Геологияның парадигмалары ретінде
белдеу» деп атайды; қатпарлы белдеулер – қатпарлы өлкелерге (облыстарға), қатпарлы өлкелер
жүктеу/скачать 257.5 Kb.
|
| белдеу» деп атайды; қатпарлы белдеулер – қатпарлы өлкелерге
(облыстарға), қатпарлы өлкелер – қатпарлы жүйелерге, қатпарлы жүйелер – құрылымдық-формациялық белдемдерге жіктеледі; жекелеген құрылымдық-формациялық белдемдер бір топ геологиялық формациялар жиынтығынан құралады, ал геологиялық формациялар жекелеген таужыныс қабаттарынан тұратындығы белгілі. Бұл түсініктердің анықтамалары оқу- əдістемелік кешеннің аяқ жағындағы Глоссарийде берілген, сондықтан оларға тоқталып жатпаймыз. Жоғарыда келтірілген иерархиялық бағыныштылық сипатын мынадай сұлбамен кескіндеуге болады: жер қыртысы → континенттік қыртыс → қатпарлы белдеулер → қатпарлы Геотектоника жəне геодинамика 51 өлкелер (облыстар) → қатпарлы жүйелер → құрылымдық- формациялық белдемдер → геологиялық формациялар → жекелеген таужыныс қабаттары. Осы тектоникалық құрылымдар тізбегіне кіретін барлық құрылымдарға да тəн ортақ ерекшелік – оларды құрайтын таужыныс қабаттарының қарқынды түрде деформацияланған (қатпарланған жəне жыртылыс құрылымдарымен тілгіленген) күйде ұшырасатын- дығы. Алайда олардың ауқымында жергілікті сипатты иеленген шағын аймақтық ойыстар мен ойысымдар ұшырасуы ықтимал, бұлар мүлдем қатпарланбаған немесе аз-мұз еңістенген шөгінділермен көмкеріліп жатады. Геосинклиндердің ____________даму процесі негізінен тік бағытталған (жоғары-төмен) қозғалыстарға тəуелді екендігі оның даму сатыларын талдау барысында анық байқалады. Міне, осы болашақ геосинклиндік аймақтың төмен ойысу (нақты геосинклиндік саты), кейінірек жоғары көтерілу (инверсиялық жəне орогендік сатылар) себептерін негіздеу мақсатында талай геотектоникалық жорамалдар туындады. Солардың бастыларын қысқаша ғана сипаттап өтелік. 1. Континенттік қыртыстың базиттану жорамалы. Кеңестер Одағының көрнекті тектонистерінің бірі В.В. Белоусов ұсынған жорамал. Бұл жорамалға сəйкес, палеозой эрасының аяғында–мезозой эрасының бас шенінде бүгінгі мұхиттар орнында континенттер болды деп есептеледі. Бұрынғы континенттің нақтылы аймағына тиесілі континенттік қыртысты құрайтын қышқыл жəне орташа құрамды таужыныстардың (гранит-риолиттер мен диорит-андезиттердің) жаппай базиттенуі (габбро-базальттар мен ультранегізді таужыныстарға айналуы) жүзеге асқан, мұның салдарынан сол өңірді құрайтын таужыныстардың оташа тығыздығы айтарлықтай артқан (гранит-риолиттер мен диорит- андезиттердің орташа тығыздығы 2,7-2,8 г/см3, габбро-базальт__________- тардікі – 2,9-3,0 г/см3, ал ультрабазиттердікі – 3,1-3,3 г/см3). Заттың тығыздығының артуы оның көлемінің кішіреюімен орайлас өтетіндігінен аталған аймақ төмен қарай ойысуға мəжбүр болған, осылайша бұрынғы континенттер өңірінде енді Н. Сейітов, Т.Н. Жарқынбеков 52 қимасында гранитті қабаты болмайтын мұхиттық қыртыс (су алабы) пайда болған-мыс. Платформалардың геосинклиндерге айналуының алғашқы, яғни нақты геосинклиндік сатысында болашақ геосинклин аймағының төмен қарай ойысу себебін осылайша түсіндіруге тырысқан бұл жорамал сын көтермейді, себебі қышқыл құрамды таужыныстардың негізді жəне ультранегізді құрамды таужыныстарға айналуы термодинамикалық тұрғыдан мүмкін емес екендігі кейбір зерттеушілер тарапынан кейінірек дəлелденді. 2. Тереңдік жіктелу (дифференциациялану) жорамалы – тектоникалық құбылыстардың (қозғалыстардың) түп-тамыры жүктеу/скачать 257.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|