Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
тарихтың қоқысына лақтырып тас- тап, жаңа пролетариат әдебиетін жасаймыз» деп көркемдік дамудың тарихи сабақтастығы принципін жоққа шығарған пролеткультшыл- дық нигилизмді жақтаушы ақын- жазушылар мен сыншылардың маркстік-лениндік ілімді үйрену барысында В. И. Лениннің «әр ұлттың мәдениетінде екі түрлі мәдениет тің элементі болатыны ту- ралы» қағидасына сүйеніп, әдеби мұраны тек қана таптық тұрғыдан бағалауды басшылыққа алған «тұр- пайы со циологизм» теориясына ау- ысу жолындағы ұзаққа созылған қателіктері мен бұрмалаушылық- тары, «бірыңғай ағым теориясының» ғылыми зерттеу жұмыстарындағы прогрессивті сипаттағы ізденістері мен іркілістері Т. Кәкішевтің ұлттық әдеби сын тарихын зерделеген ең- бектерінде бұлтартпас мысалдармен дәлелденді, әділ бағасын алды. Әдебиеттану ғылымының қалып- тасу тарихын ғылыми тұрғыда зерт- теуде бұл концепциялардың ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірдегі ық- палы ыждаһаттылықпен қаралып, жан-жақты шешіп алатын басты мәселелердің бірі болса, оның өзекті проблемалары профессор Т. Кәкішев еңбектерінде болашақ зерттеулер- ге негіз боларлықтай дәрежеде өз ше шімін тапқандығын көруге бо- лады. Сонымен қатар, ғалым аға- мыз дың соңғы жылдарындағы еңбектерінде тек өзіне ғана тән қайсар батылдықпен айтып жүрген тың бағыттағы ой-пікірлері де бар. Ол – жетпіс жыл бойы маркстік- лениндік идеология мен әдәснама ықпалында жүргізіліп келген ғы- лыми зерттеу жұмыстарымыздағы жетістіктер мен кемшіліктерді жа- ңаша саралау проблемасы. «Әзірге тындырып жатқанымыз – кеңесті жамандау, коммунистік идеология- ны даттау. Тіпті ауыздағына ие бола алмайтын даңғазашылдар «совет, кеңес, әдебиет, оның көркемдік әдісі – социалистік реализм болды» деу- ге аузы бармайтыны былай тұрсын, естігенде шошып тік тұратын, іргесін алыс салатындар шықты», – деген пікірінде үлкен шындық жа- тыр. Кеңестік дәуірде жасалды екен деп ғылыми-зерттеушілік, әдеби- теориялық, сыншылдық-эстетикалық ой-пікірдің бәрін қате деп тапсақ, 1920 жылдардың бас кезіндегі пролеткультшылдықтың кебін киіп шыға келетініміз анық. Әдеби сын баспасөз бетінде өмір сүреді. Сондықтан да әдеби сын- ның дамуы баспасөздің дамуымен тікелей байланысты. Қазақ дала- сында «Түркістан уалаятының га- зеті» (1870-1882), «Дала уалаятының газеті» (1888-1902) газеттерінің шыға бастауымен бірге олардың бет- те рінде әдеби ой-пікірлер де көрі- ніс тапты. Алғашқы аннотациялық, ре цензиялық, әдеби шолу сипат- Ре по зи то ри й К ар ГУ |