Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет293/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   289   290   291   292   293   294   295   296   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
табу бағытындағы нигилизмге ұшы-
рады. «Тұрпайы социологизм» тео-
риясындағы көзқарастан мектеп-
терге арналған оқу құралдары мен 
бағдарламалар да сау қалған жоқ. 
«Ұлтшылдық 
бұрмалаушылықта» 
деп табылған оқу құралдары пай-
даланудан алынып тасталды. Қазақ 
әдебиетінен мектеп пен жоғары оқу 
орындарындағы оқу бағдарлама лары 
қаулы-қарарлар талап еткен маркс тік-
лениндік әдіснамаға сай қайта жа-
зылды. Олардың ал ғашқы жобалары 
Қ. Тұрғанбаев пен М. Сармурзинаның 
«Қазақ 
әде биетінің 
программа-
сындағы өрескел қателіктер тура-
лы» деген мақаласында сыналып 
та үлгерді. Ұзақ талқылаудан және 
идеология саласындағы «қырағы 
көздердің» сынынан өткен 5-7 
кластардағы әдебиеттік оқу үшін, 
VІІІ-ІХ кластарға әдебиеттің тари-
хи курсын жүргізу үшін орта мек-
теп бағдарламалары жарық көрді 
(1951). Олардың негізінде «Қазақ 
әдебиетінің тарихы» деген атпен 
фольклорға арналған І томының 
проспектісі, «Қазақ ССР-нің ерте за-
маннан Ұлы Октябрь социалистік 
революциясына дейінгі тарихының» 
проспектілері басылып шықты. Бұ-
лар ғылыми-зерттеушілік ой-пікір 
алдына маркстік-лениндік әдіс-
нама қағидаларының талаптары-
нан шығармайтын жолбасшылық 
мақ сат-міндеттерді белгілеп берді. 
Орта мектептің VІІІ, ІХ кластары-
на арналған «Қазақ әдебиеті» оқу 
құралдары түзетіліп төртінші рет 
басылды (Редакциясын басқарған 
М. Ғабдуллин). ІХ класс үшін 
Ә. Шәріповтің әдебиет хрестома-
тиясы шықты. Қатты өзгерістерге 
ұшырағандықтан, 
қарастырылған 
фольклорлық үлгілер мен ақын-
жазушылар шығармалары қоғам 
заң дылықтарымен, тап күресімен 
ты ғыз байланыстылықта алынғаны 
айтпаса да түсінікті. Ғалым Қ. Жұ-
малиев айтқандай, «1950-1951 жыл-
дардан бас тап әдебиет оқу құрал-
дарында, жеке мақалаларда өткен 
ғасырлардағы әдебиет тарихын жоқ-
қа шығаратын теріс көзқарастар пай-
да болды» [1, 93].
Біздің жоғарыда Абай мұрасын 
зерттеудегі қателіктерді әшкерелеуден 
бері қарай ұзақ-сонар сөз етіп келген 
«тұрпайы социологизм» теориясы-
ның бұрмалаушылықтарының бар-
лығы бір ғана 1951 жылы жүзеге 
асқанын ескеретін болсақ, ұлттық 
ғылыми-зерттеушілік 
ой-пікірдің 
бас сауғалауға көшкенін, үн-түнсіз 
қа луға мәжбүр болғанын түсінуге 
болады. Осы жылдың соңына қарай 
«ұлтшыл-буржуазияшылдарды» 
әшкерелеу науқаны қазақ әдебиет та-
ну ғылымының даму жолында еңбек 
еткен Е. Ысмайылов, Т. Нұртазин, 
Қ. Мұқаметханов, Қ. Жұмалиевтер-
дің ұсталып, социалистік қоғамға жат 
элементтер ретінде әдеби ортадан 
аластатылып, 25 жылға сотталуы-
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


313


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   289   290   291   292   293   294   295   296   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет