И. А. Зимняя педагогикалық психология

158 
3 тарау. Оқушы (ҥйренуші) (оқушы, студент) 
оқу іс-әрекетінің субъекті 
 
§ 1. Оқу іс-әрекеті субъекттерінің
жас ерекшелік сипаттамалары 
 
Оқушы жас ерекшелік кезеңнің ӛкілі ретінде 
Кез келген білім беру жҥйесінде білім алушы адам ҥйренуші 
болып табылады. Осы тҥсінікте адамның ӛзі басқалардың кӛмегімен 
оқитыны атап кӛрсетіледі, яғни ол білім беру процесінің белсенді 
субъекті бола тҧрып, барлық қарастырылған субъектілік сапалармен, 
қырлармен сипатталады.
Әр ҥйренуші (оқушы) жеке тҧлғалық және іс-әрекеттік 
ерекшеліктерге, 
яғни 
тума 
қабілеттердің 
(жеке-типологиялық 
алғышарттарына), интеллектуалдық іс-әрекеттің, когнитивті стильдің, 
талап қою деңгейінің, ӛзін-ӛзі бағалаудың, жҧмысқа қабілеттілік 
ерекшеліктеріне; іс-әрекетті орындау ерекшеліктеріне (жоспарлау, 
ҧйымдастыру, дәлдік және т.б.) ие. Әр ҥйренуші ӛз іс-әрекетінің, соның 
ішінде оқу іс-әрекетінің стилімен, оған деген қатынасымен, оқытылуға 
жарамдылығымен сипатталады.
Сонымен бірге, барлық ҥйренушілер білім беру жҥйесінің белгілі 
бір сатысында бастапқы жалпы және тек оларға тән ерекшеліктермен, 
қырлармен сипатталады. Бҧл, әр білім беру сатысы, әдетте, адам 
ӛмірінің белгілі бір кезеңімен теңестірілуімен тҥсіндіріледі. Мысалы, 
дҥние жҥзінде бастауыш мектепте 10 жасқа дейінгі балалар оқиды 
(алайда, экстремалды әлеуметтік ситуацияларда, мысалы, сауатсыздық-
ты жоюда бҧл сатыға ҥлкендер де кіреді). Сондай-ақ, білім беру 
сатыларының ӛзінің ерекшелігін (мазмҧны, формасы) есепке алу керек, 
оларды тек жас ерекшеліктермен ғана емес, кумулятивтілік заңымен, 
білімді ҧдайы ӛсіру, ҧлғайтумен; жеке тәжірибені қҧрылымдаумен; 
вербалды интеллекттің реттелген қҧрылымы ретіндегі жеке
тезаурусты 
қҧрумен де байланысады. Осыған орай «оқушы», «студент» сияқты 
абстрактілі-типтік субъекттер қоғамдық санада осы екі негізден (жас 
ерекшелік және әлеуметтік мәдени) туындай отырып, белгілі бір 
жалпылау ретінде бӛлінеді.

159 

жүктеу/скачать 2.21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: