Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
ғылымы өзінің туа бастағанын көр- сетеді. Қазақ әдебиеттану ғылымындағы әдеби-теориялық, әдеби-тарихи, ғы- лыми-зерттеушілік бағыттағы ой-пі- кірлер осы жолдан өтті. Жоғарыдағы проблемалық сұрақтарға өз қадір- халінше жауап беруге талпынған, қазақ әдебиетінің тарихын ғылыми тұрғыда зерттеуді алғаш бастаған, белгілі бір кезең ақындарын сөз ете отырып сол дәуір әдебиетінің кескін- келбетін анықтауды ниет еткен ал- ғашқы ғылыми еңбек Ж. Аймауытов пен М. Әуезов «Екеу» деген псев- дониммен бірігіп жазған «Абайдан соңғы ақындар» атты мақала еді. Мақаланың басты мақсаты – қазақ әдебиеті бар ма? (біздің ойымызша, жазба әдебиет. – Ж. С.) бар болса кімнен басталды, көрнекті ақындары кімдер деген секілді сұраққа жауап беру. Авторлар қазақ поэзиясының көш басшысы деп Абайды атап, одан басталған ағартушы-демократтық ба - ғытты жалғастырушылар деп С. То - райғыров, М. Сералин, С. Көбеев, Ш. Құдайбердиев, А. Байтұрсынов, М. Жұмабаевтарды алып, қысқаша таныстырып өтеді. Шығармаларына талдау жасалмағанымен, осы ақын- дар шығармашылығындағы халық мұңы мен заман келбетінің жырла- нуына тоқталып, ағартушылық, ха- лықшылдық идеяның басым бол- ғанын тап басып айтады. Абайдан соңғы дәуірдегі қазақ поэзиясындағы өзіндік орны бар бұл ақындардың бұлайша топтастырылып қаралуы – сол кезеңдегі қазақтың ғылыми-зерт- теушілік ой-пікірі үшін үлкен жаңа- лық, қазақ әдебиетінің тарихын зерт- теуге бастаған алғашқы қадамдар- дың бірі деп бағалаған жөн. Себебі, осы топтастыра қарап, пікір айтудың негізінде әдебиет тарихын дәуірге бөліп зерттеудің ғылыми бастамасы жатыр. «Екеудің» мақаласында ұлт әде- биетінің ақын-жазушыларымен та- ныс тыру мақсаты басым жатса, С. Садуақасовтың әдебиет тари- хын ғылыми тұрғыда тану мен дә- уір ге бөлу нақты көрініс тапқан, оған жүйелі түрде талдау жасауға ұмтылған «Киргизская литерату- ра» (историко-критический очерк) деп аталатын мақаласының маңызы зор. Әдеби-тарихи бағыттағы ой- пікірінің салиқалығы мен байып ты тұжырымдар жасауынан автор дың қазақ әдебиетінің тарихын зерт- теу ді арнайы мақсат етіп қой ға- нын байқаймыз. С. Садуақасов бұл та рихи-сын очеркінде қазақ әде- биетінің кескін-келбетін таныту үшін оны белгілі бір кезеңдерге бөле оты- рып тексереді. «Қазақ әдебиеті» әліп- темесінің мазмұнын шартты түрде іштей былайша жіктеуге болады: 1. Әдебиеттің қазақ өміріндегі орны. 2. Суырып-салма өнерінің (ауыз әдебиеті) болмыс-бітімі. Ре по зи то ри й К ар ГУ |