Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
зерттеушілік ой-пікірдің даму про- цесін, әдіснамалық мәселелерін ғы лыми тұрғыда жүйелі тексерген күр делі ғылыми зерттеу, моногра- фиялық еңбек болмағанмен, бізде бұл мәселені арнайы да, жанама түрде де сөз еткен мақалалар мен еңбектер біршама баршылық. Әдебиет ту- ралы ұлттық ғылымның туу, даму жолдары мен тарихының көптеген мәселелерін, келешек зерттеу жұмыс- тарына бағыт-бағдар беретін соны көзқарастарды қазақ әдебиеті сыны тарихын зерттеген еңбектерден кө- реміз. Қазақтың ұлттық әдебиеттану ғылымының қалыптасу кезеңдерін сөз еткенде ғалым Е. Ысмайылов: «Қазақ әдебиеттану ғылымының та- рихына көз жіберсек, оның негізгі екі кезеңді бастан кешіргенін байқауға болады. Бірінші – үйрену, идеялық- творчестволық принциптерді игеру кезеңі. Бұл революцияның алғашқы кезеңінен соғысқа дейінгі дәуірді қамтиды. Екіншісі – соғыстан ке- йінгі дәуір, яғни қалыптасу, даму дәуірі» – деп екіге бөле отырып, алғашқы кезеңде, «өмірдің талап- тілектеріне байланысты дүниеге ке- луіне» әдеби мұраны игеру процесі мен қазақ әдебиетінің мектептер мен оқу орындарда жүргізіле баста- уына сай, алғашқы оқулықтар мен хрестоматиялардың жазылуы түрткі болғанын атап көрсетеді [1, 35]. Ал академик М. Әуезов бұл турасында: «Қазақ әдебиеттану ғылымы бүгінгі жеткен сатысымен, түгелімен Ұлы Октябрь революциясының жемісі болды... Қазақ әдебиеті тарихы мен әдебиеттану жүйесі бізде орта мек- тептерде оқу құралын жасаудан туды», – деп жазды [1, 355]. Осы жоғарыда келтірілген пікір- лерге қарасақ, ұлттық әдебиеттану ғылымының тарихын кеңестік дә- уір ден бастап зерттеу керек деген көзқарас негізінен дұрыс болғанмен, бұл ғылым саласының туу дәуіріне дейінгі тарихи бастаулары назар- дан тыс қалғаны байқалады. Тари- хымыз жаңаша таразыланып жатқан қазіргі уақытта европацентристік ой-пікір мен марксизм-ленинизм ілі- мінің және зерттеу жұмыстарына қате қаулы-қарарлармен үнемі бағыт- бағдар беріп отырған кеңестік идео- логия ықпалында айтылып, қағидаға айнала жаздаған көзқарастарға сыни тұрғыда жаңаша қарау – әдебиет- тану ғылымының қалыптасу тарихын зерттеу мәселелерімен тығыз байла- нысты. Қандай да болсын ғылым сала- сы аяқ астынан туа салып, бірге да- мып кетпейтіні дәлелдеуді қажет етпейтін шындық. Ендеше әдебиет туралы ғылым да өзінің алғашқы адымын көркем шығарманың мә- нін ұғып, рухани азық ретіндегі қо- ғамдық маңызын түсінуден баста- латын қарапайым ой-пікірден, баға- лаушылық сипаттағы алғысөздер Ре по зи то ри й К ар ГУ |