтығьш таңдап алады.
Цингер жұбын бақьшауды төмендегіше жүргізеді.Теодолитгің түтігін жұптьщ зениттің қашықтығына жəне бірінші жұлдыздын азимутына орнатады:көлденең осьті толькоттов деңгейіндегі раманы бекіткіш бұрандамен бекітеді, шектеу шанышқыоын босатады жэне көтеру бұрандасымен деңгей көшргішін ампуланьщ жұмыс бөлігінін ортасьша келтіреді; микрометрдің жылжымалы жібін нвлден - жұлдыз көрінетін көру өрісінің арғы жашндағы пункттен бздзанда айналымыньщ 1,5-ға жуық кашықтығына қояды.
Тұрақты координаттық торды қолдана отырып цингер жұбын бақылау
22-суретте Цингер ясұбын бақылауға арналған ЦНИИГ жəне К контактылы микрометр жіптерінің тік бұрышты тұрақты координатты торы көрсетілген.Ол көленең жуықтатылған жіптердеа К₁К₂ жəне К1К2 мен вертикалъ (бүйірлік) К₁К'₁ екі жұптан тұрады.Жуыкгатылған жіптердің бисоекторлары жолмен- пунктпен салыстырғанда эртүрлі тұстарға- одан

бұранданы екі айналымы қашықтығына орналасқан.Ендік зонасында 35-тен 70°-қа дейін бақылау үшін вертикальді координаттық жіп₂К'₂ К орталық Вертикальданf = 410" қашықтықка қойылған. Цингер жұбын құрайтын жуықтатылған жідтер биссекторларының вертикальді координатты жіппен қиыльюатын К₁К"₁ тұрақгы нүктесін кездесу нүктесі деп

атайды.

23 - сурет. АУ2/10 теодолитінін контактылы микрометрінің жіптері торы.
Жұлдыз оның жүрісі бойынша жуықтатылған жіптер жұбына жақындағанда деңгей бойынша санақтайды, содан соң көлденең дөңгелек алидадасының айналуымен вертикаль коорджнатты жіпті жұлдызға кезейді жəне сонда(көлденең дөңгелек алидадасьшың кезеу бұрандасымен эрекет етіп) жұлдыздың кездесу нүктесіне енгенінше тежеп тұрады;осы сəтте алмдаданың қозғалысы тоқгатылады, енді жұлдыз микрометрдің һһ жұмыс жібіне жеткенде, хронографты іске қосады, микрометр бұрандасын айналуға келтіруді пайдалана отырып осы

жігшен үш	айналым бойы	биссектірлейді;деңгей бойынша екінші	рет санақтайды,
хронографты	деркезінде	өшіреді.Осыменбіріншіжұлдызды	бақьшаудыаяқтап,

хронографтағы микрометр мен хронометр тізбектерін ауыстырады, екінші жұлдыздащ азимуты бойьшша көлденең дөңгелектің алидадасын орнатады, оны да бірінші аддыңғьщай бақьшайды.
Жұлдыздар жұбының тұрақты координатгық торын қолданғанда жолы соңғы нөл-пункт өрісі жағдайында жылжымалы жіптің қандай да ортақ нүктесінде қиылыспайды, өйткені жіптің көлбеулігінен кемістіктер зсері орьш алады жэне басқа. Алайда жіп көлбеуі аз болоа (5' аспайды) жəне егер координаттьщ биссекторлар аралық ортасындағы (жұлдыздардың кездесу нүктелері) микрометрдің жылжымалы жібінің жағдайьша тану контактысының ортасы (бұранданың екі жұмыс айналымыньщ контаетылары еимметриясының нүктесі)сэйкес келсе бұл кемістік шамалы болып шығады.Қалған кемістіктердің эсерін болдырмас үшін

келденең	жіпке түзетуді	жұлдыздарды	байқау	алдьшда	жүргізеді,ал аяқталганнан кейін
тексереді.
Нөл-пунктгі анықтау		үшін микрометрдің жылжымалы жібін айналымдар шкаласы
бойынша	штрих 10 қояды (бұл рет санақ		шкала0	бойынша),	микрометрді хронографқа

косады жэне жазатын кұрылғының жұмыс істеуіне қарай тану контактысьшьщ жағдайьш
9,5-10,5 аралығы ішінен табады. Нөл - пункт ретінде қалпақшаның шкаласы бойынша санактардьщ орташасын қабыддайды. Тану контактысы жағдайынан саналатын жылжымалы жіпті һһ қашықтықl орнатқанда, нөл-пункттің шамасын ескереді, яғни нөл-пункт l ± cанағына кояды, мұнда «+» белгісі жіпті үлкен айналымдар жағына,«-» белгісі кіші айналымдыр жағына қоюмен сəйкес келеді.

Əр кеште 10-12 жұпты бақылау ұсынылады.

Бойлықты есептеп шығару.
Хронографиялық таспаның Цингер жұбының əрбір жұлдызы бойынша журналға танумен салыстырғанда симметриялы 10 контактыны, контактылы микрометр барабаньшың
екі жұмыс айналымында бекітілген байқаулар сəттерін жазады.T_w, TE жулдыздаръш бақьшаудьщ орта сəттерін жэне сұйыктық деңгейі (Л+π) немесе m электромеханика бойынша

T_w ТЕ жұлдыздарына бақылаулардың орта сəттерін шығарады; осы жерде түтікті көлбеуінің өзгеруін табады.

δ₁, = (Л+π)_w, -		(Л+π) _Е, егер деңгей нөлі объекшвке жақьш тұрса δ₁, = (Л+π) _Е + (Л+π) _W , егер
деңгей нөлі объекгивтен қашық тұрса
Бақылау журналы
Цингер тэсілі бойынша бойлықты (уакытты анықтау)
Күні 16/17 шілде 1978ж.				Теодолит А42/Ю
Бакылаушы А.Е.Ермоленко			δ₁, = {m_w-m_E) т = 1,190
Пункт ф = 43°44'56.З"2=2^һ50^ш40.00"
МШ = + 2.04"
№ 950 жұп
S=21^h41.2^m Z=30°05'
	Жұлдыз 724 -W δ_w =88°25'			Жұлдыз708-Е δ_Е=270°20'

	δ,= +0.45			z_b r = + l,73"
			z_МШ = -(МШ) = -2,04
				z_b + z_MШ = 0.3l"
	АЕ-ден	жұлдыздардың	көрінетін		координаттарын(a_w S_w), (a_ES_E) іріктейді,

адиосигналдарды қабылдау материалдары бойынша жұлдыз уақытша салыстырмалы

хронометрдің жүрісін есептеп шығарады жəне пункттің		бойлығын2 лайдалана отырьш,
жұлдыздарды	бақылаусəтінежергіліктіуақытпен	салыстырмалы	хронометрдің	тиісті
түзетулерін табады.

t = Т + ІГ^а формуласы бойьшша бақылаудьщ T_w, Тв баідллаудьщ орташа сэтіне жұлдыздардың сағаттық бұрыштарын t_w, t^ есептеп шығарады; сағат бұрыштары бойынша пункттің белгілі ендігшен зениттік қашықтықты Zw, ZE есептеп шығарады. Далалық есептеп шығарулар үшін 2"-дейінгі дəлдік кеңістігі, ал 1^к-дейін алғашқы бойлық талап етіледі. Тіктеуіш сьиықгың шартты ауытқуын есептеп шызгарады.

Уі=(z_E - z_w) + z_b + z_МШ _/ sinά_W – sinά_E + у_аб

мұнда Z₆ = δ₁ ½ деңгейдің тузету; Zмм = (МШ) - бұранданың бос жүрісінін жэне контакгылық микрометр ендігінің тұзетуі; У_аб = 0,32" cosФ cosz тəуліктік абберация түзетуі.
Жрхгың əрбір тобы бойынша, содан соң бойлықты өлшеудің барлық бағдарламасы бойынша (барлық топтар бойынша) ΣΣ_У, қосындыны Σ_у табады.

Орта мəндіжəне жуықтаған бойлықтың түзетуін есептеп

шығады.

Өлшенген бойлықты

(2) формуласы бойынша алады.
Бүкіл бағдарлама арқылы=у-уі жəне 12, ауьггқуды табады, мұнда S зс топ бойынша анықталады. Өлшенудің орта квадраттық кемістіктерін мьша формуламен табады:

жүктеу/скачать 2.37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 15