«геодезиялық астрономия»
жүктеу/скачать 2.37 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жұлдыздардың өзіндік қозғалысы
- Негізгі: 3[112-128] Бақылау сұрақтары
- 2 ТӘЖРИБЕЛІК сабақтар сабақтардың жоспары. №1 жұмыс.
- Тапсырма: 1.
- Тапсырма: уақьггm
- Тапсырма
- Негізгі: 1[46-47] Қосымша: 1[15-22] Бақылау сұрактары
- Негізгі: 2[46-47] Қосымша: 4(205-208] Бақылау сұрақтары
- Т о = 1/4 (Т л1 + Т Л2 + Т пр1 + Т пр2 )
Прецессия жəне нутация Ай мен күн тартылысының жердің экваторлық қалыңдауына əрекеті нəтижесінде кеңістікте тұрақты бағытты сақтамайды,оның қалпы жердің айналуы осінің айналуы эллипсоидына жақын, ол экватор жазықтығының жағдайын анықтайды. Ол шамамен 2 ≈47°-қа тең, ал уақыт кезеңі 26000-ға жуық биіктікте конустық бұрышты бетін сипаттайды. Осының салдарынан дүние полюсі жұлдыздар арсында баяу орын ауыстырады,бұл аспан экваторы мен көктемгі күн мен түннің теңелуі нүктесінің ығысуын туындатады. Бұл құбылыс ай-күн прецессиясы аталады. Өйткені санақтаудың жүйесінің өзі уақыт өткен сайын бақылаулардан алынған, уақыттың əралуан кезіне жататын жылжымайтын жұлдыздарға, олардың координаттарына қатысты кеңістікте өз жағдайын өзгертеді,əралуан болады. Əралуан кездерге жататын координаттарды өзара салыстыру үшін координаттар жүйесін уақытты белгілі бір кезіне арнап бастапқы ретінде қабылдайды жəне осы жүйеге уақыттың басқа кездеріне жататын координаттар жүйесін келтіреді. 53 Ай жердің тартылысы ықпалында ғана ,емессондай-ақ басқа планеталардың, ең бастысы күннің ықпалында болады. Сондықтан ай өзінің жерді айнала қозғалысында бір қатар елеулі ауытқуларына шыдас береді. Ай орбитасы жазықтығының эклиптика осі айналасында айналуы күн мен планеталар тартылысының айдың қозғалысына ықпал ету көріністерінің бірі болып табылады. Бұл ретте экватор жазықтығының ай орбитасы жазықтығына еңкіш бұрышы өзгереді. Еңкіш бұрыштың өзгеруі айдың тартылысы күшінің шамамен бағыт бойынша өзгеруін туғызады.Осының салдарынан дүние полюсі жəне күн мен түннің теңелуі нүктесінің қозғалуы жоғарыда айтылғаннан гөрі едəуір күрделілеу болады. Дүние полюсі ғасырлық қозғалысқа прецессияға ғана емес, сондай-ақ нутация деп аталатын мерзімдік қозғалысқа ие болады. Полюстің тек қана ғасырлық қозғалысына иеленетін нүкте дүниенің орташа полюсі, ал дүниенің орташа полюсі жағдайына жатқызылған шырақтардың координаттары– орташа координаттар аталады. Дүние полюсінің ғасырлық жəне мерзімдік қозғалысын иеленетін нүкте,ол дүниенің шынайы полюсі жағдайына жатқызылған шырақтардың координаттары–шынайы координаттар деп аталады. Нутациялық қозғалыста дүниенің шынайы полюсі эллипс бойынша =9,2а жəне b=6,9" жарты осьтермен дүниенің орташа полюсі маңында қозғалады.Нутациялық қозғалыстың кезеңі 18,6 жыл. Прецессия мен нутацияның бірлескен əрекетінің ықпалымен дүние поюсі эклиптика полюсі айналысында күрделі тұйықталмаған қисық бойынша қозғалады.Дүние полюсінің көктемгі күн мен түннің нүктелерінің жыл сайынғы орын ауыстыруы50,2"-ні құрайды. Көктемгі күн мен түннің теңелуі нүктесі күннің жылдық қозғалысының қарсы алдына орын ауыстыратындықтан тропикалық жыл (күннің көктемгі күн мен түннің теңелуі арқылы екі жүйелі өтуі арасындағы аралық) жұлдыздық немесе сидерикалық жылдан(уақыт аралығы,
координаттарына ықпалын ескеретін формулалар шығарылады. Жұлдыздардың өзіндік қозғалысы Жұлдыздардың өзіндік қозғалысы да жұлдыздар координаттарының өзгеруіне себеп
орташа орындары" кестесінде, содай-ақ жұлдыздар тізбесінде берілген. Негізгі: 3[112-128] Бақылау сұрақтары :
2 ТӘЖРИБЕЛІК сабақтар сабақтардың жоспары. №1 жұмыс. Шырақтардың жағдайын координаттар арқылы анықтау. 54
Тапсырма:_1.'>Тапсырма: 1. аспан сферасындағы төмендегі координаггарға сəйкес келетін шырақтар жағдайын анықгау: 0°-тан ± 90°-қа дейін саныкталады һ, 0°-тан 360°-қа дейін санақталады А.
0"-тан ± 90°-қа дейін санықталады 8, Оһ-ден 24һ-ке дейін санақталады X.
0°-тан ± 90°-қа дейін санықталады 8, 0һ-ден 24-ке дейін санақталады а.
З^-тан 360°-қадейінсанықталады2, Оһ-ден + 90°-қа дейін санақталады β. Негізгі: 4[36-42] Негізгі: 2[126-147] Бақылау сурактары
№2 жумыс. Жұлдыздық уақыттан орта күндікке көшу жəне кері қарай.
S = S0 + m + m + h 4. Жергілікті жұлдыз уақытына сəйкес келетін жергілікті орташа кұндік уақыт сməтін аныктау. m = ( S – S0 ) - ( S – S0 )V Негізгі: 1 [18-35] Негізгі: 1 [62-24] Бақылау сурақтары
№3 жұмыс. Шырақтардың шығуы мен батуын анықтау.
55
функциясы жұп болғандықтан, онда 0-ден +12һ-дейін жəне 0-дея-12һ-ге дейінгі шекте жаткан со4 арналғанформула бойынша сағаттық бұрыштың екі мəнін табамыз. Тапсырма: SЕ жəне SW, шығу сəтін SЕ = а-t SW = a+ t формуласы аркылы табады. Азимутты шығу жəне бату сəтінде формуланың екінші көрінісі арқылы табады. cosA = sinδ / SW = a + t Негізгі: 1[46-47] Қосымша: 1[15-22] Бақылау сұрактары
КП санағын алады. Өлшеулер нəтижелерін журналға жазады. Негізгі: 2[46-47] Қосымша: 4(205-208] Бақылау сұрақтары:
№ 5. жұмыс. Күннің зениттік қашықтығы бойынша азимутты есептеп шығару. Əдістсмелік ұсыныс. І.Күнге көзделгі амалының орта сəтінде сағаттардың То көрсеткіштерін есептеп шығарады.
56
2.ЬСлв, КПВ вертикаль дөнтелек арқыяы жартьшай амалдардьщ орташа санақтарын есептеп шығарады. 
Формула (4) бойынша Күннің Zл1, Z 1 пр өлшеулердің орташа сəтінде жартылай амалдар мен зенитгік қашықтығын есептеп шығарады. Тапсырма: 1 жəне 2 пункттер бойынша есептеп шығаруды өлшеулер журналында жасайды. 3. Өлшеулердің орта сəтінде эфемеридті уақытты ЕТ UTI=T0 + u ЕТ = UТІ+ΔТ-λ Формуласы бойынша есептеп шығарады.
Мұнда р - формула (13) бойынша есептеп шығарылатын ақиқат рефракция. Д2 - формула (14) есептеп шығарылатын Күннің параллаксына түзетпе.
б здзышты амалмен есептеп шығарады.
А = Ао + Q жүктеу/скачать 2.37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||