Гормондардың ерекше белгілері
жүктеу/скачать 1.11 Mb.
|
| Орысшасы:
Тиреоидные гормоны В основе их структуры лежит тирониновое ядро, которое состоит из 2 конденсированных молекул L-тирозина. Важнейшая структурная характеристика гормонально-активных производных тиронина — наличие в их молекуле 3 или 4 атомов йода. Таковы трийодтиронин (3,5,3'-трийодтиронин, Т3) и тироксин (3,5,3',5'-тетрайодтиронин, Т4) — гормоны фолликулярных клеток щитовидной железы позвоночных, осуществляющие регуляцию энергообмена, синтеза белка и развития организма. Структура Т4 впервые охарактеризована Кендаллом (1915), Т3 — Гроссом и Питт-Риверсом (1952). Т3 и Т4 обнаружены в некоторых сине-зеленых водорослях. В отличие от катехоламинов тирониновые гормоны за счет присутствия в их молекуле двух плоских бензольных колец относительно плохо растворимы в воде при нейтральных значениях рН. Их водорастворимость значительно возрастает при увеличении щелочности среды. Вместе с тем они хорошо растворимы в некоторых спиртах, в частности в бутаноле, что используют при определении гормонов в плазме крови и тканях. Из-за относительно низкой полярности тирониновые соединения обладают выраженной липофильностью и в отличие от катехоламинов сравнительно легко могут проходить через клеточные мембраны. Биологическая активность тиреоидных гормонов определяется совокупностью структурных особенностей их молекулы: дифенилэфирной связью, боковой цепью (остаток аланина) и йодфенольными функциями. Важнейшую роль в проявлении специфической гормональной активности играют степень йодирования тиронина и положение атомов йода в кольцах. Так, моно- и дийодтиронины малоактивны. Активны лишь тиронины, содержащие 3 или 4 атома йода. Наибольшее значение имеет йодирование 3-го и 5-го положений в кольце А и 3-го положения в кольце В. Показано, что наибольшей биологической активностью обладает Т3, Т4 менее эффективен, а 3,3',5'-трийодтиронин вообще не обладает гормональной активностью. Некоторые авторы считают, что Т3 — не только секретируемый гормон, но и активированная на периферии форма тироксина. По-видимому, боковая цепь и дийодированное кольцо А — рекогнонная часть гормональной молекулы, а монойодированное кольцо В — актон (Йоргенсен и др., 1962; Тата, 1980). Полагают, что гормоны щитовидной железы являются лишь носителями (транспортерами) йода — самостоятельного специфического регулятора определенных обменных процессов в клетке. Эффект тиреоидных гормонов проявляется лишь постольку, поскольку в клетках реагирующих органов и тканей происходит дейодирование гормонов, т.е. высвобождение атомов йода из органических соединений. Приведенная точка зрения не лишена оснований. В определенных условиях йод способен воспроизводить отдельные эффекты тиреоидных гормонов. Однако в целом предположение об уникальной и самостоятельной роли йода опровергается рядом экспериментальных данных. Так, оказалось, что изопропиловое производное Т3, в котором йод в положении 3' замещен изопропиловым радикалом, более активно, чем природный гормон. Тироксиноподобное действие оказывает также производное Т4, в котором все атомы йода были замещены на бромированные изопропиловые радикалы (Тэйлор и др., 1967; Тата, 1980). Таким образом, йод в молекуле тиреоидных гормонов, очевидно, не имеет уникального самостоятельного значения. Его роль сводится, по-видимому, к обеспечению структурного соответствия гормона и специфического циторецептора. Главная функция этого гормона — конденсирование меланинов вокруг ядра в меланофорах, приводящее к посветлению покровных тканей. Роль мелатонина в регуляции пигментного обмена наиболее выражена у низших позвоночных. Наряду с влиянием на пигментный обмен мелатонин способен в определенных концентрациях вызывать у разных видов позвоночных антигонадотропный эффект, а также тормозить другие функции гипофиза. Он оказывает и седативное действие. Кроме мелатонина в эпифизе образуется и аккумулируется также другое биологически активное, но негормональное производное триптофана — серотонин (5-окситриптамин), близкое по структуре к мелатонину и один из ближайших его предшественников в процессе биосинтеза. В соответствии с этим мелатонин можно рассматривать не только как производное триптофана, точнее триптамина, но и как производное серотонина. Очевидно, для проявления специфической биологической активности мелатонина, отличающейся от активности серотонина, очень важно метилирование 5-оксигруппы в индольном кольце и наличие ацетильной группы в боковой цепи молекулы гормона. При этом N-ацетильная группа, видимо, важна прежде всего для снятия биологической активности серотонина. 5. Катехоламиндік гормондардың құрылымдық ерекшеліктерін түсіндіріңіз. Олардың физиологиялық әсеріне мысалдар келтіріп, гормон молекулаларының құрылымдық ерекшеліктерінің олардың биологиялық белсенділігіндегі маңызын бағалаңыз. Катехоламиндер. Катехоламиндік гормондар – адреналин (эпинефрин) және норадреналин (норепинефрин) – бүйрек үсті безінің мишасынан, дофамин – гипоталамустың гипофизиотропты ядроларынан бөлінеді. Бұл қосылыстар L-тирозин молекуласының туындылары болып табылады, оның сақина бөлігіне қосымша гидроксил тобы (диоксифенилаланин немесе катехол, ядро) 3-ші орынға енгізіледі, ал бүйірлік тізбек декарбоксилденген: Бұл гормоноидтардың құрылымын алғаш рет Олдрих 1901 - 1902 жылдары сипаттаған. Олар омыртқасыздардың денесінде, тіпті қарапайымдылар өкілдерінің арасында да кездеседі. Бұл қосылыстардың химиялық құрылымы тарихи түрде ең көнелердің бірі болып табылады. Эпинефрин және норадреналин катехоламиндердің жауап беретін жасушалардың α- және β-адренергиялық рецепторларымен өзара әрекеттесуімен байланысты α- және β-адренергиялық деп аталатын екі сериялы әсерді тудырады. α-адренергиялық әсерге қан тамырларының тарылуы, «үшінші қабақтың» жиырылуы (никтитациялық мембрана), көкбауырдың, жатырдың, қан тамырларының капсуласының жиырылуы, сонымен қатар асқазанның, ішектің және ішектің тегіс бұлшықеттерінің тежелуі сияқты жылдам әсерлер кіреді. қуық. Салыстырмалы түрде баяу дамитын β-әсерлері (β1 және β2) жүрек қызметін реттеуге, бронх релаксациясына, қан тамырларының белгілі бір топтарының кеңеюіне, гипергликемия мен гиперлипоацидемияға, сондай-ақ ішек пен асқазан моторикасының тежелуіне дейін төмендейді. Адреналиннің айқынырақ β-адренергиялық, ал норадреналиннің α-адренергиялық әсері бар екені анықталды. Екі катехоламиннің де α-адренергиялық әсерлері α-адреноблокаторлармен (фентоламин, тропафен, эрготамин және оның туындылары), β-адренергиялық әсерлері арнайы β-блокаторлармен (пропранолол, альпренолол, бензодиксин) таңдамалы түрде жойылады. α-адренергиялық әсерлер ең алдымен жасуша мембраналарының деполяризациясымен немесе гиперполяризациясымен, β-адренергиялық әсерлер жасушалардағы метаболикалық өзгерістермен байланысты. Катехоламин молекулаларының құрылымдық элементтерінің арасындағы байланыс пен олардың биологиялық белсенділігінің көрінісін зерттеу молекуланың бүйірлік тізбегінің бос амин тобы α-адренергиялық қасиеттердің көрінуінде ерекше рөл атқаратынын көрсетті. Амин тобының алкилденуі α-адренергиялық қасиеттердің төмендеуіне және β-адренергиялық қасиеттердің жоғарылауына әкеледі, ал кейбір әсерлердің әлсіреуі және басқаларының күшеюі N-амин тобына қосылған көмірсутек радикалының мөлшеріне пропорционалды. . Осылайша, L-изопротеренолдың α-адренергиялық қасиеттері жоқ дерлік, бірақ адреналинге қарағанда күшті β-адренергиялық әсері бар. Сонымен қатар, катехоламин молекуласының бүйірлік тізбегінде амин азотының болуы адренергиялық әсерлердің әртүрлі түрлерінің көрінісі үшін қажет. Шамасы, амин азоты, сондай-ақ бензол сақинасы және этаноламиннің бүйірлік тізбегінің β-гидроксилі катехоламин молекулаларының актоникалық бөлігінің маңызды құрамдас бөліктері болып табылады және α- немесе β-әсерінің ауырлығы оның дәрежесімен анықталады. N алкилденуі. Сонымен қатар олардың молекуласының 3,4-диоксифенил фрагменті катехоламиндердің мақсатты бөлігінің түзілуінде маңызды. α-адренергиялық әсерлердің пайда болуы үшін тек бір m-фенолды гидроксилдің болуы жеткілікті: гормоноидтың β-адренергиялық рецепторлармен тиімді байланысуы үшін фенолдық сақинаның екі гидроксилдері де қажет. Фенолдық сақинада жасалған әртүрлі модификациялар катехоламиндердің β-адренергиялық рецепторларға жақындығын күрт төмендетеді және адренергиялық агонистерді β-блокаторларға айналдырады. Гипоталамустың арнайы нейросекреторлық жасушаларымен бөлінетін допамин арнайы дофаминергиялық рецепторлар арқылы аденогипофиз арқылы пролактин секрециясын және аз дәрежеде ГН секрециясын тежеуге қабілетті. Оның агонист парлоделі әйелдердегі сүт бездерінің патологиялық секрециясы үшін қолданылады (галакторея синдромы). жүктеу/скачать 1.11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|