XIX ғ. 60-шы жылдардың ортасында Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу жерлері қарулы қантөгіс арқылы алуынумен,барлыққазақжерлерініңРесейге қосылуы аяқталды.Бұл уақытта Ресейде капиталистік қатынастар дамып,буржуазиялық реформалар іске асырыла бастады. Патша үкіметі елді басқарудың бірыңғай жүйесін құружобасын жасады. 1867 ж. шілдеде"Жетісу және Сырдария облыстарынбасқару туралы Уақытша ереже", ал 1868 ж. 21 қазанда"Орынбор және Батыс-Сібір генерал-губернаторлықтарынбасқару туралы Уақытша ереже" бекітілді.
Реформасына сәйкес Қазақстанның аумағы үш бөлікке бөлінді: Түркістан, Орынбор және Батыс-Сібір генерал-губернаторлықтары. Әрбір генерал-губернаторлықоблыстардантұрды. Орынбор генерал-губернаторлығына – Орал және Торғай облыстары; Батыс Сібір генерал-губернаторлығына – Ақмола және Семей облыстары; Түркістан генерал-губернаторлығына – Жетісу және Сырдария облыстары кірді. Облыстардыазаматтық және әскери құқықтар берілген әскери губернаторлар басқарды.
Облыстар уездерге бөлінді. Уезд басшыларыәскери губернаторлардың ұсынуы бойынша генерал-губернаторларбекіткенофицерлертағайындалды. Уездераумақтық болыстардантұрды,болыстар — біріккен бірнеше ауылшаруашылықтағы әкімшілік ауылдардан тұрды.
Бір ауылдан басқа ауылға көшу осы ауылдардың старшындары мен болыстық басшылардың рұқсатымен ғана көшірілді. Болыс билеушілеріне және ауыл старшындарына ауыл байлары ұсынған адамдартағайындалды. Сайлау болыстық съездерде мен ауыл жиындарында өткізілді. Болыс билеушілері және ауыл старшындарыүш жылда бір ретсайланып отырды.
1867-1868 жылғы реформа бойынша әскери сот комиссиясы және уездік соттарқұрылды. Олар, негізінен,империялық заңдаржүйесіндежәне өлкені отарлаумақсаттарынегізіндеәрекететті. Ауылдарда әдеттегі құқық пен шариғатнормаларына сүйенген билер соты сақталды. Әрбір болыста төрттен сегізге дейін билерсайланып отырды. Оларды әскери губернаторларбекітіп отырды.
Жалпы,патша үкіметінің реформаларыотарлық саясаттыкүшейту бағытында жасалды.Уақыт өте келе, олар өзгеріп отырды және жергілікті халықты қанауды күшейтугеықпал етіп отырды. Қазақстан жерінде жүргізілген реформалардыңсалдары өте ауыр болды.
|
К середине 60-х годов XIX в. с присоединением земель Южного Казахстана и Семиречья через кровопролитные бои завершилось слияние всех земель казахов с Россией. В это время в России развивались капиталистические отношения и принимались буржуазные реформы. Царское правительство создало проект единой системы руководства страной. В июле 1867 г. было утверждено "Временное положение об управлении Семиреченской и Сырдарьинской областями”, а 21 октября 1868 г. — "Временное положение об управлении Оренбургским и Западно-Сибирским генерал-губернаторствами”.
В соответствии с реформой территория Казахстана делилась на три части: Туркестанское, Оренбургское и Западно-Сибирское генерал-губернаторства. Каждое генерал-губернаторство состояло из областей. В Оренбургское генерал-губернаторство входили: Уральская и Тургайская области; в Западно-Сибирское генерал-губернаторство — Акмолинская и Семипалатинская области; в Туркестанское генерал- губернаторство—Семиреченская и Сырдарьинская области. Областями руководили военные губернаторы, наделенные гражданскими и военными правами.
Области делились на уезды.Уездные руководители назначались из офицеров по представлению военных губернаторов и утверждались генерал-губернатором области. Уезды состояли из территориальных волостей, волости — из административных аулов, которые объединяли несколько сельскохозяйственных аулов.
Переезд из одного аула в другой разрешался только с ведома старшин этих аулов и волостных начальников. Волостными правителями и аульными старшинами назначались люди, выдвигавшиеся баями. Выборы проходили в волостных съездах и аульных собраниях. Кандидаты в волостные правители и аульные старшины избирались один раз в три года.
По реформам 1867—1868 гг., были созданы военно-судебные комиссии и уездные суды. Они в основном действовали на основании общеимперской системы законов и приспосабливались к целям колонизации края. В аулах сохранились суды биев, которые руководили нормами обычного права и шариата. В каждой волости выбирались от четырех до восьми биев. Их утверждали военные губернаторы.
В общем реформы царского правительства были направлены на усиление колониальной политики. Время от времени они изменялись и способствовали усилению эксплуатации коренного населения. Последствия реформ, проведенных на земле Казахстана, были очень тяжелыми.
|
