Хабаршысы ғылыми журналы
Дауысты дыбыстардың жасалым жіктелімі
жүктеу/скачать 3.07 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ерін-езу қатысы Жақтың қатысы Жасалу орны А езулік ашық тіл арты Ә
|
Дауысты дыбыстардың жасалым жіктелімі ҚҰРАМЫ ЖАСАЛУ ОРНЫ тілортасы тіларты ЕРІН ҚАТЫСЫ ЖАҚ ҚАТЫСЫ ез у(лік ) ерін (дік ) ез у(лік ) ерін (дік ) жалаң қысаң І Ү Ы Ұ ашық Ә А қ ұ р а н д ы Е Ө О Дауысты дыбыстардың жасалым жіктелімін төмендегідей кесте арқылы да көрсетуге болады: Дауысты фонема Ерін-езу қатысы Жақтың қатысы Жасалу орны А езулік ашық тіл арты Ә езулік ашық тіл ортасы О еріндік Қысаң тіл арты Ө еріндік Қысаң тіл ортасы Ұ еріндік Қысаң тіл арты Ү еріндік қысаң тіл ортасы Ы езулік Қысаң тіл арты І езулік Қысаң тіл ортасы Е езулік қысаң тіл ортасы Дауыстылар үш айырым белгісі: 1) жасалымы (жақ, ерін, жасалу орны); 2) айтылымы (ауызбен көмей, ауыздың шығар қалпы); 3) естілімі (үндесім және дауыс сапасы) арқылы сипатталады. Осы үш айырым белгісі бойынша дауысты дыбыстардың фонетикалық сипаттамасы төмендегідей болады: 1. Жалаң дауысты дыбыстар: А дауысты дыбысы: 1) Жасалым белгілері: ашық, езу, тіл арты; 2) Айтылым белгілері: көмей қуысты, кең шығысты; 3) Естілім белгілері: жуан, ашық, езу әуезді; Ә дауысты дыбысы: 1) Жасалым белгілері: ашық, езу, тіл ортасы; 2) Айтылым белгілері: ауыз қуысты, кең шығысты; 3) Естілім белгілері: жіңішке, ашық, езу әуезді; Ы дауысты дыбысы: 1) Жасалым белгілері: қысаң, езу тіл арты; 2) Айтылым белгілері: көмей қуысты, қысаң шығысты; 3) Естілім белгілері: жуан, қысаң, езу әуезді; Ідауысты дыбысы: 1) Жасалым белгілері: қысаң, езу, тіл ортасы: 2) Айтылым белгілері: ауыз қуысты, қысаң шығысты: 3) Естілім белгілері: жіңішке, қысаң, езу әуезді: Ұ дауысты дыбысы: 1) Жасалым белгілері: қысаң, доғал ерін, тіл арты; 2) Айтылым белгілері: көмей қуысты, дөңгелек шығысты; 3) Естілім белгілері: жуан, қысаң, ерін әуезді; Ү дауысты дыбысы: 1) Жасалым белгілері: қысаң, доғал ерін, тіл ортасы; 2) Айтылым белгілері: ауыз қуысты, дөңгелек шығысты; 3) Естілім белгілері: жіңішке, қысаң, ерін әуезді; 2.Құранды дауысты дыбыстар: Құранды О дыбысы – wұ, Ө дыбысы – wү, Е дыбысы йі дыбыстарынан жасалады, яғни құранды дыбыстар осы қос дыбыстар түріндегі үндесім әуезбен айтылады. О дауысты дыбысы: 1) жасалым белгілері: ерін, тіл арты, құранды дауысты дыбыс; 2) Айтылым белгілері: көмей қуысты, сүйір шығысты; 3) Естілім белгілері: жуан, W - ерін әуезді; Ө дауысты дыбысы: 1) жасалым белгілері: сүйір ерін, тіл ортасы, құранды дауысты дыбыс; 2) Айтылым белгілері: ауыз қуысты, сүйір шығысты; 3) Естілім белгілері: жіңішке, W - ерін әуезді; Е дауысты дыбысы: 1) жасалым белгілері: емеурін, тіл ортасы құранды дауысты; 2) айтылым белгілері: ауыз қуысты, емеурін шығысты; 3) естілім белгілері: жіңішке, J - езу әуезді; жүктеу/скачать 3.07 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|