Химия пәнінен өткізілетін практикалық жұмыстар (оқу-әдістемелік нұсқау) Нургалиева Зәмзәм Нурбауловна

Тақырыбы: «Бейметалдар» тақырыбына эксперименттік есептер шыкғару.

Жұмыстың мақсаты: оқушылардың бейорганикалық қосылыстардың маңызды кластары туралы білімдерін бекітіп, олардың арасындағы генетикалық байланыстың мәнін іс жүзінде түсіндіру.

Жұмысқа қажетті құралдар мен реактивтер: магний, темір, магний оксиді, мыс (II) оксиді, темір (III) гидроксиді, магний карбонаты, натрий гидроксиді, тұз және күкірт қышқылының ерітінділері, индикаторлар, сынауықты штатив, сынауық ұстайтын қысқыш.

Жұмыс барысында қышқылдар мен негіздер қолданылатындықтан, сақтық шараларына мұқият болу керек.

Оқушылар жұмыс соңынан дәптерлеріне нәтижелерді жазып, жұмыс орнын жинайды.

1-есеп. Құрғақ заттары бар үш сынауық берілген: бірінші сынауықта – натрий сульфаты, екіншісінде – магний сульфаты, үшіншісінде – аммоний сульфаты. Қай сынауықта аммоний сульфаты бар екенін анықтаңдар.

2-есеп. Берілген зат – аммоний сульфаты екенін тәжірибе жүзінде анықтаңдар.

3-есеп. Лакмус пен аммоний нитраты, натрий карбонаты және калий хлориді ерітінділерін сынаңдар жіне байқалған өзгерісті түсіндіріңдер.

4-есеп. Сынауықтарда хлорсутек (тұз), азот және күкірт қышқылы ерітінділері бар. Қай сынауықта қандай ұышұыл бар екенін анықтаңдар.

6-есеп. Екі ақ ұнтақты: кальций карбонаты мен натрий карбонатын қалай ажыратуға болады?

7-есеп. а ) мыс нитратын; ә ) кальций карбонатын екәі әдіспен алыңдар.

8-есеп. Мынадай айналымдарды жүзеге асыру үшін тәжірибе жүргізіңдер:

А) C _;

Ә) P_

Тақырыбы: Органикалық заттардағы көміртегі, сутегі және хлорды сапалық жолмен анықтау.

Жұмыстың мақсаты: Органикалық заттың құрамын анықтау барысында оқушылардың білімін, ойлау қабілетін, сарамандық икемділігін дамыту.

Жұмысқа қажетті құралдар мен реактивтер: сынауықтар, спиртшам, газ жүретін түтік, мыс сымы, керосин не вазелин майы, сусыздандырылған тотияйын, дихлорэтан.

Сабақты оқушыларға төмендегідей сұрақтар қою арқылы қорытындылауға болады:

1. 
   Сұйық және қатты көмірсутектердің құрамында көміртегі, сутегі барын қалай анықтауға болады?
   
2. 
   Органикалық затта хлорды сапалық жолмен анықтау әдісін түсіндіріңдер.
   

1. 
   Оқулықта көрсетілгендей құрал құрастыру.
   
2. 
   Сынауықты қыздырғанда сақ болу.
   
3. 
   Әкті судағы өзгерісті бақылау.
   
4. 
   Мыс сымнан айналма жасап, жалынның түсін бақылау.
   

Органикалық заттардың құрамына кіретін элементтерді сапалық анықтау үшін оларды бейорганикалық қосылыстарға айналдырады. Мысалы, зат құрамындағы көміртекті көмірге (күйеге) немесе көміртек (IV) оксидіне, сутекті суға, хлорды мыс (II) хлоридіне айналдырып алып, түзілген қоспаларды анықтайды.

Бұл әдіс органикалық заттың құрамындағы көміртектің тотығып, көмірге айналуына негізделген. Тотықтырғыш – ауадағы оттек. Қара түс көмір түзілгенін дәлелдейді. Реакция нәтижесінде түзілген су буланып ұшып кетеді.

Реактивтер мен құрал-жабдықтар: глюкоза (қант немесе басқа органикалық зат), қандауыр, спиртшам.

Жұмыстың орындалуы.

Қандауырдың ұшымен глюкозаның (қанттың немесе басқа да органикалық заттың) бірнеше кристаллын алып, жалынға ұстап, ептеп қыздырыңдар. Глюкоза әуелі балқиды да, содан соң қоңырланып, жанып кетеді. Қандауырда қара түсті көмірленген масса қалады. Бұл нені дәлелдейді?

Реактивтер мен құрал-жабдықтар: парафин, металл тұрғы, әк суы, стақан.

Жұмыстың орындалуы.

А) Жанып тқрған парафин шырақтың үстіне құрғақ стақанды төңкеріп, тқрғы сақинасына орналастырыңдар. Стақанның терлеуін бақылаңдар.

Ә) Жанып тұрған шырақтың үстіне әк суымен шайқалған стақанды төңкеріп, тұрғының сақинасына орналастырып, әк суының лайланғанын бақылаңдар.

CxHy+(2x+y/2)CuO (2x+y/2)Cu+xCO2 + H2O

Байқалған құбылыстарды түсіндіріп, сәйкес реакциялардың теңдеулерін жазыңдар.

Тақырыбы: «Этилен алу жіне онымен тәжірибе жасау»

Жұмыстың мақсаты: оқушыларды этиленнің зертханалық алыну әдісімен және органикалық заттармен таныстыру. Этиленнің физикалық, химиялық қасиеттеріндегі еркешеліктерге байланысты жұмыс жасаған кезде сақтық ережелерін пайдалана білу икемділіктерін бекіту. Оқушылардың өздігінен жұмыс істеу белсенділігін арттыру.

Реактивтер мен құрал-жабдықтар: сынауық, ұстағышы бар металл тұрғы, спиртшам, газ жүретін түтігі бар тығынмен тығындалатын сынауық, кішірек екі сынауық, кәрлен ыдыстың ұсақ сынықтары, этил спирті, концентрлі күкірт қышқылы, бром (йод) суы (50 мл суға 2-3 тамшы су) және калий перманганатының күкірт қышқылымен қышқылданған ерітіндісі, сіріңке. Газ алуға қажетті құралдарды түгендеп алып, герметикалығын тексеріңдер.

Мұғалім практикалық жұмысты қорытындылағанда оқушылардың төмендегідей икемділіктердің қалыптасқандығын ескеруі қажет.

1. 
   Құралды құрастырып, нағыз жабылғандығын тексере білу.
   
2. 
   Этиленді физикалық, химиялық қасиеттері арқылы ажырату.
   
3. 
   Тәжірибені орындауда қауіпсіздік ережелерін сақтау.
   
4. 
   Жүргізілген тәжірибенің реакция теңдеуін жасап, қорытынды жасау.
   

Жұмыстың орындалуы. Этил спиртін дегидраттау арқылы этилен алу.

Реакция жүргізетін құрғақ сынауыққа 1,0-1,5 мл этил спирті мен 2-3 мл концентрлі күкірт қышқылын (немесе екеуінің дайын қоспасынан 3-4 мл! Абайлап құйып алыңдар. Қоспаны қыздырғанда біркелкі қайнауы үшін, қоспа құйылған сынауыққа аздап кәрленнің ұсақ сынықтарын салу керек. Сынауықты газ жүретін түтігі бар тығынмен жауып, көлбеу етіп (2-суретте көрсетілгендей) тұрғыға бекітеді. Қоспаны қауіпсіздік шараларын сақтай отырып, қыздырыңдар.

Этиленнің бромды (йодты) сумен әрекеттесуі. Газ жүретін түтіктің ұшын 1,5-2 мл-дей бром (йод) суы құйылған сынауыққа салып, ерітінді түссізденгенше газ өткізіңдер.

Этиленнің калий перманганатымен әрекеттесуі. Қоспа құйылған сынауықты қыздыруды тоқтатпай, газ жүретін түтіктің ұшын калий перманганатының қышқылданған ерітіндісі құйылған сынауыққа батырып, ерітінді түссізденгенше этилен жіберіңдер.

Этиленнің жануы. Қоспаны қыздыруды тоқтатпай, газ жүретін түтіктің ұшын жоғары қаратып, бөлініп жатқан газды тұтатып, этиленнің жануын бақылаңдар. Қыздыруды тоқтатып, қоспа салқындағаннан кейін жұмыс орнын жинап, тәртіпке келтіру керек.

Сұрақтарға жауап беріңдер;

а ) Этид спирті мен күкірт қышқылының қоспасын қыздырғанда қандай газ бөлінеді?

ә ) Газды бромды (йодты) су және калий перманганатының ерітіндісі арқылы өткізгенде не байқайсыңдар?

б ) Этилен неліктен метанға қарағанда жарқыраған жалынмен жанады?

в ) Этилен қасиеттерінің қаныққан көмірсутектерінен өзгешелігі неде?

Сәйкес реакциялардың теңдеуін жазып, байқаған құбылыстарыңды түсіндіріңдер.

Тақырыбы: «Спирттердің қасиеттері»

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды зертханада спирттердің химиялық қасиеттерімен іс жүзінде таныстыру.

Жұмысқа қажетті құралдар мен реактивтер: штатив, спиртшам, газ жүретін түтігі бар тығын, сынауық, су сеңгелі, бөлгіш шұқырақ, этил спирті, калий бромиді, күкірт қышқылы.

Мұғалім практикалық жұмыстың негізгі мақсатын түсіндіріп, оқушылардың білімін, практикалық жұмысты өткізуге дайындықтарын төмендегідей сұрақтар беру арқылы тексереді:

1. 
   Бір атомды қаныққан спирттер дегеніміз не?
   
2. 
   Өздеріңе танысспирттерге тән химиялық қасиеттерді түсіндіріңдер.
   
3. 
   Спирттен бромэтан алу үшін құралды қалай құрастырасыңдар?
   

1. 
   Этил спиртіне күкірт қышқылын құйғанда сақ болуы.
   
2. 
   Жасап отырған жұмыстың мәнін түсінуі.
   

Мұғалім практикалық сабақ барысында оқушылардың мынадай икемділіктерін қалыптастыруға көңіл бөлгені жөн: этил спирті, күкірт қышқылы ; бөлгіш шұқырықты дұрыс қолдана білу.

Этанолдың мыс (II) оксидімен әрекеттесуі.

Реактивтер мен құрал-жабдықтар: этил спирті, ұшы зімпара қағазымен тазартылған мыс сымы, қысқыш.

Жұмыстың орындалуы.

Мыс сымын қысқышпен ұстап тұрып, оның тазартылған ұшын спирт шамының жалынында қара түске ауысқанша – мыс (II) оксиді түзіледі, қыздырыңдар да, 2 мл этил спирті құйылған сынауыққа салыңдар. Мұнда мыс (II) оксидінің әсерінен этил спирті сірке альдегидіне дейін тотығады, оны алынған қосылысқа тән иісінен білуге болады. Мыс (II) оксиді металдан мысқа дейін тотықсызданады. Реакция теңдеуін жазыңдар.

Глицериннің мыс (II) гидроксидімен реакциясы.

Реактивтер мен құрал-жабдықтар: глицерин, су, мыс (II) сульфатының 2%-тік ерітіндісі, натрий гидроксидінің 10%-тік ерітіндісі, сынауықтар.

Жұмыстың орындалуы.

Сынауыққа 3-4 мл мыс (II) сульфатының ерітіндісін құйып, тұнба түзілгенше натрий гидроксиді ерітіндісін қосыңдар. Тәжірибе жақсы шығу үшін сілтінің артық мөлшерін алған жөн. Алынған қоспаны екі сынауыққа бөліп, біреуіне бірнеше тамшы глицерин құйып, екінші сынауықпен салыстырыңдар. Глицерині бар сынауықтағы тұнба ериді де, көгілдір түсті ерітінді түзіледі.

Байқалған құбылысты түсіндіріп, реакция теңдеуін жазыңдар.

Спирттерді тотықтыру ақылы альдегидтер алу.

Реактивтер мен құрал-жабдықтар: метил спирті, калий перманганатының ерітіндісі, сынауықтар.

Жұмыстың орындалуы.

Сынауыққа 1 мл калий перманганатының ерітіндісімен метил спиртін құйып, қоспаны жаймен қыздырыңдар. Формальдегид түзіле бастағанда ерітіндінің күлгін түсі жойыла бастайды. Реакция теңдеуін жазыңдар.

Тақырыбы: «Карбон қышқылдарын алу және қасиеттері»

Жұмыстың мақсаты: оқушыларға карбон қышқылының алыну жолын, олардың қасиеттері мен құрамын іс жүзінде таныстыру.

Жұмысқа қажетті құралдар мен реактивтер: сынауықтар, газ жүретін түтігі бар тығын, штатив, спиртшам, сынауық ұстағыш, натрий ацетаты, күкірт қышқылы, лакмус, сілті ерітінділері, магний ұнтағы, күміс (I) оксидінің аммиакты ерітіндісі, тұз қышқылы мен кальций хлоридінің ерітіндісі.

Мұғалім сабақты практикалық жұмыстың мақсатын түсіндірумен бастайды. Тәжірибелердің жұмыс барысы оқулықта түсінікті, жақсы берілген. Сабақты жүйелі түрде өткізу үшін мұғалім оқушыларға қосымша нұсқаулар береді.

Оқушыларға сірке қышқылын алу құралын құрастыру кезінде, натрий ацетаты мен күкірт қышқылының қоспасын қыздырғанда сақ болуды ескерту қажет. Теория жүзінде қарастырған реакциялардың тәжірибелерін орындағанда нәтижесіне ұқыптылықпен назар аударған жөн.

Мұғалім практикалық жұмыстың қорытындысын жасап, оқушыларға баға қойғанда төмендегі икемділіктердің қалай орындалғанын ескеру керек:

1. 
   Құралды дұрыс құрастыру;
   
2. 
   Сақтық ережелерін ескере отырып, сірке қышқылының иісін ажырата білу;
   
3. 
   Сірке қышқылының сілті ерітіндісімен нейтралдау реакциясын жазу;
   
4. 
   Лакмустың түсін бақылау;
   
5. 
   Сірке қышқылының тұзбен әрекеттесуінің реакция теңдеуін жазу;
   
6. 
   Құмырсқа қышқылының күміс оксидіне (аммиактағы ерітіндісіне) әсерін тексеру;
   
7. 
   Кір сабынның судағы ерітіндісін дайындау;
   
8. 
   Қанықпаған қышқылдарға тән қасиеттерді ескере отырып, олеин қышқылының құрамын анықтау.
   

Реактивтер мен құрал-жабдықтар. Сірке қышқылының ерітіндісі, сынауықтар мен тұрғы, әмбебап (көк лакмус) және фенолфталеин ерітінділері (не қағаздары), сілті ерітіндісі,магний (мырыш) ұнтағы (түйінділері), кальций (натрий) карбонаты, этанол, концентрлік күкірт қышқылы, натрий хлоридінің қаныққан ерітіндісі.

Жұмыстың орындалуы.

1. Сірке қышқылының физикалық қасиеттері және индикаторға әсері.

Сірке қышқылының 0,5-1 мл ерітіндісін сынауыққа құйып алып,түсіне көңіл аударыңдар,абайлап иісін байқаңдар.Сынауықтағы ерітіндіге берілген индикатор ерітіндісінен тамызыңдар (немесе индикатор қағазымен тексеріңдер).Не байқалады?Карбон қышқылдары күші жағынан қандай қышқылға жататынын түсіндіріңдер.

2. Қышқылдың сілте ерітіндісімен әрекеттесуі.

Алдыңғы тәжірибедегі индикатормен тексерілген сірке қышқылының

ерітіндісіне индикатордың түсі өзгергенше сілті ерітіндісін тамшылатып құйып,қышқылды бейтараптаңдар.

3. Сірке қышқылының белсенді металдармен әрекеттесуі.

Сірке қышқылының 1-1,5 мл ерітіндісіне берілген металды салыңдар.Газ

бөлінгенін бақылаңдар.Реакция баяу жүрсе,аздап қыздырып жіберіңдер.

4. Қышқылдың тұздармен әрекеттесуі.

Сынауыққа 1-1,5 мл сірке қышқылының ерітіндісін құйып алып,оған аздаған натрий карбонатының ұнтағын (не бордың кішкене түйіршігін) салып, газ бөлінуін бақылаңдар.Сірке қышқылы мен көмір қышқылының күштері туралы тұжырым жасаңдар.

5. Сірке қышқылынынң спирттермен әрекеттестіріп күрделі эфир алу

Сынауыққа 1,5-2 мл сірке қышқылын құйып алып,оған сонша мөлшерде этанол құйыңдар.Үстіне абайлап 1 мл-дей күкірт қышқылы ерітіндісін қосыңдар.Сынауықты салқындатқыш ұзын түтігі бар тығынмен жауып, байқап қыздырыңдар.Қыздыруды тоқтатып, сынауықтағы қоспаны натрий хлоридінің қанық ерітіндісі бар ыдысқа құйыңдар. Тығыздығына, түсіне, иісіне көңіл аударыңдар.

Карбон қышқылының қасиеттерін минерал қышқылдардың қасиеттерімен салыстырыңдар. Барлық байқаған құбылыстарды түсіндіріп, жүрген химиялық реакциялардың теңдеулерін жазыңдар.

Тақырыбы: «Органикалық заттарды танып білуге арналған эксперименттік есептерді шешу»

Жұмыстың мақсаты: қанықпаған көмірсутектердің, үлкен молекулалық қосылыстардың, мұнай өнімдерінің, спирттердің, карбон қышқылдарының өкілдерңн анықтау барысында оқушылардың білімдерін жүйелеп, таным-ой әрекеттерін, икемділіктерін дамыту.

Жұмысқа қажетті құрал-жабдықтар мен реактивтер: сынауықтар, спиртшам, этил спирті, күкірт қышқылы, ас тұзы, глицерин ерітіндісі, мыс гидроксиді, натрий түйіршігі, темір (III) хлориді, калий пермангантының ерітіндісі, құмырсқа, сірке қышқылдары, күміс (I) валентті оксидінің аммиактағы ерітіндісі.

Мұғалім жұмыстың мақсатын және оны орындауға қойылатын негізгі талаптарды анықтау үшін қысқаша әңгіме өткізеді. Содан соң оқушылар өздігінен эксперименттік есептерді орындайды.

1 – нұсқа

Стеарин қышқылының құрамында көміртек және сутек элементтері бар тәжірибе жүзінде дәлелдеңдер.

Нөмірленген үш сынауықта әртүрлі заттар берілген: а) этанол ерітіндісі; ә) кір сабын ерітіндісі; б) формалин.Әрбір заттың қай сынауықта екенің табындар.

Екі сынауықтың біреуінде формальдегидтің ерітіндісі,екіншісінде – глецерин ерітіндісі берілген. Бір реактивтің көмегімен қай сынауықта қандай зат құйылғанын табыңдар

Нөмірленген төрт сынауықта әр түрлі қосылыстар құйылған: а)гексан; ә)этанол; б)құмырсқа қышқылы ерітіндісі;в)глицерин ерітіндісі.Қай заттың қандай сынауықта екенің анықтандар.

Тақырыбы: «Сірке қышқылының спирттермен әрекеттесуі»

Жұмыстың мақсаты: оқушыларға сірке қышқылы мен этил спиртінен күрделі эфир түзілуі кезіндегі этирификация реакциясының іс жүзінде жүруін дәлелдеткізу.

Қажетті құрал-жабдықтар мен реактивтер: концентрлі сірке қышқылы, этанол, концентрлі күкірт қышқылы, натрий хлоридінің қаныққан ерітіндісі, су спиртшам, салқындатқыш түтігі бар сынауық.

Мұғалім әдеттегідей оқушыларды сабақтың мақсатымен таныстырады. Оқушылардың практикалық жұмыс жасауда қалыптасқан икемділіктерін ескере отырып, өздігінен тәжірибе орындауына көңіл бөлу керек.

Мұғалім төмендегідей нұсқау бере алады:

Сынауыққа 1 мл этил спиртін 1 мл сірке қышқылын және 0,5-1 мл күкірт қышқылын құйып, араластырады. Штативтегі сынауықты ауасалқындатқыш түтігі бар тығынмен бекітіп, су сеңгілінде 6-10 минут қыздыру керек.

Мұғалім тәжірибе нәтижесі дұрыс шығуы үшін төмендегідей алгоритм ұсынады:

1. 
   Құралды құрастыру.
   
2. 
   Қоспаны дайындап, су сеңгілінде қыздырғанда сақ болу.
   
3. 
   Су сеңгілінде 6-10 минут қыздыр.
   
4. 
   Қоспаның қайнап кетпеуін бақыла.
   
5. 
   Сұйықтық суығаннан кейін су немесе ас тұзының ерітіндісін қосып араластыр.
   
6. 
   Иісіне көңіл бөл.
   
7. 
   Әрбір сұйықтықтың құралдың қай бөлігіне жиналғанын бақыла.
   
8. 
   Реакция теңдеуін жаз.
   

Сынауыққа 1,5-2 мл сірке қышқылын құйып алып, оған сонша мөлшерде этанол құйыңдар. Үстіне абайлап 1 мл-дей концентрлі күкірт қышқылын қосыңдар. Сынауықты салқындатқыш ұзын түтігі бар тығынмен жауып, абайлап қызыдрыңдар. Қыздыруды тоқтатып, сынауықтағы қоспаны натрий хлоридінің қанық ерітіндісі бар ыдысқа құйыңдар. Алынған қоспаның тығыздығына, түсіне, иісіне көңіл аударыңдар.

Тақырыбы: «Органикалық заттарды алу және анықтауға арналған эксперименттік есептерді шешу»

Жұмыстың мақсаты: Оқушылардың органикалық заттарды алу және анықтау туралы теориялық білімдерін бекіту.

Жұмысқа қажетті құралдар мен реактивтер: Сынауықтар, спиртшам, сынауық ұстатқыш, стақан, кристаллизатор, машина майы, өсімдік майы, глицерин, сірке альдегиді, глюкоза ерітінділері, этил спирті, қант, картоп, ақ нан, піскен алма, сабын, крахмал ерітінділері, натрий түйіршігі, күміс оксидінің аммиактағы ерітіндісі, мыс гидроксиді, күкірт қышқылы.

Жұмыстағы тапсырмалар оқушылардың өткен сабақта алған білімдерін қорытындылау мақсатында органикалық қосылыстарды, олардың өкілдерін анықтауға негізделген. Оқушылар альдегид, глюкоза, глицерин, крахмалды өздеріне тән сапалық реакция арқылы анықтайды. Сабынды анықтағанда сабын ерітіндісіне бірнеше тамшы күкірт қышқылын тамызса, май қышқылының мақта тәрізді үлпілдек тұнбасы түзіледі.

10 гр ұнтақталған қант пен сонша көлемде күкірт қышқылын қосып араластырса, кеуек көмір массасы түзіледі. Оқушылар күкірт қышқылының қант құрамынан суды сіңіріп, оны жартылай тотықтырып, таза көміртегінің бөлініп шыққандығы туралы қорытындыға келеді. Оқушылар машина майы мен өсімдік майын химиялық әдіспен ажырата білуге үйренеді. Оқушылар спирттер, альдегидтер, қышқылдар және күрделі эфир арасындағы генетикалық байланыс туралы іс жүзінде дәлелдеп көрсетеді.

Мұғалім сабақ кезінде тәжірибені орындау техникасын бақылайды. Экспериментте жіберілген елеулі кемшіліктерді түзетеді. Мұғалім оқушының асықпай, жан-жақты ойлап, заттар арасындаға ұқсастық пен айырмашылыққа көңіл аударып, генетикалық байланыс мәселелерін шешуіне мүмкіншілік беру керек. Эксперименттік есептерді орындап болған соң оқушылар бақылағандарынан қорытынды жасайды.

Жұмыстың тапсырмалары:

1 – нұсқа

1.Үш сынауықта этанол,глицерин және сірке қышқылы ерітінділері берілген.Әр сынауықта қай зат ерітіндісі бар екенің анықтандар

2.Қанттың құрамына көміртек пен сутек кіретіндігін тәжірибе жүзінде дәлелдеңдер.

2 – нұсқа

1.Берілген сірке қышқылы,альдегид және фенол ерітінділерінің қай сынауықтарға құйылғаның анықтаңдар.

2.Сабыннан карбон қышқылын алыңдар.



3 – нұсқа

1.Крахмал,сахароза және этанол ерітінділерінің әрқайсысы қай сынауыққа құйылғаның анықтандар.

2.Берілген альдегидтен карбон қышқылын алыңдар.

4 – нұсқа

1.Берілген олеин қышқылы,фенол,глицирин ерітінділерінің әрқайсысы қай сынауыққа құйылғанын анықтандар.

2.Картоп пен ақ нанның құрамына крахмал кіретіндігін дәлелдендер

5 – нұсқа

1.Бір сынауыққа өсімдік майы,екінші сынауыққа мұнайдан алынған машина майы құйылған.Қай сынауыққа қандай май құйылғаның дәлелдендер.

2.Берілген спирттен альдегид алыңдар.

11-ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Синтетикалық талшықтардың қасиеттерін талдау»

Жұмыстың мақсаты: Оқушылардың күнделікті өмірде кездестіретін талшықтарды танып білу икемділіктерін қалыптастыру.

Жұмысқа қажетті құралдар мен реактивтер; сынауығы бар тұрғы, қысқыш, қайшы, сақинасы бар тұрғы, спиртшам, шыны , сіріңке, синтездік тадлшықтар: полиэфир және полиамидті талшықтар, концентрлі күкірт және сірке қышқылдары, 20%-тік натрий гидроксиді, органикалық еріткіш.

№	Талшықтар	Талшықтардың негізгі элементтік құрамы	Қыздыруға әсері	Жанғандағы күлінің түрі, түсі	Еріткіштердің әсері
					Азот қышқылы	Сілті (10%)	Ацетон
1	Мақта	Целлюлоза	Балқымайды, жанған қағаздың иісін шығара лезде жанады	Сұр түсті	Ерімейді	Ерімейді	Ерімейді
2	Жүн, табиғи жібек	Белок	Күйген құс қауырсыныны-ң иісін шығара баяу жанады	Қара түсті түйіршік	Ісінеді, ерігенде сары түс пайда болады	Ериді	Ерімейді
3	Ацетат	Ацетилцеллюлоза	Тез жанады, жалыннан алса, жанбайды	Күңгірттеу, қоңырқай түсті түйіршік	Ерімейді	Ерімейді	Ериді
4	Капрон	  H O	Қыздырғанда жұмсарып, балқиды. Иісі жағымсыз	Жылтыр, қоңыр түсті түйіршік	Ериді	Ерімейді	Ерімейді
5	Лавсан	CN	Балқымайды, ыдырайды	Қоңыр түсті күл	Ерімейді	Ерімейді	Ериді

1. 
   Анықтайтын талшық үлгісінен 3 сынауыққа салып, біреуіне 1-2 мл конс. азот қышқылын, екіншісіне 1-2 мл 10%-тік сілті ерітіндісін, үшіншісіне сондай мөлшерде ацетон тамызып, араластырыңдар. Не өзгеріс байқалды?
   
2. 
   Талшықты қыздырған кезде не байқалады? Жану нәтижесінде түзілген заттың иісі қандай? Күлдің түрі мен түсін анықтаңдар.