Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІV БӨЛІМ. Қазақ библиографиясының тарихы
1910 жылы М. Сералин қазақ жур- налын ашуға рұқсат берілгені тура- лы куәлікте «Айқап» журналын жеті түрлі саладан тұратын бағдарлама бойынша шығару көрсетілген екен. Олар: бас мақала, шет ел хабарлары, мұсылман өмірінен мәселелер, хро- ника, фельетондар мен өлеңдер, би- блиография және ғылыми мақалалар, әр түрлі хабарлар мен редакцияға хат. Бұл жобаны М. Сералин «Ай- қап тың» № 1 санындағы оқушылар- ға жазған арнауында «Сыртқы ха- барлар, мұсылмандар тіршілігіне мы салдар, уақиғалар, фельетон, кі- таптар хақында һәм ғылым бабын- да, басқарушыға келген хаттар» деп бес бағытқа топтастырған. Осында төртінші болып аталып тұрған сала жоғарыда көрсетілген библиогра- фия мәселесі екені анық, тек қазақи ұғымға жақындату үшін кітаптар хақында деп алған және журнал оны мақсатты түрде жүргізіп отырған. Ендеше, қазақ библиографиясының тұңғыш қадамы «Айқаптан» бас- талған болып шығады. Жоқтан бар іздегендей болмас үшін нақты мы- салдармен дәлелдеп көрерлік. «Айқап» «кітаптар жайынан» де- ген арнаулы бөлім ашып «Бас па- шылдық дүниесінде», «Жаңа шық - қан кітаптар» деген атпен қазақ тілінде жарық көрген кітаптармен жұртшылықты үздіксіз хабардар етіп отырған. Көбінде қандай кітап шық- қаны, қайдан алуға болатынын хабар- ласа, кейбір жағдайларда қысқаша түсініктеме мен сын беріп отырған. Профессор, сәкентанушы ғалым Т. Кәкішев оларды аннотациялық және жарнама сын деп атайды. Бұдан жаңа кітаптар туралы көрсеткіш тік сипаттағы мағлұмат беріп отыру дан туындаған журнал идеясы ұлт тық сыншылдық – эстетикалық ойдың өріс алуына негіз болғанын көреміз. Шынын айтсақ, қазақ әдебиеті сыны «Айқап» пен «Қазақта» туғандығы рас қой. Ал журнал шығып тұрған кезеңде екі жүзден астам әр түрлі сипаттағы қазақ кітаптары жарық көр ген. Олардың барлығы туралы мәлімет бере қоймағанмен, бұл жол- дағы алғашқы талпыныстар «Дала уалаяты» газетіндегі «Жаңа кітаптар» айдарымен беріліп отырған хабарлар- да көрінді. 1888 жылғы бірнеше санында П. Кулешов, А. Левшин, И. Вацли- калардың кітаптары басылып шық- қаны туралы мәлімет берілген. 1889 жылдан бастап, қазақ халқы туралы шыққан кітаптармен жарық көріп жатқан фольклорлық үлгі- лер, ақын-жыраулар шығармалары- ның тізімін ұдайы көрсете отырып, кейбіреулеріне сын пікір де білдір- ген. Мысалы, В. В. Радловтың «Сло- варь тюркских наречий», А. Хару- зиннің «Киргизы Букивский ор ды», Е. Смирновтың «Библиографиче- ские очерки султана Ахмета Кене- сарина», М. Кафидің «Исламның Ре по зи то ри й К ар ГУ |