Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
кадрларсыз келуге мәжбүр бол- ды. Сондықтан да оған өзінің туу кезеңіндегі қол жеткізген жетістіктері мен орын алған кемшіліктерін сара- лап, алдағы атқарылар жұмыстарын жоспарлап алуына мүмкіндік бол- мады. 1920-1930 жылдардағы әдеби сынды жанр ретінде қалыптастырған, әдебиет туралы ғылымды туды- рып үлгерген азды-көпті табысты сталиндік саясат жоққа шығарған еді. Сын мен әдебиеттану енді И. Ста - лин басшылығымен түзетулер енгі- зілген маркстік-лениндік әдіс нама мен идеологияға сай бағыт-бағ- дар түзеуге дайындала бастады. «Ұлтшыл-алашшыл» атанған сын- шы-әдебиетшілердің зерттеу ең- бек терін былай қойғанда, төңкеріс- шіл дердің көп жағдайда маркстік- лениндік әдіснама талаптарына сай келетін мақалалары мен зерттеуле- рі, оқулықтары ғылыми айналымға енгізілмей тыйым салынуы, пайда- ланудан шығарылып тасталуы үлкен қиындыққа ұшыратты. Бұл даму жолын бастағалы тұрған ұлттық әдебиеттану ғылымы үшін ең басты кедергі еді. Ал екінші қиыншылық, осы да- му жолындағы алғашқы қадамдар фашистік Германияның кеңестер елі не соғыс ашқан лаңы мен соның зардаптарын жоюға толы қиын жыл- дарға тап келуі болды. Өйткені, кеше ғана іргелі зерттеулер жазып кеткен ағалардың алдын көрген, ғылыми ортаға 1939-1941 жылдары таныла бастаған жаңа жас күштердің көбі қаламды қаруға айырбастап, май- данға аттанды. Сондықтан негізгі сал мақ жеке басқа табыну салдары- ның әшкерелегіш науқанынан, өрттен аман қалған бұтадай селдіреп қалған аз ғана топтың иығына түсті. Қан құйлы соғыс жүріп жатқан кезеңде барлық күш жеңіс үшін жұмсалғанымен, ұлттық ғылыми- зерттеушілік, әдеби-теориялық ба- ғыт тағы ой-пікір өз ізденістерін тоқ татқан жоқ. Заман талабы оның ал дына жаңа міндеттер қойып, тез арада шешуді талап етті. Оның алғашқысы, басқадай оқу құралы болмағандықтан, «ұлтшыл-фашист, халық жаулары» жазған оқулықтар мен олардың шығармашылығы енгі- зілген оқу құралдарын пайдаланып отырған орта мектептер мен жоғары оқу орындарын жаңа кітаптармен қамтамасыз ету міндеті болды. Ал екіншісі, фольклорлық мұра үлгі- лерін жариялау, пайдалану, насихат- тау және зерттеу міндеті еді. Оны соғыс кезінің талап-тілегіне сай бүкіл халықты жеңіс үшін жанқиярлық- пен еңбек етуге жұмылдыруда отан- шылдық, патриотизм рухын көтеруге шақырған кеңестік идеология тудыр- ды. Ол әсіресе, таптық көзқарасқа сай тыйым салынып келген батыр- лық эпостардың жарыққа шығуы мен зерттеле бастауына себепкер болды. Бұл басқа да фольклорлық Ре по зи то ри й К ар ГУ |