Салалас-сабақтас құрмалас сөйлемдер
Cалалассабақтас құрмалас сөйлемдер екі не одан да көп сала ласа байланысқан және кем дегенде оның құрамында бір салалас сөйлемнің құрылымында сабақтаса байланысқан сөйлемдерден тұрады.
It’s marvellous, but in themselves they are not nourishing... (Бұл керемет, бірақ мұның өзін жей алмайсың ғой...)
Сабақтас-салалас құрмалас сөйлемдер
Сабақтассалалас сөйлем құрамында екі не одан да көп сабақ таса байланысқан бағыныңқы сөйлемдері бар құрмалас сөйлем дерден тұрады.
He confessed that he had stolen into my aunt’s room to get her box of money and jewels, when all the house was asleep (Үйде бәрі ұйықтап жатқанда, менің тәтемнің бөлмесіне ұрланып кіріп, оның ақша, әшекей заттарын алмақшы болғанын ол мойындады).
Ағылшын тілінің практикалық грамматикасы
ТӨЛ СӨЗ БЕН ТӨЛЕУ СӨЗ
Біреудің сөзін жеткізудің екі жолы бар: төл сөз және төлеу сөз. Сөйлемнің осы екі түрі де өзіндік ерекшеліктері бар күрделі сөйлемнің түрі болып табылады.
Төл сөзде біз айтушының сөзін өзгертпей, өз қалпында береміз.
He said: «I will buy it» (Ол айтты: «Мен мұны сатып аламын»).
The tall man said: «You and I will go and have a good dinner and we can talk about it some more while we eat» (Ұзын бойлы кісі айтты: «Сіз екеуміз бірге барып, жақсылап тамақ ішеміз және тамақ үстінде бұл жөнінде сөйлесеміз»).
Somebody in the crowd said: «Would you like these things?» («Топтың ішінен біреу айтты: «Сізге мына заттар ұнай ма?»)
The teacher said: «Listen to the text attentively» (Мұғалім айтты: «Мәтінді зейін қойып тыңдаңдар»).
The waitress said: «We have a soup for the first course» (Даяршы айтты: «Бірінші тамаққа бізде сорпа бар»).
Автор сөзі мен төл сөздің арасы төл сөздің алдына үтір қойып, төл сөзді тырнақшаға алу арқылы ажыратылады. Төл сөз кітапта, пьесада, келтірілген екі адамның әңгімелесуінде кездеседі.
Төлеу сөзде біз біреудің айтқанын өз күйінде емес, оны өз (автор сөзімен) сөзімізбен өзгертіп, тек мағынасын ғана береміз.
He said that he’ll buy that (Ол өзінің мұны сатып алатынын айтты).
The tall man said that I and he would go and had a good dinner and we would talk about that while we ate (Ұзын бойлы кісі менімен бірге тамақ ішуге баратынын және тамақ үстінде ол жөнінде сөйлесетінімізді айтты).
Somebody in the crowd asked if I would like that things (Топтың ішінен біреу ол заттарды менің ұнататынымды сұрады).
The teacher told her students to listen to very attentively (Мұғалім мәтінді зейін қойып тыңдауымызды тапсырды).
Басқаша сөзбен айтқанда, төлеу сөз біреудің сөзін өз сөзіміз бен беретіндіктен, мұндай сөйлемдерді «әңгімелеу, баяндап беру» деп те атайды. Төлеу сөз, әдетте әңгімелескенде, бір нәрсе жайлы әңгімелегенде қолданылады. Төлеу сөз бір нәрсе жайлы баяндағанда оның әсерлі, нанымды болуы үшін қолданылады. Төлеу сөз екі бастауыш, баяндауышы бар синтаксистік бірлік құрайды, яғни ол автор сөзі және төл сөзден тұрады. Автор сөзі төл сөздің алдында немесе одан кейін не ортасында келуі мүмкін. Автор сөзі бір не одан да көп сөйлемнен тұруы мүмкін. Төлеу сөздің грамматикалық құрылымы жағынан жай сөйлемнің түрлерінен айырмашылығы жоқ.
Then he said: «I’m very glad to have this opportunity to talk to you with Bill not here» (Сосын ол айтты: «Мен Билл жоқта өзіңмен сөйлесуге мүмкіндігім болғанына қуаныштымын»).
«Did you make Garrard look at the picture?» I said («Сіз Гаррардты суретке қаратқыздыңыз ба?», – дедім мен). He saіd he mіssed the girl (Ол қызды жоғалтып алғанын айтты). (Толықтауыш бағыныңқылы құрмалас сабақтас сөйлем)
Төл сөзді төлеу сөзге айналдырғанда олар кейбір өзгерістерге ұшырайды. Мысалы, сөйлемдегі баяндауыштың шақ формасының өткен шақ формасына ауысуы, жақтың ауысуы, үстеулердің, ал кейде сөйлем мүшелерінің орын тәртібі өзгереді.
Төл сөзді төлеу сөзге айналдыру үшін кездесетін барлық қажетті өзгерістер сөйлемнің коммуникативтік типтеріне қарай (хабарлы, сұраулы, бұйрықты сөйлемдер, сәлемдесу, кеңес беру т.б.) әртүрлі болады және өзіндік ерекшеліктері де бар.
Достарыңызбен бөлісу: |
